- Wystawa >Wokół cyrkla Heweliusza< ma na celu prezentację cennych obiektów rzemiosła artystycznego wykorzystywanych w naukach przyrodniczych, w tym w astronomii, pochodzących ze zbiorów polskich. Głównym motywem wystawy jest pokaz cyrkli XVII-wiecznych w typie Galileusza, używanych przez nowożytnych astronomów, uczonych i wojskowych - poinformował Michał Kłosiński, kurator wystawy. Gdański astronom samodzielnie opracował i wykonał wiele przyrządów naukowych, ale do dziś zachował się jedynie cyrkiel. Został on podarowany przez Heweliusza toruńskim protestantom, związanym z istniejącym tu w jego czasach Gimnazjum Akademickim.
Prezentację wzbogacają inne przyrządy naukowe z okresu XVII-XVIII wieku, będące wytworami rzemiosła artystycznego, m.in.: zegary równikowe, kompasy, zegary kaflowe. Ponadto, jako dopełnienie wystawy udostępniono starodruki, dzieła graficzne i malarskie wpisujące się tematycznie w kontekst wystawy m.in. cykl dużej grupy rycin z dzieła "Machinae Coelestis", ilustrujących instrumentarium astronomiczne Jana Heweliusza. - Głównym obiektem wystawy jest cyrkiel Jana Heweliusza wykonany w 1638 roku, będący na co dzień w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Jego model wywodzi się od opracowanego przez Galileusza na przełomie XVI i XVII wieku cyrkla, który bardzo szybko rozpowszechnił się po całej Europie. Ekspozycja akcentuje problem szybkiego rozprzestrzeniania się na obszarze kontynentalnym doby nowożytnej zdobyczy nauki - wyjaśnił Kłosiński.
2011 rok jest jubileuszowym rokiem 400-lecia urodzin Jana Heweliusza, dlatego na wystawie nie brakuje obiektów związanych z tym wielkim uczonym. Z Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie i Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku wypożyczono starodruki naukowe: m. in. "Selenographię" Jana Heweliusza - jedyny egzemplarz na świecie z autografem autora. Pełnemu pokazowi przyrządów astronomicznych i naukowych towarzyszą dzieła malarskie uczonych z epoki m.in. kopia portretu Kartezjusza pędzla F. Halsa, czy obraz "Uczony w pracowni" przypisywany Krzysztofowi Lubienieckiemu ze zbiorów toruńskiego muzeum. Jako dopełnienie prezentacji cyrkli proporcjonalnych zobaczyć można również zbiór dziewięciu cyrkli z epoki nowożytnej, jeden z ostatnich zakupów Muzeum Okręgowego w Toruniu.
PAP, arb