Noszę w sumieniu Niemców, którzy zginęli z mojej ręki

Noszę w sumieniu Niemców, którzy zginęli z mojej ręki

Wanda Traczyk-Stawska na Marszu Wolności w 2018 r.
Wanda Traczyk-Stawska na Marszu Wolności w 2018 r. Źródło: Newspix.pl / Grzegorz Krzyżewski/FOTONEWS
Polacy muszą się z Niemcami pojednać. Trzeba pamiętać, ale trzeba też wybaczyć. A my ciągle szukamy wrogów – mówi Wanda Traczyk-Stawska, przewodnicząca Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.

Pani słynna małpka jest bardzo zniszczona.

Coraz mocniej wychodzą wiórki przez futerko. Ucierpiała trochę w czasie wojny, później w obozach jenieckich i Szkole Młodszych Ochotniczek w Palestynie, przeszła też swoje w czasie sejmowych protestów niepełnosprawnych. A te nadgryzienia to nie wojna, tylko mój synek. Żeby w nocy nie płakał, dawałam mu Peemka do przytulenia.

Peemka?

Tak się nazywa, od pistoletu maszynowego „Błyskawica”, którym walczyłam w Powstaniu. Gdy musiałam oddać broń po kapitulacji, rozpaczałam.

Straszny moment?

Tragedia. Zrozumiałam, że to koniec. Czułam, że nie mam prawa żyć, skoro tylu kolegów i koleżanek poległo. I wtedy koledzy dali mi tę małpkę i nazwali Peemek. Na pociechę. Nikt z mojego plutonu już nie żyje. Żyje jeszcze kolega z drugiego plutonu. „Kruczek” jest ode mnie o sześć lat starszy, ma 97 lat.

Jak pani trafiła do Palestyny?

Jako były jeniec wojenny. Po Powstaniu znalazłam się m.in. w obozie jenieckim w Oberlangen i odbili mnie 12 kwietnia 1945 r. żołnierze gen. Maczka. Nasz obóz liczył 1728 osób, same dziewczyny. Jedyny taki na świecie, żaden inny naród nie miał tylu kobiet, które były jeńcami wojennymi. Dwa lata spędziłam w szkole w Nazarecie. Założył ją Anders.

Do kraju wróciła pani w 1947 r. Nie chciała pani zostać za granicą?

Nie byłam w stanie. Popatrzcie, tu mam zdjęcie z izby chorych w Nazarecie. Dostałam gruźlicy, lekarze powiedzieli, że to z nostalgii za krajem. Czułam, że jak nie wrócę do kraju, to umrę. Dla mnie wtedy liczyło się tylko jedno – żeby być w Warszawie i ją odbudowywać.

Czuła się pani bohaterką?

Czułam się żołnierzem. To ludność cywilna była bohaterska, myśmy byli wojskiem tej ludności.

Ale to nie ludność cywilna decydowała, że Powstanie wybuchnie.

Nieprawda. Mało się o tym mówi, ale bez zgody i udziału cywilów Powstania by nie było. Okupacja Warszawy była wyjątkowo bestialska, rozstrzeliwanie ludzi na ulicach w pewnym momencie powodowało już nie tyle strach, co niewyobrażalną złość. Potrzebę walki. To ludność cywilna dała zgodę, żeby walczyć. Przecież myśmy wszyscy nie siedzieli w koszarach, ale w domach, z naszymi matkami. Nasze matki nie protestowały 1 sierpnia. Wszyscy rozumieli, że jak Niemcy zaczną walczyć o Warszawę z Rosjanami, to nie zostanie tu kamień na kamieniu. Nikt nie uratuje dobytku życia, a młodzież wyłapią i zrobią to samo, co z Żydami w getcie.

Jednak można znaleźć relacje, z których wynika, że ludność cywilna była niechętna powstańcom.

Popatrzcie na fakty. Pierwszego dnia Powstanie nie spełniło żadnego zadania. Nie zdobyliśmy ani jednego obiektu strategicznego, wojsko było w rozproszeniu, wielu się załamało. Przez tę pierwszą noc to cywile nas opatrywali, karmili, pocieszali i postawili na nogi. A na koniec podpowiedzieli, którędy trzeba iść, żeby zaskoczyć Niemców. Oczywiście, ludzie są różni, a na wojnie zdarzają się często ekstremalne reakcje. Ja mówię jednak o zasadniczym stosunku warszawiaków do powstańców. Kiedy zrozpaczeni, pobici szliśmy do niewoli, ludzie stali i płakali. Matki szukały w naszych szeregach swoich dzieci, a gdy ich nie znajdowały, podbiegały do innych, dawały całusa i znaczyły krzyż na czole. Robiły to, choć Niemcy grozili im bronią. Kiedy szłam z tą swoją małpką na plecach, chyba się wyróżniałam, bo byłam bardzo niska, do tego jedna z młodszych. Jeniec wojenny z dziecięcą maskotką! Od obcej kobiety dostałam wtedy szalik.

Więcej możesz przeczytać w 31/2018 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 31/2018 (1846)

  • K… p…, co się dzieje w Polsce29 lip 2018, 20:00Płatni zdrajcy, pachołki Rosji – łza się w oku kręci, gdy przypomnieć sobie, jakimi to finezyjnymi inwektywami obdarzył w 1992 r. z trybuny sejmowej posłów SLD Leszek Moczulski. Twórca Konfederacji Polski Niepodległej rozwinął twórczo skrót PZPR...3
  • Niedyskrecje parlamentarne29 lip 2018, 20:00PLATFORMA OBYWATELSKA MUSI POWAŻNIE MARTWIĆ SIĘ KAMPANIĄ RAFAŁA TRZASKOWSKIEGO, skoro boi się o te kilka procent głosów, które może zdobyć kandydat PSL na prezydenta Warszawy, niespełna 37-letni Jakub Stefaniak. – W sztabie Trzaskowskiego plują...6
  • Obraz tygodnia29 lip 2018, 20:0023:00 wg uczonych z Australijskiego Centrum Badań nad Seksem to najlepsza pora na seks. Dla pań i dla panów. Wygrany Andrzej Bargiel – wspiął się na K2, najwyższy szczyt Karakorum, i jako pierwszy człowiek zjechał z niego na nartach Przegrany...10
  • Info radar29 lip 2018, 20:00HISTORIA Tyson promuje Powstanie Warszawskie W głównym grzbiecie sobotniego wydania „New York Times” ukazał się duży materiał opowiadający o Powstaniu Warszawskim.,,1 sierpnia 1944 r. ludzkość zapamięta jako dzień, w którym dokonał się jeden z...12
  • Z dziejów myślenia technicznego29 lip 2018, 20:00– ZASTANAWIAM SIĘ, CO ZROBIĆ Z TYM REFERENDUM. Bojkotować czy zakreślić wszędzie „nie”. Bo przecież to tylko wyrażenie opinii, nic z tego nie wynika – podzieliła się ze mną swoimi wątpliwościami znajoma, świadoma obywatelka. Spoza świata polityki...14
  • Referendum żal29 lip 2018, 20:00lewo „ANDRZEJ DUDA NAM SIĘ UDAŁ” – ŚPIEWA FANKA PREZYDENTA (NUMER JEDEN NA LIŚCIE PRZEBOJÓW RADIA MARYJA), niestety jego referendum – nie. Żałuję, bo rada bym była zobaczyć wysiłek intelektualny narodu, który ma tylko dwa dni, by zastanowić się...16
  • Nie ma policji29 lip 2018, 20:00Policja jest dziś słaba, podobnie jak w latach 90. Mamy ponad 5 tys. wakatów. Funkcjonariusze odchodzą, bo nie widzą przyszłości w służbach mundurowych – mówią były policjant Jan „Majami” Fabiańczyk i Artur Górski, autor książek o polskiej mafii.19
  • PiS robi antyliberalną rewolucję29 lip 2018, 20:00Przy obecnej słabości opozycji rządy Jarosława Kaczyńskiego mogą trwać długo – przewiduje prof. Paweł Śpiewak, socjolog.25
  • Wrocławski poker29 lip 2018, 20:00Jeśli Platforma Obywatelska przegra wybory samorządowe we Wrocławiu, Grzegorz Schetyna może stracić przywództwo w Platformie.28
  • Barbarzyńcy29 lip 2018, 20:00Ostatnio holenderski szef dyplomacji Stephanus Blok próbował wytłumaczyć pracownikom organizacji międzynarodowych, dlaczego nie ma szans na rozparcelowanie po Europie afrykańskich i azjatyckich imigrantów. Jako kluczowy argument podał sprzeciw...31
  • Noszę w sumieniu Niemców, którzy zginęli z mojej ręki29 lip 2018, 20:00Polacy muszą się z Niemcami pojednać. Trzeba pamiętać, ale trzeba też wybaczyć. A my ciągle szukamy wrogów – mówi Wanda Traczyk-Stawska, przewodnicząca Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.34
  • Jestem feministą29 lip 2018, 20:00Wielu mężczyzn uważa, że penis to immunitet, berło dające władzę. Ja należę do mężczyzn, którzy wspierają walkę kobiet o przestrzeń do własnej realizacji – mówi Piotr Stramowski, aktor.39
  • Ktoś chce mi zniszczyć życie29 lip 2018, 20:00Moja historia może spotkać każdego. Będziesz miał wroga sprzed lat, który opowie jakąś historię. Potwierdzi ją dwóch jego kolegów i wsadzą cię do więzienia. Inne dowody nie będą potrzebne – mówi raper Bonus RPK.44
  • Polskie sikawki najlepsze29 lip 2018, 20:00Ponad milion złotych – takie są koszty akcji ratunkowej polskich strażaków w Szwecji. Ten milion to najlepsza i najtańsza reklama naszego kraju za granicą.48
  • Petrochemia to przyszłość29 lip 2018, 20:00PKN ORLEN planuje znaczące inwestycje, aby umocnić się na rynku produktów przerobu ropy.51
  • Hossa Bessa29 lip 2018, 20:00Teslafon Elon Musk szykuje swojego smartfona. Do sieci wyciekły zdjęcia, na których widać najprawdopodobniej obudowę szykowanego przez Teslę smartfona o nazwie Quadra. Przód telefonu będzie jednym wielkim wyświetlaczem, co mogą sugerować cienkie...52
  • Dodana wartość końcowa29 lip 2018, 20:00Dzięki nowym sposobom finansowania samochód z kosztownej inwestycji staje się narzędziem mobilności coraz chętniej zmienianym na nowe.53
  • Maskotka Putina29 lip 2018, 20:00Kariera byłego kanclerza Niemiec w Gazpromie pokazała rosyjskim elitom, że niemal każdego zachodniego polityka można kupić.54
  • Europa płonie29 lip 2018, 20:00Dla rodziny z Wysokiej koło Wadowic to miały być urocze greckie wakacje. Wybrali Mati, na attyckim wybrzeżu niedaleko Aten, bo jest tu spokojniej i taniej niż na wyspach, ulubionych przez hałaśliwe grupy zagranicznych turystów.58
  • „Chińczycy trzymają się mocno”, Teutoni też – z lewicą gorzej…29 lip 2018, 20:00W połowie tego miesiąca odbył się w Pekinie szczyt Unia Europejska – Chiny. Jak widać, w lipcu szczyt gonił szczyt i szczytem poganiał, bo mieliśmy szczyt NATO w Brukseli, szczyt amerykańsko-rosyjski w Helsinkach i kilka pomniejszych, o których...61
  • Nowoczesne leczenie żył29 lip 2018, 20:00Żylaki dotyczą niemal w takim samym stopniu mężczyzn co kobiet. Ale oni trafiają do lekarza z tego powodu później – mówi dr Michał Molski ze Szpitala Eskulap w Osielsku k. Bydgoszczy.67
  • Postaw na prostatę29 lip 2018, 20:00Udane życie seksualne? Zdrowa prostata to jeden z czynników, które mają na nie duży wpływ. Problemy z prostatą to codzienność tysięcy mężczyzn.68
  • Gruczoł życia i śmierci29 lip 2018, 20:00Regularne badania profilaktyczne gruczołu krokowego pozwalają dożyć sędziwego wieku w zdrowiu i z zachowaniem sprawności seksualnej.70
  • Pacjent po niewłaściwej stronie Tatr29 lip 2018, 20:00Polityka lekowa nie może być teorią – mówi Artur Zapart, dyrektor Marketingu i Market Access Astellas Pharma.72
  • Ultradźwiękiem w raka prostaty29 lip 2018, 20:00Uderzamy w nowotwór prostaty wysoko skondensowanymi ultradźwiękami – mówi dr Krzysztof Rożnowski, który operuje nowotwór stercza metodą HIFU Focal One.74
  • Triathlon bez ograniczeń29 lip 2018, 20:00Choć Maciej nie ma ręki, Jaś ma porażone nogi, a Marcin jest niewidomy, wszyscy trzej w pierwszy sierpniowy weekend spróbują swoich sił w triathlonie Enea IRONMAN 70.3 Gdynia.75
  • Leczenie raka prostaty z asystą da Vinci29 lip 2018, 20:00Wprowadzenie robotów chirurgicznych da Vinci przyniosło prawdziwą rewolucję w technikach operacyjnych raka stercza – mówi dr Paweł Salwa, urolog, ekspert urologii robotycznej.76
  • Wiosłuj na zdrowie29 lip 2018, 20:00Wioślarstwo staje się coraz modniejsze. Wiosłowanie to nie tylko prestiż, to również sport pozwalający jak żaden inny zachować zdrowie, kondycję i dobre samopoczucie.78
  • Biegacze są optymistami29 lip 2018, 20:00Endorfiny po wysiłku fizycznym inaczej nastawiają do życia – mówi Zygmunt Berdychowski i zaprasza na Festiwal Biegowy w Krynicy, trzydniowe święto biegania.80
  • Wojna bez wojny29 lip 2018, 20:00Opowiedzieć o wojnie, przemocy i kłamstwie bez krwi, trupów, płomieni i cierpienia – takie zadanie postawił sobie krakowski pisarz, eseista i kurator Wojciech Nowicki, publikując esej o nieznanych zdjęciach z czasów I wojny światowej.86
  • Wydarzenie29 lip 2018, 20:00Bohater ze skazami Kolumb” to najbardziej znany pseudonim żołnierza powstania warszawskiego, a za sprawą powieści Romana Bratnego – symbol całego pokolenia. Powieściowy „Kolumb” to postać wymyślona, ale zbudowana na biografiach dwóch...89
  • Film29 lip 2018, 20:00Bestia piękna FALA DOKUMENTÓW O ARTYSTACH TRWA. Po „Amy”, „Whitney” i „Robin Williams: Come Inside My Mind” na ekrany trafia „McQueen”. To podróż w intensywny i gęsty świat człowieka, który, projektując ubrania, sięgał do najgłębszych pokładów...90
  • Muzyka29 lip 2018, 20:00Bezpieczny powrót NOWĄ PŁYTĄ DRAKE SKAZUJE SIĘ NA OSĄD, ŻE BARDZIEJ Z NIEGO GWIAZDOR I IDOL NIŻ MUZYK. Nie odbierając mu talentu i zapału (album zawiera 25 dobrze, nawet bardzo dobrze wyprodukowanych nagrań), mało w tym artystycznej prowokacji,...91
  • Książka29 lip 2018, 20:00Krwawy urlop WOJCIECH CHMIELARZ WYRASTA NA CORAZ POWAŻNIEJSZEGO AUTORA KRYMINAŁÓW, w których udowadnia, że nie tylko potrafi ułożyć sprytnie się rozwijającą i zaskakująco kończącą fabułę, ale też jest uważnym obserwatorem świata i ludzi (choć może...92
  • Kalejdoskop29 lip 2018, 20:00Król Dior DIOR JUŻ DAWNO TRAFIŁ DO MUZEÓW, ALE NAJCZĘŚCIEJ BYŁY TO MUZEA SZTUKI, więc pomysłem, by jego prace pokazać w dawnej przędzalni, autorzy ekspozycji trafili w punkt. Gdy zaczynał karierę w 1947 r., Europa wciąż lizała powojenne rany, ale...93
  • Nie mieszczę się w światach29 lip 2018, 20:00Mam jedno źródło inspiracji, jest nim kontakt z Prawdą.96
  • Jak spędzić weekend za granicą za 500 złotych29 lip 2018, 20:00RADZI Jakub Porada All inclusive załatwia wszystko od ręki, ale traktuję taką formę wakacji tylko jako jedną z potraw w menu. Czasami taki wyjazd jest potrzebny, choć osobiście wolę dzielić swój urlop. Tak jak teraz. Najpierw pojechałem nad...97
  • Wzwód wakacyjny29 lip 2018, 20:00MICHAŁ WITKOWSKI Kleszcze, sinice, trujące grzyby, pytony na letniej ucieczce z ZOO, komary, pszczoły, osy, szerszenie, poparzenia słoneczne, rak skóry, zatrucia pokarmowe, udary, upały, burze, pioruny, utopienia, brak dostępu do ulubionego...98