Choć Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego odtajniła większość akt sprawy, proces przed Sądem Okręgowym w Warszawie na razie jest tajny. Nad odtajnieniem swych akt pracuje wciąż Prokuratura Okręgowa w Warszawie. Poszkodowani przez Lesiaka politycy prawicy (niektórzy zostali oskarżycielami posiłkowymi) chcą, aby proces był w całości jawny.
61-letni Lesiak - obecnie emeryt - to jedyny oskarżony w ujawnionej w 1997 r. sprawie inwigilacji, którą UOP miał prowadzić w latach 1991-1997 wobec polityków opozycyjnych wobec prezydenta Lecha Wałęsy i premier Hanny Suchockiej - braci Kaczyńskich, Adama Glapińskiego, Antoniego Macierewicza, Jana Olszewskiego, Romualda Szeremietiewa, Jana Parysa, a także ówczesnego szefa PPS Piotra Ikonowicza.
Prokuratura zarzuca mu przekroczenie w latach 1991-1997 uprawnień, m.in. przez stosowanie "technik operacyjnych" i "źródeł osobowych" wobec legalnych ugrupowań. Zarzut głosi, że bez podstawy prawnej prowadził "działania w zakresie rozpracowywania i dezintegracji legalnie istniejących ugrupowań politycznych jak Ruch dla Rzeczypospolitej, Porozumienie Centrum, SdRP, PPS, czym działał na szkodę tych ugrupowań".
Odpowiadający z wolnej stopy Lesiak nie chciał wiele mówić mediom, bo nie chce "wywierać nacisków (na sąd)". Sądowi ujawnił, że pobiera 3,2 tys. zł emerytury netto.
Glapiński, Parys, Szeremietiew oraz były szef klubu parlamentarnego PC Wojciech Dobrzyński zostali oskarżycielami posiłkowymi. Oznacza to, że mają pełne prawa strony procesu - mogą zadawać pytania i składać wnioski dowodowe. Przed sądem nie stawili się inni poszkodowani - L. i J. Kaczyńscy (prezydent i premier RP), Macierewicz (wiceszef MON i likwidator WSI), Olszewski (doradca prezydenta RP) oraz Ikonowicz (członek pozostającej poza parlamentem Nowej Lewicy).
Po odczytaniu przez prok. Renatę Zielińską zarzutu wobec Lesiaka sąd uznał, że proces nie może być w całości jawny - skoro formalnie akta nie są jeszcze odtajnione. Sąd utajnił zatem uzasadnienie aktu oskarżenia oraz wyjaśnienia podsądnego. Sam zarzut odtajniono już wcześniej. Potem - także tajnie - zeznania składał Glapiński.
Po wyjaśnieniach oskarżonego Parys powiedział, że "to nie Lech Wałęsa i Tadeusz Mazowiecki są symbolami III RP, lecz płk Lesiak i jego działalność". Według Parysa, służby specjalne miały wpływ na wynik wyborów parlamentarnych w 1993 r. poprzez "dezintegrowanie opozycji i wpływanie na media". Lesiak zaprzeczył tym słowom, ironizując, że na wynik wyborów wpływał, oddając w nich głos.
25 września sąd przesłucha J. Kaczyńskiego. Do końca października sąd chce przesłuchać wszystkich pokrzywdzonych. Przesłuchanie prezydenta L. Kaczyńskiego sąd zaplanował na 25 października. Sąd nie poinformował, jaką formę będzie miało to przesłuchanie i czy odbędzie się ono w sądzie.
1 września 2006 r. ówczesny szef ABW Witold Marczuk zgodził się na częściowe odtajnienie akt sprawy. W dokumentach stworzonych przez UOP (jego następcą prawnym jest ABW) nie będzie odtajniona m.in. działalność tajnych współpracowników oraz sprawy obyczajowe. Prokuratura sprawdza wciąż swe akta, szukając w nich odniesień do spraw, które mają pozostać tajne.
Prokuratura złożyła wprawdzie sądowi pismo, by rozważył odroczenie sprawy w środę do czasu odtajnienia akt, ale to sądu nie wiązało. Rzecznik prokuratury Maciej Kujawski mówił, że do zakończenia tej czynności potrzeba kilkanaście dni, a za jawnym procesem przemawiają "oczekiwania społeczne".
Sąd oddalił wniosek obrońcy Lesiaka o umorzenie jego sprawy z powodu przedawnienia. Według obrońcy Lesiaka, mec. Przemysława Iwana, termin przedawnienia minął w marcu tego roku. Prokuratura wskazywała zaś, że stanie się to najwcześniej w marcu 2007 r. Według sądu, nie ma podstaw prawnych do umorzenia sprawy, a kwestia, czy nastąpiło przedawnienie, będzie rozstrzygnięta po przeprowadzeniu procesu - jako element tzw. ustaleń faktycznych.
Parys mówił w sądzie, że trwające długo śledztwo oznacza, że "prokuratura przez tyle lat właściwie chroniła dawnego oficera SB". "Tak naprawdę, jest to oficer SB, który przygotowywał 'okrągły stół', a później bronił tego 'okrągłego stołu' w tym sensie, żeby w Polsce nie rządzili antykomuniści" - dodał Parys. Opowiedział się za "ujawnieniem mocodawców płk. Lesiaka" oraz za "pełną jawnością sprawy".
Według Glapińskiego, proces powinien ujawnić mechanizmy sterowania życiem publicznym i kontrolowania mediów przez służby specjalne - tak by nigdy już do tego nie doszło. Dodał, że tak to już jest w historii, że karana jest "ręka, a nie głowa".
Glapiński też jest za jawnym procesem, nawet jeśli będą "straty poszczególnych osób". Dodał, że istotą sprawy jest, kto był agentem UOP w świecie polityków i mediów, a choć nie wynika to z akt, to "pewnej identyfikacji osób i środowisk udało nam się drogą logicznego rozumowania dokonać". Zaznaczył, że "premier Kaczyński byłby w tej sprawie bardziej kompetentny".
Antoni Macierewicz, którego w środę w sądzie nie było, powiedział dziennikarzom w Sejmie, że w jego ocenie, dobrze się stało, że proces się zaczął. "Późno, ale wreszcie" - powiedział. Zdziwił się utajnieniem procesu, nie chciał jednak komentować tej decyzji sądu i działań prokuratury, ponieważ jest urzędnikiem państwowym i sam będzie składać na początku października zeznania w tej sprawie. "Całą sprawę Lesiaka uznaję za działalność przestępczą i zgodnie z prawdą przedstawię te informacje przed sądem, jako jeden z poszkodowanych" - powiedział.
W jego przekonaniu niedobrze się stało, że jedynie płk Lesiak zasiada na ławie oskarżonych w tej sprawie. "Ma ona szerszy charakter. Jednak to decyzja sądu i prokuratury, która - zgodnie z prawem - musi postępować. Grono osób, które są odpowiedzialne za ten skandal, jest większe" - zaznaczył Macierewicz.
Lesiak w 1999 r. zaprzeczał, by zespół inspekcyjno-operacyjny gabinetu szefa UOP, którym kierował, zajmował się inwigilacją. "Prowadząc sprawy operacyjne (...) największych afer pierwszej połowy lat 90., uzyskiwaliśmy informacje o wielu osobach, w tym i o niektórych politykach, zarówno prawicowych, jak i lewicowych" - mówił.
Materiały sprawy inwigilacji znaleziono w szafie Lesiaka, co ujawnił w 1997 r., na krótko przed wyborami parlamentarnymi, Zbigniew Siemiątkowski z SLD. Zespół Lesiaka miał w 1993 r. opracować plany działań operacyjnych UOP, których celem miało być skłócenie i skompromitowanie działaczy PC, Ruchu III Rzeczypospolitej oraz RdR. Zamierzano do tego wykorzystać m.in. tajnych agentów UOP. W skład zespołu wchodzili zarówno byli oficerowie SB, jak i ludzie z naboru do UOP po 1990 r.
W 1999 r. prokuratura umorzyła śledztwo, uznając, że nie doszło do przestępstwa, a działania UOP to jedynie "uchybienia służbowe". Sąd nakazał jednak kontynuować postępowanie. W końcu, prokuratura wysłała w 2003 r. do sądu akt oskarżenia wobec Lesiaka. Wątek ewentualnej odpowiedzialności jego przełożonych umorzono w 2002 r.
Na początku br. prokurator krajowy Janusz Kaczmarek nie wykluczał wznowienia śledztwa wobec przełożonych Lesiaka - w ABW miały się bowiem odnaleźć nieznane wcześniej akta sprawy. Według Kujawskiego, jeśli znajdą się nowe dowody, można rozważać wznowienie śledztwa.
Szefami UOP byli w latach 90. Jerzy Konieczny i Gromosław Czempiński, a nadzorował ich ówczesny szef MSW Andrzej Milczanowski. Wszyscy zaprzeczali, by dochodziło do inwigilacji.
J. Kaczyński mówił, że działania UOP były inspirowane przez ludzi Lecha Wałęsy, czemu zaprzeczali współpracownicy Wałęsy. Zdaniem L. Kaczyńskiego, inwigilacja to największa afera III RP.
W czerwcu tego roku J. Kaczyński ujawnił swą teczkę, w której są dwa - jego zdaniem - sfałszowane w 1992 lub 1993 r. w UOP dokumenty, opisujące rzekome podpisanie przez niego tzw. lojalki ze stanu wojennego. Sugerował, że mógł tego dopuścić się Lesiak - czemu ten drugi zaprzeczał. Śledztwo prowadzi Prokuratura Okręgowa w Warszawie.
pap, ss, ab