Cały naród dyskutuje o Trybunale Konstytucyjnym. Dwa plemiona toczą śmiertelny bój o trójpodział władzy, powołując się na prawo, demokrację, naród i aksjologie. Chaos, hipokryzja i mitologie towarzyszące tej wojnie są trudne o ogarnięcia, tym bardziej do opisania.
Warto jednak przypomnieć, że nie tak dawno obowiązywał w PRL jednolity system władzy państwowej. Odrzucono „burżuazyjną”, jak ją nazwali teoretycy marksizmu, zasadę podziału władzy i zbudowano nowy system prawny, kompletny, oparty na zasadzie legalizmu (praworządności). Zgodnie z konstytucją PRL z 1952 r. „Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są wyrazem interesów i woli ludu pracującego (art.4), a „Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko ustawom (art.52). Zgodnie z ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych w brzmieniu z 1964 r. wymiar sprawiedliwości miał swoje zadania, a pierwszym była „ochrona ustroju demokracji ludowej i jej rozwoju w kierunku socjalizmu”. Zatem z definicji żaden sędzia nie był niezawisły, bo stał na straży ustroju demokracji ludowej. Dla niewtajemniczonych podpowiem, że pod terminem demokracji ludowej komuniści ukrywali komunizm właśnie. Ale w prawnych zapisach definicjach komunizmu nie znajdziesz. Tworzono mitologię i zakłamywano rzeczywistość nadając pojęciom „demokracja” i „lud” instrumentalne i fałszywe znaczenie. Każdy sędzia z definicji stojąc na straży komunizmu był przeciwnikiem wrogów komunizmu. Czyli moim też.
Dziś w treści konstytucji znajdziemy art.10, zgodnie z którym „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.” Ładnie napisane, tyle tylko, że to znowu mitologia i próba zaklinania rzeczywistości przy pomocy frazesów. Uważna lektura nie pozwala odnaleźć mechanizmów precyzyjnego „podziału” i „równowagi”. Jeżeli rząd jest komitetem parlamentu złożonym z posłów, jaki tu podział między władzą wykonawczą i ustawodawczą, skoro ten sam poseł stanowi prawo, a potem jako minister je wykonywa? A wątpliwości co do roli prezydenta i rządu w kwestiach polityki zagranicznej i i armii? W tym ciągu mieszczą się wątpliwości co do przewidzianego konstytucją sposobu wyboru sędziów, czyniącego z nich gwarantów politycznej woli aktualnej większości. Taki trybunał jest sądem czy odroczonym prawem weta większości parlamentarnej sprzed 9 lat?
Najoczywistsze naruszenie zasady podziału władzy, zniesione dopiero w tym roku po 80 latach od objęcia władzy przez komunistów, to wyznaczenie sędziemu roli inkwizytora w procesie karnym. To, co udało się w procesie cywilnym – że jest kontradyktoryjny, że sąd nie stoi po żadnej stronie i nie ma obowiązku dochodzenia prawdy na rzecz którejkolwiek strony, nie może się przyjąć w procesie karnym. Sędzia, pod ciężarem przepisu zobowiązującego go do ustalenia tzw. prawdy materialnej, choćby nie dowodził jej prokurator, i choćby groziła najgorszymi obywatelowi konsekwencjami, musi zamienić się w prokuratora i wykonywać zadania władzy wykonawczej, czyli dowodzić winy. Nie ma w naszym systemie prawnym bardziej ewidentnego naruszenia zasady podziału władzy.
Czytamy w prasowych enuncjacjach, że zdaniem ministerstwa sprawiedliwości pozbawienie sędziego roli inkwizytora umniejsza rolę sądu, i dlatego rozważane jest odejście od znowelizowanej procedury karnej.
To nieprawda. Jest dokładnie przeciwnie. Dopiero sędzia uwolniony od obowiązku dowodzenia czegokolwiek, poprzestający na ocenie dowodów prowadzonych przez strony i pilnujący równości ich praw, jest niezawisły. Dopiero taki sędzia może cieszyć się zaufaniem, a dalej szacunkiem podsądnych, którzy dostrzegą w nim gwarancje swojej osobistej wolności.
Zgodnie z dziś obowiązującą ustawą prawo o ustroju sądów powszechnych ”sądy sprawują wymiar sprawiedliwości”. Ale czy jednocześnie, siłą postkomunistycznego bezwładu procedury karnej, ich zadaniem powinno być „strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw”? To ostatnie, jak czytamy w art.2 ustawy o prokuraturze, jest zadaniem prokuratury, nie sądów. A do niedawna zadania te spełniał sędzia-inkwizytor.
To jak, obowiązuje trójpodział władzy, o którym czytamy w art.10 konstytucji, czy to tylko taka fasada? Mitologia dla maluczkich?
Proponuję test. Zapytajmy sędziów, czy nadal chcą być inkwizytorami. A może w referendum obywateli, czy chcą być sądzeni przez inkwizytorów.
Na pewno takiemu „umniejszeniu” roli sądu są przeciwni prokuratorzy. Dużo wygodniej jest wnieść do sądu akt oskarżenia, zrzucić ciężar dowodzenia na sąd, a potem w apelacji pisać, czego to sąd nie ustalił i nie dowiódł.
Dziś w treści konstytucji znajdziemy art.10, zgodnie z którym „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.” Ładnie napisane, tyle tylko, że to znowu mitologia i próba zaklinania rzeczywistości przy pomocy frazesów. Uważna lektura nie pozwala odnaleźć mechanizmów precyzyjnego „podziału” i „równowagi”. Jeżeli rząd jest komitetem parlamentu złożonym z posłów, jaki tu podział między władzą wykonawczą i ustawodawczą, skoro ten sam poseł stanowi prawo, a potem jako minister je wykonywa? A wątpliwości co do roli prezydenta i rządu w kwestiach polityki zagranicznej i i armii? W tym ciągu mieszczą się wątpliwości co do przewidzianego konstytucją sposobu wyboru sędziów, czyniącego z nich gwarantów politycznej woli aktualnej większości. Taki trybunał jest sądem czy odroczonym prawem weta większości parlamentarnej sprzed 9 lat?
Najoczywistsze naruszenie zasady podziału władzy, zniesione dopiero w tym roku po 80 latach od objęcia władzy przez komunistów, to wyznaczenie sędziemu roli inkwizytora w procesie karnym. To, co udało się w procesie cywilnym – że jest kontradyktoryjny, że sąd nie stoi po żadnej stronie i nie ma obowiązku dochodzenia prawdy na rzecz którejkolwiek strony, nie może się przyjąć w procesie karnym. Sędzia, pod ciężarem przepisu zobowiązującego go do ustalenia tzw. prawdy materialnej, choćby nie dowodził jej prokurator, i choćby groziła najgorszymi obywatelowi konsekwencjami, musi zamienić się w prokuratora i wykonywać zadania władzy wykonawczej, czyli dowodzić winy. Nie ma w naszym systemie prawnym bardziej ewidentnego naruszenia zasady podziału władzy.
Czytamy w prasowych enuncjacjach, że zdaniem ministerstwa sprawiedliwości pozbawienie sędziego roli inkwizytora umniejsza rolę sądu, i dlatego rozważane jest odejście od znowelizowanej procedury karnej.
To nieprawda. Jest dokładnie przeciwnie. Dopiero sędzia uwolniony od obowiązku dowodzenia czegokolwiek, poprzestający na ocenie dowodów prowadzonych przez strony i pilnujący równości ich praw, jest niezawisły. Dopiero taki sędzia może cieszyć się zaufaniem, a dalej szacunkiem podsądnych, którzy dostrzegą w nim gwarancje swojej osobistej wolności.
Zgodnie z dziś obowiązującą ustawą prawo o ustroju sądów powszechnych ”sądy sprawują wymiar sprawiedliwości”. Ale czy jednocześnie, siłą postkomunistycznego bezwładu procedury karnej, ich zadaniem powinno być „strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw”? To ostatnie, jak czytamy w art.2 ustawy o prokuraturze, jest zadaniem prokuratury, nie sądów. A do niedawna zadania te spełniał sędzia-inkwizytor.
To jak, obowiązuje trójpodział władzy, o którym czytamy w art.10 konstytucji, czy to tylko taka fasada? Mitologia dla maluczkich?
Proponuję test. Zapytajmy sędziów, czy nadal chcą być inkwizytorami. A może w referendum obywateli, czy chcą być sądzeni przez inkwizytorów.
Na pewno takiemu „umniejszeniu” roli sądu są przeciwni prokuratorzy. Dużo wygodniej jest wnieść do sądu akt oskarżenia, zrzucić ciężar dowodzenia na sąd, a potem w apelacji pisać, czego to sąd nie ustalił i nie dowiódł.