Nie całkiem zapomniani

Nie całkiem zapomniani

Dodano:   /  Zmieniono: 
Przez dziesięciolecia nie mieli prawa nawet do pamięci. Święto „żołnierzy wyklętych” możemy obchodzić dopiero po pół wieku od śmierci ostatniego z nich.

Ostatniego ukrywającego się żołnierza antykomunistycznego podziemia, Józefa Franczaka „Lalusia”, funkcjonariusze MO i SB zastrzelili w obławie w jednej ze wsi Lubelszczyzny 21 października 1963 r. Tego dnia zakończyła się definitywnie epoka „żołnierzy wyklętych”. Nazwanych tak po latach, dlatego że w czasach PRL nie tylko pozbawiano ich w najlepszym razie wolności, ale też odebrano dobre imię.

Przez lata prezentowano ich jako przedstawicieli „reakcyjnych band”, którzy nie potrafili po wojnie pogodzić się z nowym, jedynie słusznym ustrojem. Niemożliwe było przedstawianie ich racji – tego, że w czasie drugiej wojny światowej byli żołnierzami jak najbardziej legalnych, choć podziemnych sił zbrojnych. A po wojnie po prostu nie pogodzili się z utratą niepodległości Polski i pozbawieniem legalności prawowitych władz.

Oczywiście w ich wybór był na ogół wpisany dramat, bo już nie walczyli z hitlerowskim okupantem, ale często musieli strzelać do rodaków. Te tragiczne losy „żołnierzy wyklętych” dobrze widać choćby na przykładzie Józefa Kurasia „Ognia”. To legendarny podhalański partyzant, wsławiony wieloma brawurowymi akcjami przeciw Niemcom. W 1945 r., po wkroczeniu Armii Czerwonej, nieoczekiwanie został szefem Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym Targu. Na tym stanowisku wytrwał jednak tylko trzy tygodnie, po czym wrócił w góry i rozpoczął walkę z władzami komunistycznymi.

Otoczony w 1947 r., popełnił samobójstwo. Gdy w 2006 r. prezydent Lech Kaczyński odsłaniał w Zakopanem poświęcony „Ogniowi” pomnik, wywołało to na Podhalu kontrowersje. Bo Kuraś miał w swojej działalności także ciemne karty – w czasie okupacji hitlerowskiej przez pewien czas ciążył na nim podziemny wyrok, a jego oddział kilkakrotnie zmieniał podporządkowanie – najpierw władzom AK, potem Batalionom Chłopskim, wreszcie komunistycznej Armii Ludowej. Po 1945 r. jego żołnierze uczestniczyli także w grabieżach i mordowaniu Żydów. O jego losach ciekawie opowiadał ks. Józef Tischner, który jako młody chłopak niemal otarł się o oddział „Ognia”. W książce „Między Panem a Plebanem” tak wspominał legendarnego partyzanta: „»Ogień« za dnia karczował las na Turbaczu, a nocami robił wypady – głównie na konfidentów. Po zastrzeleniu jakiegoś konfidenta Niemcy zrobili pacyfikację Waksmundu. Spalili „Ogniowi” żonę i dziecko. Wtedy już poszedł na całość (…). Za okupacji jego żołnierze przysięgali na wierność Polsce Ludowej. Kiedy ta Polska niby ludowa wkroczyła, poczuli się na swoim miejscu. Zeszli z gór, żeby objąć władzę. I nowa Polska najpierw ich przyjęła, a zaraz potem zdradziła”.

Równie dramatyczną postacią był Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”. To przedwojenny kawalerzysta w czasie II wojny kierował 5. Wileńską Brygadą AK. Jego brygada nie wzięła udziału w wyzwalaniu wraz z Armią Czerwoną w 1944 r. Wilna, dzięki czemu „Łupaszko” i jego ludzie uniknęli aresztowania. Po 1945 r. działał na Podlasiu i Pomorzu. Jego partyzantka budziła postrach u władz komunistycznych z uwagi na swój zasięg i świetną organizację. „Łupaszko” był znany ze swej porywczości – złapanych funkcjonariuszy UB na ogół rozstrzeliwał. Gdy minister bezpieczeństwa publicznego Stanisław Radkiewicz zaproponował mu listownie spotkanie, Szendzielarz odpisał, że mogą się spotkać, ale jak Radkiewicz będzie wisiał na sośnie. Aresztowany został w 1948 r. Podczas pierwszego przesłuchania „Łupaszki” do pokoju wszedł sam minister Radkiewicz i zwrócił się do niego: – I co, panie majorze? Nie wiszę na sośnie, a jednak się spotkaliśmy. W 1950 r. Szendzielarz został skazany na śmierć, wyrok wykonano w lutym 1951 r.

Więcej możesz przeczytać w 10/2013 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 10/2013 (1567)

  • Nie róbmy polityki, grillujmy ministrów3 mar 2013, 20:00Jesienią 2010 r. Polskę zalały wielkie plakaty, z których spoglądał Donald Tusk. Na planszach było hasło: „Nie róbmy polityki, budujmy mosty”. W innych wersjach – drogi, szkoły albo przedszkola. Krótko mówiąc, chodzi o to, by...4
  • Najważniejsze konklawe XXI WIEKU3 mar 2013, 20:00Formalne zakończenie pontyfikatu Benedykta XVI to równocześnie początek oficjalnych konsultacji przed konklawe. Nieoficjalna kampania wyborcza toczy się jednak od dawna, niekiedy przybierając dość brutalne formy. Przekonał się o tym prymas Szkocji...4
  • Wałęsa homofob. i co z tego?3 mar 2013, 20:00Lech Wałęsa przyzwyczaił nas, że mówi, co myśli, i nie myśli, co mówi. A słowa kosztują. Laureata Nagrody Nobla jeszcze więcej. Więc niepotrzebne wypowiedzi o gejach w TVN 24 odbiją się byłemu prezydentowi czkawką. A w zasadzie już się odbijają....4
  • Uwolnić Maję3 mar 2013, 20:00Maja Wolna, artystka, dwa lata temu wyrwała się z toksycznego związku. Po naszej zeszłotygodniowej publikacji strach powrócił.6
  • Cytat tygodnia3 mar 2013, 20:00"Homoseksualiści powinni siedzieć w Sejmie w ostatniej ławie. A nawet dalej, za murem"6
  • Ruch w locie3 mar 2013, 20:00Ruch Palikota sam na siebie szuka haków. Na wszelki wypadek, gdyby ktoś chciał nimi zaatakować. Jak dowiedział się „Wprost”, po usunięciu Wandy Nowickiej z klubu RP za to, że przyjęła premię dla członków Prezydium Sejmu (40 tys. zł),...6
  • Pawlak znowu prezesem3 mar 2013, 20:00Były prezes PSL buduje swój think tank. Jak dowiedział się „Wprost”, Waldemar Pawlak został prezesem zarządu fundacji Polski Kongres Gospodarczy. Fundacja jest związana z organizacją Pracodawcy RP zrzeszającą przedsiębiorców. Jej...8
  • Point Group wycofuje się na rzecz TV Trwam3 mar 2013, 20:00Z konkursu koncesyjnego o kanał społeczno-religijny na multipleksie cyfrowym wycofuje się jeden z oferentów – Platforma Mediowa Point Group. Spółka złożyła ofertę w momencie, gdy jej zarząd uzyskał informację, że Telewizja Trwam nie będzie...8
  • WPROST z DVD „Odwrócić przeznaczenie”3 mar 2013, 20:00Za tydzień „Wprost” będzie można kupić z filmem „Odwrócić przeznaczenie”. Wystąpili w nim świetni aktorzy, m.in.: Kevin Spacey, Andy Garcia, Julie Delpy, Forest Whitaker.8
  • Najważniejsze w tygodniu3 mar 2013, 20:004.03 Poniedziałek To może być jedno z ważniejszych wydarzeń politycznych tego tygodnia. Premier Donald Tusk spotka się z ministrem sprawiedliwości. Jarosław Gowin zostanie wyrzucony z PO czy tylko będzie musiał opuścić rząd? 5.03 Wtorek Jak...10
  • Jaja u władzy3 mar 2013, 20:00Coraz mniej szczęścia w polityce mają ludzie zwani politykami, a coraz więcej osobnicy zawodowo zajmujący się rozbawianiem widowni. Dzieje się tak dlatego, że świat zaczyna chodzić do góry nogami, a to oznacza, że politycy ze swoimi wiecznymi...12
  • Kasia kontra Kai3 mar 2013, 20:00Ruszył proces rozwodowy Katarzyny Figury i Kaia Schoenhalsa. To nie tylko kolejne rozstanie w show-biznesie. To przyczynek do dyskusji na temat przemocy domowej.14
  • Rozwód po polsku3 mar 2013, 20:00Sale sądowe przypominają pole bitwy. Ci, którzy niedawno przyrzekali, że będą razem aż do śmierci, walczą za pomocą wszelkich chwytów.18
  • Gowin na grillu Tuska3 mar 2013, 20:00Donald Tusk osiągnął mistrzostwo w grillowaniu swoich przeciwników politycznych. Teraz na grill trafił Jarosław Gowin. A szef rządu dobrze się bawi.20
  • Mata Hari Kaczyńskiego3 mar 2013, 20:00Ona – Ilona Klejnowska – z Prawa i Sprawiedliwości. Aniołek Kaczyńskiego. Piękna i podobno przebiegła. On – Mariusz Łuszczek. Młody chłopak, do 8 lutego pracownik Solidarnej Polski. Zwolniony za szpiegostwo. Ona miała go omotać,...24
  • Wierzę w rozsądek Polaków3 mar 2013, 20:00Jest czas ciężkiej pracy, obrony przed kryzysem i walki o wzrost gospodarczy – mówi Prezydent Bronisław KomorowskI.30
  • Rządzi Kwaśniewski3 mar 2013, 20:00Trwają poszukiwania dobrej nazwy dla przyszłej partii nowych trzech tenorów. Palikot ma siłę parlamentarną, Kwaśniewski załatwia transfery, a Marek Siwiec opowiada o tym Jarosławowi Kuźniarowi (tvn 24).36
  • Bo w nas jest seks3 mar 2013, 20:00Życie nie kończy się po sześćdziesiątce. Seks jest nie tylko dla młodych. Emeryci też chcą – przecież to nie anioły pozbawione płci.42
  • Miłość w uzdrowisku3 mar 2013, 20:00W uzdrowisku więcej dansingów niż knajp, w których można smacznie zjeść. Bo dla kuracjuszy życie nocne, romanse i flirty to najważniejsze elementy odnowy.46
  • Jagielski non fiction3 mar 2013, 20:00„Wypalanie traw” Wojciecha Jagielskiego jest pełne szkolnych błędów, które znaleźć może każdy, kto ma atlas geograficzny. To książka o kraju, którego nie ma.50
  • Odpowiada Wojciech Jagielski3 mar 2013, 20:00Zzarzutem powielania czy utwierdzania stereotypu Bura rasisty trudno mi polemizować. To kwestie osobistej oceny książkowego opisu. Skoro jednak zarzut ten tak lekko pada, niepoparty argumentami, to równie lekko go odpieram – jest...51
  • Polska oczami Prymasa3 mar 2013, 20:00Trudno wytłumaczyć, czemu Piotrowski pałał taka nienawiścią do ks. Popiełuszki. Czy to była obrona reżimu, czy kwestia porażki w prestiżu osobistym. Fragmenty wspomnień kardynała Józefa Glempa.54
  • Nie całkiem zapomniani3 mar 2013, 20:00Przez dziesięciolecia nie mieli prawa nawet do pamięci. Święto „żołnierzy wyklętych” możemy obchodzić dopiero po pół wieku od śmierci ostatniego z nich.56
  • Przed Konklawe3 mar 2013, 20:00Jak wyliczył specjalista od historii konklawe, ks. Przemysław Śliwiński, jedynie 4 proc. tych, którzy wchodzili na konklawe jako faworyci, wychodziło zeń jako nowi papieże. Gdy kardynałowie ogłoszą termin wyboru Ojca Świętego, karuzela nazwisk...57
  • Czterech do wyboru3 mar 2013, 20:00Nowy Papież nie będzie polakiem. Jednak polska reprezentacja na konklawe – Kardynałowie Grocholewski, Dziwisz, Nycz – należy do najliczniejszych na świecie.58
  • Płeć wysokiego ryzyka3 mar 2013, 20:00Morderstwa w imię honoru. Gwałty. Przemoc domowa. Dziewczynki zmuszane do małżeństw. Oto chleb powszedni większości z prawie 2 mld kobiet w wieku 15-49 lat żyjących na naszej planecie.62
  • Indiańskie powstanie3 mar 2013, 20:00Rdzenni mieszkańcy Kanady organizują największe od lat demonstracje. Według nich rząd chce ich powtórnie skolonizować.64
  • Złoty strzał3 mar 2013, 20:00Jego bronią można obalić dyktaturę albo rozprawić się z rebeliantami. wojny są wirtualne, ale miliony złotych na koncie Marka Tymińskiego już nie.68
  • Milionerzy z sieci3 mar 2013, 20:00Założenie sklepu internetowego to nadal dobry pomysł na zarobienie pierwszego miliona. O ile nie boisz się Media Markt, Amazona, Zalando i walki na noże.71
  • Wiedzieć więcej3 mar 2013, 20:00Na scenie Bono, myślące roboty albo odstraszacz lwów. W kalifornijskim Long Beach właśnie skończył się TED 2013.74
  • Uspokójcie się3 mar 2013, 20:00Jestem bardzo zmartwiona Polską – Agnieszka Holland opowiada „Wprost” o swoim nowym serialu „Gorejący krzew” i o naszym zakłamywaniu historii.76
  • Filmowe kłamstwa3 mar 2013, 20:00Historia Sixto Rodrigueza przedstawiona w nagrodzonym Oscarem filmie „Sugar Man” wydaje się tak nieprawdopodobna, że aż nieprawdziwa. I taka jest – fakty przegrywają z mitem, który kupuje dziś cały świat.80
  • Kolejna pełnia życia3 mar 2013, 20:00Hipis i outsider, wokalista legendarnego zespołu TSA Marek Piekarczyk postanowił się odkurzyć. Występuje w drugiej edycji programu „the Voice of Poland”.82
  • Gwiazdy bez połysku3 mar 2013, 20:00Skończy łsię czas diw, które przyciągają blichtrem. Ich miejsce zajmują zwyczajne dziewczyny, takie jak Emeli SandÉ, triumfatorka ostatnich Brit Awards.84
  • Król bez charyzmy3 mar 2013, 20:00Kina zalewa fala biografii, prób odbrązowienia legend polityki i kultury – od Abrahama Lincolna po Marilyn Monroe. Amerykanie wciąż udowadniają, że historię piszą ludzie – często słabi, niepewni siebie, borykający się z własnymi...86
  • Top 10 kino3 mar 2013, 20:001. „Syberiada polska” reż. Janusz Zaorski, Kino Świat 2. „Zambezia” reż. Wayne Thornley, Kino Świat 3. „Drogówka” reż. Wojciech Smarzowski, Next Film 4. „Last Minute” reż. Patryk Vega, Ent One 5....86
  • Historia z gazety3 mar 2013, 20:00W Polsce brakuje kina społecznego i filmów, które rejestrowałyby czas transformacji gospodarczej. Maria Sadowska próbuje zapełnić tę lukę. W opartym na prawdziwej historii „Dniu kobiet” portretuje kasjerkę z sieci supermarketów...86
  • Z piłką w tle3 mar 2013, 20:00Rok 1977. Deyna strzela Portugalczykom historyczną bramkę, a we wsi Dobryszyce rodzi się chłopiec. W „Być jak Kazimierz Deyna” Anna Wieczur-Bluszcz opowiada o jego dorastaniu, marzeniach, odkrywaniu świata. Utrzymany w żartobliwym...86
  • Top 10 Muzyka3 mar 2013, 20:001. „Marek Sierocki przedstawia: I Love Ballads (2012)” różni wykonawcy, Sony Music PL 2. „!To!” Strachy na Lachy, SP Records, Olesiejuk 3. „Passione” Andrea Bocelli, Universal, Universal Music PL 4....87
  • Brakuje tylko Morrisseya3 mar 2013, 20:00Aż trudno uwierzyć, że ten gitarzysta, ikona brytyjskiego indie rocka, dopiero teraz wydaje swój naprawdę solowy debiut. Gitarowy, kłaniający się jego klasycznym dokonaniom z przeszłości, ale bez zadęcia na dzieło życia, chociażby z uwagi na...87
  • Dobre, bo polskie3 mar 2013, 20:00Fox wydał drugą autorską płytę – po świetnym debiucie i jeszcze bardziej budzącej szacunek pracy producenckiej nad ostatnim albumem Marii Peszek. To album taneczny na poziomie europejskim – co najmniej. Do produkcji z najwyższej półki...87
  • Top 10 książka3 mar 2013, 20:001. „Pan Pierdziołka spadł ze stołka. Powtarzanki i śpiewanki” Zysk i S-ka 2. „Mapy. Obrazkowa podróż po lądach, morzach i kulturach” Aleksandra Mizielińska, Dawid Mizieliński, Dwie Siostry 3. „Gogol w czasach...87
  • Pamiątki po mistrzu3 mar 2013, 20:00Jest jak w tytule książki – po blisko ćwierćwieczu od śmierci Julia Cortázara odnalazły się w jego archiwum teksty nigdy dotąd niepublikowane, „niespodziewane stronice”: kilkanaście opowiadań i artykułów, garść wierszy. To dobry...87
  • Śmiejmy się z siebie3 mar 2013, 20:00Petr Šabach, wybitny humorysta i jeden z najpopularniejszych czeskich pisarzy, literacko wygrywa prostotą – opowiada historie, które mogłyby właściwie przydarzyć się każdemu. „Masłem do dołu” to rzecz o dwóch kumplach z gospody,...87
  • Serwuje Karolina Korwin Piotrowska3 mar 2013, 20:00Żony znanych aktorów chcą robić karierę w show- -biznesie. Warto?88
  • Kobiety Finansów3 mar 2013, 20:00Najlepsze menedżerki na czele instytucji finansowych90
  • Kod sukcesu3 mar 2013, 20:00W Skwerze (Filii Fabryki Trzciny) odbyło się Business Coctail Party tygodnika Wprost.94
  • Stwórzmy warunki dla biznesu3 mar 2013, 20:00Na przełomie każdego roku Krajowa Izba Gospodarcza publikuje wyniki badań klimatu biznesowego, które przeprowadzamy wśród polskich przedsiębiorców. Badania są częścią szerszego europejskiego projektu, realizowanego przez Stowarzyszenie...97
  • Z tęczą na ramieniu3 mar 2013, 20:00Ja, kiepski uczeń, nierokujący żadnych nadziei na przyszłość, mam w tej przyszłości, czyli teraz, wykład o Tuwimie, w Siedlcach, dla nauczycieli i dyrektorów szkół. To są niespodzianki, jakie czasami gotuje nam czas. Chociaż mój ojciec z Tuwimem...98