Środa Popielcowa rozpoczyna Wielki Post. Co oznacza posypanie głów popiołem?

Środa Popielcowa rozpoczyna Wielki Post. Co oznacza posypanie głów popiołem?

Środa Popielcowa na XIX-wiecznym obrazie Juliana Fałata
Środa Popielcowa na XIX-wiecznym obrazie Juliana Fałata Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna
Środa Popielcowa to dzień rozpoczynający Wielki Post, który w tym roku wypada 17 lutego. Co oznacza gest posypania głów popiołem, który tego dnia ma miejsce w kościołach? Jakie są tradycje związane z Popielcem? I ile dni tak naprawdę trwa Wielki Post współcześnie?

W Środę Popielcową księża na mszach świętych posypują wiernym głowy popiołem. W tym roku, pomimo pandemii koronawirusa ten obrzęd zostanie zachowany, chociaż w odrobinę innej formie. Jest to znak pokuty, który pojawił się już w VIII wieku, a w wieku XI papież Urban II ustanowił go obowiązującym zwyczajem w całym kościele. Postanowiono również, że popiół pochodzić będzie z palm poświęconych w niedzielę palmową w ubiegłym roku.

Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty występował w wielu kulturach i tradycjach, m.in. w starożytnym Egipcie i Grecji. Jego opisy znajdziemy także w Biblii, np. w Księdze Jonasza czy Joela. Popiół jest symbolem tego, że wszystko, co materialne i doczesne przemija.

Przed posypaniem głów popiołem kapłan mówi słowa: „Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz” albo „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.

Wielki Post 2021

Popielec rozpoczyna okres Wielkiego Postu, który jest dla wiernych wezwaniem do pokuty, odnowienia swojego życia i wewnętrznego nawrócenia. Od Środy Popielcowej obowiązuje w liturgii kolor fioletowy, w kościołach rzadziej odzywają się dzwony i organy. Ponadto Kościół zakazuje w tym czasie hucznych zabaw.

Czas Wielkiego Postu jest pamiątką czterdziestodniowego pobytu Chrystusa na pustyni, gdzie pościł i był kuszony przez szatana. Od początku wielkiego postu, aż do Wigilii Paschalnej, nie mówi się „Alleluja”. Wierni uczestniczą w każdy piątek w nabożeństwie drogi krzyżowej oraz w niedzielę w gorzkich żalach.

Ile dni tak naprawdę trwa Wielki Post?

Pytanie może wydawać się dziwne, w końcu to oczywiste, ze Wielki Post trwa 40 dni. Gdy jednak policzymy dokładnie, to od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty wyjdzie nam 46 dni. Skąd to wynika? Oczywiście najprostszym wyjaśnieniem jest to, że 40 dni Wielkiego Postu to wyłącznie symbol i nie należy przywiązywać się do samej liczby dni. Jednak sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana.

Przed Soborem Watykańskim II, do czasu Wielkiego Postu nie zaliczało się niedziel, w które nie poszczono. Dlatego, po odliczeniu niedziel wychodziło 40 dni postu. Obecnie jednak katolików w Polsce post ścisły obowiązuje jedynie w Środę Popielcową i Wielki Piątek, a wstrzemięźliwość od spożywania mięsa w każdy piątek, tak samo jak w pozostałe piątki roku.

Jednak po zmianach liturgicznych nie tylko zniesiono obowiązek postu ilościowego we wszystkie dni Wielkiego Postu oprócz niedziel, ale dodatkowo zakończenie Wielkiego Postu przesunięto na Wielki Czwartek, wyłączając z postu Triduum Paschalne, które stało się odrębnym okresem liturgicznym. Trudno też wyłączać z Wielkiego Postu niedziele, kiedy w mszale mówi się o kolejnych niedzielach Wielkiego Postu. A nawet jeśli wyłączymy niedziele, to liczba dni nadal nie będzie się zgadzać po wyłączeniu z postu Triduum Paschalnego.

Problem rozwiązano w w nowym wydaniu Mszału rzymskiego z 2008 roku. Tam, z okresu Wielkiego Postu cały Wielki Tydzień. „Drodzy bracia i siostry, przez czterdzieści dni przygotowaliśmy nasze serca przez modlitwę, pokutę i uczynki chrześcijańskiej miłości. W dniu dzisiejszym gromadzimy się, aby z całym Kościołem rozpocząć obchód misterium paschalnego” – czyta ksiądz w Niedzielę Palmową. I jeśli w ten sposób policzymy Wielki Post od Środy Popielcowej do Niedzieli Palmowe wyjdzie nam dokładnie 40 dni.

Czytaj też:
Tłusty czwartek to nie tylko pączki. Zapomniane zwyczaje i tradycje związane z końcem karnawału

Źródło: WPROST.pl