Kontra warta miliardy

Andrzej Lubin, JP

Perspektywa zapłaty przez Polskę dokładnie 2 mld 131 mln zł funduszowi inwestycyjnemu Abris, jako odszkodowania za przymusową sprzedaż FM Banku PBP, zawisła nad wicepremierem Mateuszem Morawieckim i strzeżonym przez niego budżetem państwa na początku wakacji. Wtedy to dowiedzieliśmy się o wyroku Trybunału Arbitrażowego przy Izbie Handlowej w Sztokholmie, otwierającym do tego drogę. Pieniądze miały zostać wypłacone do końca września. Ale przelew nie został wykonany.

Jest odwołanie

Cała sprawa sięga 2013 r., kiedy to Abris, zarejestrowany w Luksemburgu, połączył dwa oddzielnie kupione w Polsce: PBP Bank i FM Bank. Komisja Nadzoru Finansowego, czuwająca nad rynkiem, zgłosiła jednak weto. Do końca nie wiadomo, o co tak naprawdę poszło w sporze z KNF. Czy nie podobał się rodzaj inwestora – fundusz inwestycyjny, czy może forma zatrudnienia na kontrakcie prezesa Sławomira Lachowskiego (bankowiec znany ze stworzenia mBanku). Ostatecznie Abris sprzedał akcje w 2015 r. Potencjalni kupcy oczywiście wiedzieli, że fundusz stoi pod ścianą, można więc podejrzewać, iż kokosów na tej transakcji nie zarobił. FM Bank PBP do dużych nie należał, ale Abris miał nadzieję, że przez lata biznes urośnie. Stąd kiedy przyszło do szacowania strat, rozkręcony przez jego menedżerów licznik pokazał miliardy. I te właśnie miliardy, potencjalnie wypływające z kasy państwa, stanęły przed oczami wicepremiera Morawieckiego w połowie roku. Nie był to obraz marzeń. Nic więc dziwnego, że we wrześniu na wniosek wicepremiera Prokuratoria Generalna wniosła skargę o uchylenie tzw. wyroku częściowego wydanego przez Trybunał w Sztokholmie. Co do zasady postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne, ale w szczególnych okolicznościach można próbować wyrok uchylić.

Jakie Prokuratoria Generalna znalazła ku temu podstawy – nie wiadomo. Wiadomo, że sprawą w postępowaniu postarbitrażowym zajmie się Sąd Apelacyjny w Sztokholmie. – W Europie mamy cztery główne centra arbitrażowe: Paryż, Londyn, Wiedeń i właśnie Sztokholm. Właściwymi dla uchylenia wyroku wskutek skargi są sądy powszechne w kraju wydania wyroku arbitrażowego – tłumaczy Krzysztof Kowalczyk, radca prawny w kancelarii BSJP, specjalista w zakresie prawa konkurencji oraz rozwiązywania spraw spornych, w tym arbitrażu. Uchylić wyrok arbitrażowy jest jednak niezmiernie trudno. W sądach powszechnych panuje zasada dwuinstancyjności, w arbitrażu jest zasadniczo jedna instancja. Sąd Apelacyjny w Sztokholmie, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie będzie badał merytorycznej strony sporu. Jak wskazuje Krzysztof Kowalczyk, są tylko dwa rodzaje przesłanek pozwalających uchylić wyrok arbitrażowy. Pierwsza grupa: proceduralne. Nie wchodząc w prawnicze niuanse, warto wymienić rażące naruszenie procedury. To raczej nie wchodzi w grę w tym przypadku. – Podkreślmy: rażące naruszenie. Dochodzi do tego niezmiernie rzadko, bo przecież strony, zwłaszcza przy dużych sporach, wybierają na arbitrów najlepszych – zauważa Krzysztof Kowalczyk. Druga kategoria uchybień, pozwalająca uchylić wyrok arbitrażu, to naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego.

Można by do tego zaliczyć na przykład wyrok lekceważący inne orzeczenie wydane w sprawie pomiędzy tymi samymi stronami. To też, oczywiście, zdarza się niezmiernie rzadko. Warto przypomnieć, że w sprawie KNF kontra Abris orzekał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. I nie stwierdził złamania prawa. Sprawa trafiła do kolejnej instancji, Naczelnego Sądu Administracyjnego, który z kolei jeszcze nie wydał orzeczenia. Ale, podkreślmy, łączenie tego z decyzją Prokuratorii Generalnej to czyste spekulacje. Obie strony sporu oszczędnie udzielają informacji, a także prawdopodobnie nie rozmawiają ze sobą o załatwieniu sprawy bez angażowania sędziów z Północy. Decyzja sądu w Sztokholmie na pewno nie jest kwestią dni, raczej miesięcy, kto wie czy nie lat. Abris, aby zacząć egzekwować utracone zgodnie z własnymi wyliczeniami miliardy, musi uzyskać w polskim sądzie stwierdzenie wykonalności wyroku. Dopóki nie zapadł ostateczny wyrok arbitrażowy, nie znając szczegółów sprawy, trudno przewidzieć, co się wydarzy.

Zagraniczne wsparcie

Wokół sporu Polski z Abrisem narosło sporo nieporozumień. Kwota 2 mld zł to roszczenia oparte na wyliczeniach inwestora. Wyrok Trybunału w Sztokholmie nie był wyrokiem zasądzającym, lecz rozstrzygającym o odpowiedzialności (częściowym). O interes Polski walczy Prokuratoria Generalna, ale wbrew zarzutom niektórych mediów została również wykorzystana pomoc z zewnątrz. Polskę reprezentował m.in. mecenas Stewart Shackleton, znany w środowisku prawniczym i specjalizujący się w arbitrażu międzynarodowym. W postępowaniach, w których brał udział, zarówno reprezentował strony, jak i rozstrzygał spory, a działo się to między innymi w Pekinie, Nowym Jorku, Zurychu, Londynie i Paryżu. Był partnerem zarządzającym działem arbitrażu w jednej z największych na świecie firm prawniczych Eversheds. Sprawa Abrisu, bez względu na to, jak się zakończy, na pewno wzbogaci historię sporów przedsiębiorców z państwami na świecie. Pytanie, kto i jaki zapłaci za nią rachunek. g

© Wszelkie prawa zastrzeżone