Jak zmieniają rzeczywistość polscy medycy XXI wieku – to pytanie, które stawiamy w październiku w ramach cyklu „Nauka to polska specjalność”. Jedną z instytucji, która pozwala na rozwój polskiej medycyny, jest Agencja Badań Medycznych. Dlatego w podcaście „Ludzie nauki” rozmawiamy w tym miesiącu z dr. n. med. Rafałem Staszewskim, zastępcą prezesa Agencji Badań Medycznych do spraw finansowania badań.
Zapraszamy do wysłuchania całego odcinka podcastu Wprost „Ludzie nauki”:
Dr Staszewski: Agencja Badań Medycznych motywuje środowisko polskich badaczy do działania
„Polska medycyna z całą pewnością jest innowacyjna”
Dr Staszewski zapewnia w rozmowie, że polska medycyna jest innowacyjna. – Przede wszystkim polska medycyna odpowiada trendom światowym. W bardzo wielu dziedzinach polscy pacjenci mają praktycznie tożsame procedury medyczne, które są wykonywane czy to w Europie, czy na świecie – podkreślił dr Staszewski w rozmowie. – Agencja Badań Medycznych motywuje środowisko polskich badaczy do działania, do odkrywania nowych rzeczy, zarówno tych dużych, jak i małych. Staramy się także pobudzać przedsiębiorców. I to jest drugi zakres działalności, który nam przyświeca – rozwój polskiej myśli innowacyjnej – dodał.
Czym w takim razie zajmuje się Agencja Badań Medycznych? – Agencja Badań Medycznych to bardzo młoda instytucja. Działamy 5 lat i naszą podstawową działalnością jest rozwój niekomercyjnych badań klinicznych. Niekomercyjne badania kliniczne nie służą dla celów rejestracji nowego produktu leczniczego czy wyrobu medycznego, ale służą powiększaniu wiedzy medycznej. Chcemy, żeby ta wiedza była jak najbardziej obiektywna i służyła przyszłym pacjentom – mówi dr Staszewski. – Nasza działalność jest też związana z realizacją eksperymentów medycznych, czyli np. porównaniem dwóch metod leczenia pacjentów. Mamy czasami różne metody, którymi dochodzimy do określonego celu i próbujemy ocenić, która z nich jest nie tylko bardziej skuteczna i efektywna, ale która jest też tańsza dla systemu opieki zdrowotnej – wskazuje.
Z finansowania przez Agencję niekomercyjnych badań klinicznych i eksperymentów medycznych korzystają polskie uniwersytety i polscy naukowcy. – To nie tylko myślenie o bardzo dalekiej przyszłości, choć oczywiście trzeba wiedzieć, że efekty w badaniach klinicznych przychodzą późno, ale to także inspirowanie polskich naukowców na uczelniach medycznych, którzy do tej pory mieli ograniczoną możliwość zdobywania grantów na rozwój nauki i nawiązywanie współpracy międzynarodowej, która dzisiaj jest niezbędna – wskazuje zastępca prezesa Agencji.
Jak tłumaczy dr Staszewski, granty agencji badań medycznych w zakresie niekomercyjnych badań klinicznych otrzymują przede wszystkim uczelnie medyczne, ale także inne uczelnie, które realizują działalność badawczo-rozwojową w zakresie nauk medycznych i nauk o zdrowiu, państwowe instytuty badawcze, a także szpitale, które prowadzą działalność badawczo-rozwojową.
– Agencja Badań Medycznych realizuje także komercyjne projekty rozwojowe związane z lekami czy wyrobami medycznymi. Dofinansowujemy przedsiębiorstwa realizujące określoną część czy badawczą, czy produkcyjną na terenie naszego kraju – mówi dr Staszewski. – Jest to nie tylko ważne z perspektywy medycznej, żebyśmy zabezpieczyli kluczową i ważną produkcję farmaceutyczną w naszym kraju, ale to też ważne z perspektywy gospodarczej. Jeśli rozwijamy naukę na terenie Polski, to jest ona robiona także w oparciu o współpracę z polskimi uczelniami. Powiększamy tym samym wartość przedsiębiorstw funkcjonujących w Polsce – dodaje.
Najnowsze trendy w badaniach medycznych
Zapytaliśmy dr. Staszewskiego o trendy występujące w polskich badaniach medycznych. Jednym z nich jest wykorzystanie sztucznej inteligencji. – To chociażby ostatni konkurs, który rozstrzygnęła Agencja Badań Medycznych, na blisko pół miliarda złotych. Są to tzw. Centra Medycyny Cyfrowej. Przy naszych Centrach Wsparcia Badań Klinicznych, czyli takich ośrodkach prowadzących badania kliniczne w Polsce, powstanie kilkanaście Centrów Medycyny Cyfrowej, których zadaniem będzie nie tylko zbieranie danych medycznych, ale także w określonym zakresie automatyzacja procesu analizy danych. I ma to nastąpić m.in. poprzez sztuczną inteligencję – tłumaczy dr Staszewski.
Innym trendem, który również można zauważyć w grantach z Agencji Badań Medycznych są badania z wykorzystaniem zaawansowanych technologii mRNA. Jeszcze innym ważnym obszarem badań jest farmakogenomika, wykorzystywana szczególnie w lekach onkologicznych.
– Sprawdza się określone uwarunkowania genetyczne pacjenta, np. określone mutacje i wiadomo, że w tej populacji osób chorych tylko część osób powinna dostać konkretny lek. Czyli dostosowujemy lek do określonej sytuacji pacjenta i określonych uwarunkowań genetycznych, które ten pacjent ma. To jest przyszłość, a na pewno w onkologii. Nie leki powszechne, a tzw. leki celowane, czyli leki, które są konkretnie uwarunkowane pod względem stanu zdrowia pacjenta. To jest bardzo duży trend, który w tej chwili dzieje się na świecie i za którym również chcemy podążać – wskazał dr Staszewski.
Zastępca prezesa Agencji Badań Medycznych wskazuje jeszcze jeden trend, który można zaobserwować w badaniach. – To leki biologiczne. Bardzo złożona grupa leków, w dużej części funkcjonująca, chociażby w takim zakresie jak reumatologia. I tu również chcielibyśmy rozwijać ten obszar, idąc w kierunku tak zwanych leków biopodobnych – mówi dr Staszewski.
A jak gość podcastu „Ludzie nauki” ocenia polskie szanse na otrzymanie Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny? – Pamiętajmy, że nasze badania dopiero zaczęły wchodzić w dojrzałą fazę, dopiero mamy ten obszar funkcjonowania badań klinicznych z udziałem ludzi. Ale jest kilka takich badań, które zapewne przyniosą bardzo ciekawe publikacje, zwłaszcza w obszarze hematologii, chorób rzadkich, ale także części rzadkich nowotworów u dzieci. To są takie badania, które nie tylko mają wymiar naukowy, ale już spowodowały, że polscy pacjenci, którzy dotychczas nie mieli możliwości leczenia, uzyskali ją. Trzymamy mocno kciuki, żeby skończyły się również poważnymi nagrodami – stwierdził dr Staszewski. – Jeśli chodzi o Nagrodę Nobla to ciężko to przewidzieć, bo pamiętajmy, że doceniane są nią osoby po 15, 20, 25 latach, więc ten czas absolutnie musi upłynąć. Natomiast my już widzimy, że mamy, chociażby, coraz ciekawsze publikacje naukowe na świecie, które rzeczywiście pokazują, że polska nauka wkracza na wyższy poziom i bardzo nas to cieszy – dodał.
Zastępca prezesa Agencji Badań Medycznych wskazał też na sukcesy polskich badań medycznych z ostatnich kilku, kilkunastu lat. – Myślę, że tych sukcesów jest rzeczywiście kilka. Jeśli spojrzymy na obszary terapeutyczne, to chociażby polska kardiologia to jest światowa czołówka w zakresie nie tylko rozwoju pracowni hemodynamicznych, elektroterapii serca. Mamy jedne z najlepszych wskaźników, jeśli chodzi o efektywność leczenia ostrego zawału mięśnia sercowego – podkreśla dr Staszewski. – Warto w tej chwili powiedzieć też o hematologii, która zmieniła absolutnie swoje oblicze z dyscypliny ciężkiej terapeutycznie, która bardzo często kończyła się niepowodzeniem w leczeniu. Zmiana nastąpiła przez rozwój bardzo innowacyjnych np. terapii CAR-T, które odmieniły losy pacjentów. Oczywiście jesteśmy na początku drogi, ale jesteśmy również wśród liderów światowych, jeśli chodzi o nowoczesne terapie dla tej grupy osób – dodaje.
Nauka to polska specjalność
Wielkie postacie polskiej nauki
Przeczytaj inne artykuły poświęcone polskiej nauce
Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”