Wieczorem we wszystkich świątyniach Rosji odprawione zostały nabożeństwa w intencji zmarłego patriarchy. Liturgii w Soborze Chrystusa Zbawiciela, najważniejszej świątyni Rosji, przewodniczył wikariusz Aleksego II - Aleksander.
Aleksy II miał 79 lat. Na czele rosyjskiej Cerkwi stał od 1990 roku. Był 15. patriarchą w jej historii od wprowadzenia tego urzędu w 1589 roku.
Zgon nastąpił ok. godz. 11.00 czasu moskiewskiego (9.00 czasu polskiego). Jego przyczyną - jak nieoficjalnie podały źródła cerkiewne - była niewydolność krążenia. Patriarchat Moskiewski kategorycznie zaprzeczył, jakoby śmierć Aleksego II była konsekwencją wypadku samochodowego.
Zwierzchnik Cerkwi od kilku lat poważnie chorował, m.in. na serce; przeszedł kilka zawałów. W 2002 roku doznał ciężkiego udaru, a w 2007 roku - jak utrzymywały wówczas rosyjskie media - przeżył śmierć kliniczną.
Kilka dni temu patriarcha wrócił z leczenia w Niemczech. W czwartek celebrował nabożeństwo na Kremlu, a w piątek miał uczestniczyć w Moskwie w dyskusji na temat języka rosyjskiego i wartości rosyjskiej kultury.
Aleksy II nazywany był w Rosji patriarchą odrodzenia i zjednoczenia. To pod jego zwierzchnictwem Cerkiew zwiększyła swoje wpływy wewnątrz kraju i przezwyciężyła historyczny rozłam z Rosyjską Cerkwią Prawosławną za Granicą.
Również pod jego rządami narosło napięcie między rosyjską Cerkwią prawosławną i Kościołem katolickim. Prawosławni oskarżali katolików m.in. o prozelityzm, czyli odbieranie im wiernych w Rosji i innych krajach byłego ZSRR. Strona prawosławna ostro występowała też przeciwko - jak to określała -ekspansji Kościoła greckokatolickiego na obszarze byłego ZSRR, zwłaszcza na Ukrainie.
To kategoryczny sprzeciw Aleksego II sprawił, że nigdy nie doszła do skutku podróż papieża Jana Pawła II do Rosji.
Na razie nie wiadomo, kiedy i gdzie zostanie pochowany Aleksy II. Zdecyduje o tym Święty Synod, który w sobotę zbierze się na nadzwyczajnym posiedzeniu. Wyłoni on też strażnika patriarszego tronu, który będzie kierował Cerkwią do czasu wyboru nowego patriarchy.
Święty Synod to kolegialny organ przy patriarsze. Zasiada w nim siedmiu stałych i pięciu niestałych członków.
Według nieoficjalnych informacji, uroczystości pogrzebowe odbędą się w niedzielę w Soborze Chrystusa Zbawiciela. Aleksy II prawdopodobnie zostanie pochowany w moskiewskim Soborze Bogojawleńskim.
Zgodnie ze statutem rosyjskiej Cerkwi nowy patriarcha powinien być wybrany na Soborze w ciągu sześciu miesięcy, czyli najpóźniej w maju 2009 roku.
Cerkiewne reguły stanowią, że najwyższym hierarchą w Cerkwi po śmierci jej zwierzchnika zostaje najstarszy stażem arcybiskup. Obecnie jest to metropolita petersburski i ładoski Włodzimierz, wyświęcony na biskupa w 1962 roku.
To on zwołuje Święty Synod i pilnuje wyłonienia strażnika patriarszego tronu.
Wcześniej podawano, że obowiązki te spadną na metropolitę Kijowa i całej Ukrainy Wołodymyra, który figuruje na pierwszym miejscu wśród stałych członków Świętego Synodu. Jest on starszy (79 l.) od metropolity Włodzimierza (73 l.), kieruje większą katedrą, jednak święcenia biskupie otrzymał później - w 1966 roku.
Z kolei na czele eparchii moskiewskiej z urzędu stanie metropolita krutycki i kołomieński - obecnie jest nim Juwenaliusz.
Nie wiadomo natomiast, kto będzie następcą Aleksego II na patriarszym tronie. W ostatnich latach w tym kontekście najczęściej wymieniano metropolitę smoleńskiego i kaliningradzkiego Cyryla, który od 1989 roku kieruje Wydziałem Stosunków Zewnętrznych Patriarchatu Moskiewskiego, czyli cerkiewną dyplomacją.
Duże szanse dawano też metropolicie kałuskiemu i borowskiemu Klemensowi. Od 2003 roku stoi on na czele Wydziału Administracyjnego Patriarchatu Moskiewskiego, któremu podlega m.in. kancelaria patriarchy i Synodu, a także biblioteka oraz archiwum. Wcześniej był on pierwszym zastępcą Cyryla.
ND, ab, PAP