Główne zasady programu Rodzina 500+ mają pozostać bez zmian. Nadal będzie to nieopodatkowane świadczenie w wysokości 500 zł, wypłacane do 18. roku życia dziecka, a z kryterium dochodowym (800/1200 zł netto na osobę w rodzinie) obowiązującym jedynie na pierwsze dziecko, rozumiane jako najstarsze lub jedynie dziecko do ukończenia 18. roku życia. Zaproponowano zmiany, które zlikwidują niepożądane zjawiska, tj. dopasowywanie dochodu do kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, niezgodne ze stanem faktycznym deklarowanie przez rodziców samotnego wychowywania dziecka, aby wyłączyć drugiego z rodziców ze składu rodziny i jego dochodu czy pobieranie świadczenia wychowawczego przez osoby, które nie zamieszkują w Polsce.
Znamy szczegóły zmian
Do ministerstwa napływały sygnały od gmin, realizujących program „Rodzina 500+”, że czasami dochodzi do dopasowywania przez wnioskodawców i członków ich rodzin osiąganego dochodu do kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, np. przez rozwiązywanie stosunku pracy, a następnie ponowne jego nawiązywanie z tym samym pracodawcą na innych warunkach, co pozwalało skorzystać z instytucji utraty dochodu.
Dlatego zaproponowano, aby wyłączyć stosowanie przepisów dotyczących utraty i uzyskania dochodu w sytuacji, gdy wnioskodawca lub członek jego rodziny utraci dochód z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej, i w okresie 3 miesięcy od daty utraty dochodu ponownie uzyska dochód u tego samego pracodawcy, zleceniodawcy lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpocznie pozarolniczą działalność gospodarczą. Przepis ten będzie zastosowany po raz pierwszy przy ustalaniu prawa do świadczeń na okres rozpoczynający się od 1 października 2017 r.
Gminy sygnalizowały przypadki składania przez rodziców dziecka, którzy nie są małżeństwem, niezgodnych ze stanem faktycznym deklaracji, że są osobami samotnie wychowującymi dziecko (przede wszystkim, aby wyłączyć drugiego z rodziców ze składu rodziny i jego dochodu). Dlatego zaproponowano dla osoby deklarującej samotne wychowywanie dziecka, wymóg ustalenia alimentów na rzecz dziecka od drugiego rodzica.
Zgodnie z konstytucyjną zasadą pomocniczości, świadczenie wychowawcze na dziecko powinno być przyznawane osobie samotnie wychowującej dziecko, dopiero po wyczerpaniu możliwości dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od drugiego rodzica, chyba że jest to niemożliwe z przyczyn obiektywnych, np. gdy drugi z rodziców nie żyje lub ojciec dziecka jest nieznany. Analogiczne rozwiązanie stosowane jest od 2005 r. przy przyznawaniu zasiłku rodzinnego.
W przypadku wątpliwości dotyczących spełnienia przez osobę otrzymującą świadczenie wychowawcze warunków uprawniających do tego świadczenia (w szczególności warunku zamieszkiwania w Polsce) – organ właściwy (tj. gmina) będzie mógł wezwać osobę otrzymującą świadczenie do osobistego złożenia, w wyznaczonym terminie, odpowiednich wyjaśnień potwierdzających spełnianie tych warunków. Wypłata świadczenia wychowawczego będzie wstrzymana, jeżeli osoba otrzymująca to świadczenie odmówiła udzielenia lub nie udzieliła wyjaśnień, co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.
W przypadku zudzielenia wyjaśnień, świadczenie wychowawcze wypłaca się od miesiąca, w którym wpłynęły wyjaśnienia, do końca okresu, w jakim przysługuje świadczenie wychowawcze, jeżeli osoba spełnia warunki określone w ustawie. Zaproponowano, aby nowe przepisy weszły w życie 1 sierpnia 2018 r.