Polska wysycha

Wisła
Wisła
Niektóre rzeki zanikają, rolnicy liczą ogromne straty, a wody zaczyna brakować w płytkich ujęciach. Aby sytuacja się nie pogorszyła, trzeba działać.

Niemal 6 m – tyle wynosił jeszcze w maju poziom wody na wodowskazie w Wiśle w centrum Warszawy. Dzisiaj to już poniżej 40 cm, a w niektórych miejscach z jednego brzegu na drugi można się dostać pieszo. W samej stolicy są strefy, gdzie woda nie sięga nawet kolan. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda na Bugu. Tam Łukasz Długowski musiał przed czasem zakończyć swój spływ flisacki. Tratwa znanego blogera i podróżnika utknęła na mieliźnie. Przez cztery godziny wyprawy Długowski pokonał zaledwie półtora kilometra, najwięcej czasu tracąc na wypychanie swojej łódki z płycizny. Nic dziwnego, że najnowszy spot Wód Polskich, promujący oszczędzanie wody, jest zrealizowany w klimacie apokalipsy. Całkowicie wyschnięte akweny, ludzie nabierający resztki płynów z brudnych kałuż i codzienna walka o każdą kroplę. Mocny przekaz jest konieczny, bo sytuacja w Polsce jest dramatyczna. Suszą objęte są wszystkie województwa oraz wszystkie monitorowane grupy i gatunki upraw – informuje prof. Wiesław Oleszek, dyrektor Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach. Na przykład plony kukurydzy przeznaczonej na ziarno są zagrożone w 2231 gminach. To 90 proc. wszystkich upraw w kraju. Niewiele lepiej jest w przypadku owoców, roślin strączkowych, warzyw czy zbóż jarych. Dla mieszkańców miast może oznaczać to jedno: ceny na osiedlowych bazarkach będą jeszcze bardziej szokować, ale do drożyzny powinniśmy się powoli przyzwyczajać. Ale niedobór wody zaczyna być problemem nie tylko dla rolników. Hydrolodzy ostrzegają, że przerwy w dostawie wody mogą wystąpić nawet w miastach.

Lista grzechów

Wody w naszym kraju jest po prostu mało. Mamy jej tyle, ile Egipcjanie. Na mieszkańca przypada u nas zaledwie 1,6 tys. m sześc. Średnia unijna to 4,7 tys. W Europie tylko Cypr i Malta mają mniej zasobów wody. Wbrew pozorom znajdujemy się w strefie klimatycznej, w której opadów wcale nie jest dużo. Jednocześnie aż 97 proc. wody w Polsce pochodzi właśnie z opadów atmosferycznych. I to one dostarczają nam zapasy. Z nich z kolei korzysta przemysł, który wykorzystuje ponad 70 proc. krajowych zasobów. Kolejne 10 proc. pochłania rolnictwo. A brak wody oznacza brak prądu, żywności i całkowity paraliż naszego życia.

– Ta podstawowa wiedza wcale nie jest oczywista dla olbrzymiej części z nas. Woda w kranie po prostu jest i na szczęście nie musimy się obawiać, że jej zabraknie. Jednak zbyt rzadko myślimy o tym, że wykorzystujemy ją nie tylko do picia czy kąpieli – mówi Daniel Kociołek, kierownik Wydziału Komunikacji Społecznej w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie. Żeby wyprodukować jeden samochód, potrzeba nawet 380 tys. l wody. A zwykły bochenek chleba „pochłania” 500 l. Zapotrzebowanie na wodę jest więc niewyobrażalne, a nasze zasoby – marne. Rocznie do dyspozycji mamy 192 mld m sześc. I dokładnie tyle samo wody zużywamy. Już dzisiaj wychodzimy więc na zero. A przecież wody potrzebuje nie tylko gospodarka, ale przede wszystkim my. Do życia. O jej braku boleśnie przekonali się niedawno mieszkańcy Skierniewic, gdzie nagle, z dnia na dzień, woda w kranach przestała po prostu lecieć. Służby hydrologiczne właśnie wydały nowe ostrzeżenie. Podobne przypadki mogą się zdarzyć nawet w ośmiu województwach.

A o tym, jak żyć z utrudnionym dostępem do wody, przekonują się mieszkańcy ok. 300 gmin w Polsce. W wielu miejscach przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne nie są w stanie zapewnić odpowiedniego ciśnienia wody. W związku z tym wydają zakazy podlewania ogródków wodą z sieci i zalecają oszczędzanie wody. Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” bije na alarm. Obecnie ok. 15 proc. wody marnuje się ze względu na nieszczelność miejskiej kanalizacji lub nielegalne podłączenia. Przez palce przecieka nam także większość opadów. Do codziennych potrzeb zatrzymujemy jedynie kilka procent średniego rocznego odpływu naszych wód do Morza Bałtyckiego. – Niestety są to już nawet nie lata, ale dekady zaniedbań władz centralnych – uważa prof. Renata Romanowicz z Zakładu Hydrologii i Hydrodynamiki Polskiej Akademii Nauk. I jednym tchem wymienia grzechy wszystkich poprzednich rządów, które dzisiaj odbijają się na sytuacji hydrologicznej. Brak spójnej polityki budowy małych i dużych zbiorników retencyjnych, bo dzisiaj nie mamy gdzie magazynować nadmiaru wody po opadach. Asfaltowanie całych miast, przez co deszczówka nie dość, że nie wspiera lokalnego ekosystemu, to jeszcze podtapia metropolie.

Ważne inwestycje

– Szybkich i łatwych rozwiązań nie ma. A na pewno nie jednorazowych i doraźnych – mówi prof. Romanowicz. Daniel Kociołek z Wód Polskich dodaje, że inwestycje w gospodarce wodnej są kosztowne i długotrwałe. Dlatego konieczne jest spójne zarządzanie i kompleksowe planowanie działań. – Wody Polskie to młoda instytucja, która powstała 1 stycznia 2018 r. i połączyła rozproszone wcześniej kompetencje. Właśnie rozpoczynamy szerokie konsultacje społeczne projektu pierwszego kompleksowego planu przeciwdziałania skutkom suszy w Polsce, który w skrócie nazywamy „Stop suszy” – mówi Kociołek. Zwraca też uwagę na Program Rozwoju Retencji Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. – Zaplanowano w nim 94 inwestycje, które będą realizowane do 2027 r. – mówi. Wśród nich znalazła się budowa 30 nowych zbiorników wodnych, w tym dziewięciu dużych.

Całość ma kosztować 14 mld zł. Szczególnie ważną inwestycją będzie budowa drugiego stopnia wodnego na Dolnej Wiśle. Ten obiekt hydrotechniczny powstanie w Siarzewie i przywróci Wiśle jej kiedyś naturalny poziom wody. Stopień wodny Siarzewo będzie pełnił jednocześnie funkcję ochrony przed powodzią i łagodzenia skutków suszy. Szacuje się, że jego koszt wyniesie 3,9 mld zł, a budowa potrwa do 2027 r., z perspektywą do 2030 r. Natomiast w przyszłym roku zostanie oddany do użytku inny flagowy projekt Wód Polskich – polder Racibórz Dolny. Zbiornik na początku ma pełnić funkcję przeciwpowodziową, choć pierwotnie był projektowany jako zbiornik mokry, na stałe napełniony wodą. Długo wyczekiwany zbiornik będzie miał powierzchnię Cieszyna. Przed powodzią ma chronić niemal 2,5 mln mieszkańców trzech województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego. Wody Polskie zamierzają przekształcić go z czasem w zbiornik mokry, aby zmagazynowaną wodę wykorzystywać do łagodzenia skutków suszy. Inwestycja kosztuje prawie 2 mld zł. Magazynowanie wody to również o wiele mniejsze inwestycje. Takie urządzenia małej retencji powstaną m.in. na terenach Pojezierza Kaszubskiego oraz w Borach Tucholskich. Planowane jest też przywracanie rzekom ich naturalnego charakteru, tam gdzie jest to możliwe. Już teraz dzieje się tak np. z Białą Tarnowską.

Zbiornik z horroru

Część z 14 mld zł nie pójdzie jednak na nowe obiekty, ale na modernizację starych. Na przykład Zalew Rzeszowski nie był oczyszczany od dziesięcioleci. Teraz jest w tak fatalnym stanie, że jego pojemność skurczyła się o ponad połowę. Wody Polskie przeznaczą więc ok. 50 mln zł na odtworzenie jego pojemności. Dotyczy to również Zalewu Zemborzyckiego w Lublinie. Historia stopnia wodnego Malczyce na Odrze obrazuje, jak wiele trzeba nadrobić w gospodarce wodnej. Inwestycję rozpoczęto w 1997 r. po tzw. powodzi tysiąclecia. Przez ponad 20 lat trwała budowa, która mogła zostać dokończona dzięki środkom przekazanym na ten cel w latach 2016-2017. – Kolejne stopnie wodne na Odrze, Lubiąż i Ścinawa, zostanązbudowane o wiele szybciej i taniej. Rozstrzygnięto już przetargi na wykonanie projektów tych obiektów – informuje Daniel Kociołek z Wód Polskich.

Nawrócenie miast

O wodę zaczynają się też troszczyć samorządy. Wrocław zamierza dopłacać mieszkańcom nawet 5 tys. zł do budowy zbiorników „łapiących” deszczówkę. Pomysł jest godny pochwały, bo mała retencja miejska jest równie ważna jak wielkie ogólnopolskie inwestycje. Po pierwsze, zatrzymuje wodę na własny użytek. Po drugie, zapobiega powodziom w miastach. I po trzecie, odciąża lokalne wodociągi – deszczówka może być wykorzystywana do podlewania ogrodów i mycia samochodów. Program dopłat do instalacji przydomowych zbiorników proponują też radni PiS w Rzeszowie. Chcą zwracać mieszkańcom połowę kosztów związanych z zakupem i montażem urządzeń systemu deszczowego. Na świecie standardem zaczyna być budowanie tzw. zielonych dachów, czyli potężnych ogrodów, które mają za zadanie zatrzymać wodę. W tym przypadku pionierem również stara się być Wrocław.

Chce, by jeszcze w tym roku na dachu Hydropolis, dolnośląskiego centrum wiedzy o wodzie, wyrosły lawenda, miłka, macierzanka cytrynowa czy bodziszek. Zazielenić się mają również dachy miejskich budynków w stolicy. Łódź pozyskała za to unijne fundusze na projekt „Odwodnienie miasta Łodzi”. Dzięki niemu na kanalizacji deszczowej powstaną osadniki służące do wstępnego filtrowania ścieków. Zostanie również przebudowana podczyszczalnia wód opadowych w zlewni rzeki Sokołówki. Miasto zbuduje też pięć zbiorników retencyjnych. Często jednak nie trzeba wyważać otwartych drzwi i inwestować w drogie rozwiązania. Dlatego część miast wraca do sprawdzonych, prostych metod. Zamiast kostki brukowej wybierają do budowy elementy ażurowe, które pozwalają trawie rosnąć, a wodzie wsiąkać w glebę. Korzystnym rozwiązaniem są także rowy opaskowe, które przejmują i zatrzymują deszczówkę tak, by powstał system nawadniająco-odwadniający, a nie tylko odwadniający. Tego rodzaju rozwiązania znajdą się w już katalogu zadań, który zostanie przyjęty w programie Stop suszy. Co ciekawe, da się żyć wyłącznie dzięki deszczówce, czego najlepszym przykładem są mieszkańcy włoskiej wyspy Pantelleria. Nie ma tam ani jednej rzeki i ani jednego akwenu z pitną wodą. Mimo to spokojne życie wiedzie tam 8 tys. osób z najsłynniejszym mieszkańcem Giorgio Armanim na czele. Prawie każdy dom został tam pokryty inteligentnym dachem pobierającym deszczówkę. Wody do życia nie brakuje. Starczy nawet na biznes, bo na Pantellerii rozpoczęto nawet uprawę winogron. Skoro tam się udało, to i dla nas jest szansa.

Artykuł został opublikowany w 33/2019 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 33/2019 (1898)

  • Piersi polityczne11 sie 2019, 20:00Może się Państwo zdziwicie, że u progu kampanii wyborczej „Wprost” wybiera na temat numeru problem raka piersi. Ale to wbrew pozorom problem polityczny. Naprawdę. Zawsze uważałem (a sam mam za sobą leczenie onkologiczne), pewnie podobnie jak...3
  • Niedyskrecje parlamentarne11 sie 2019, 20:00SŁAWOMIR NITRAS Z PO CHODZI DUMNY JAK PAW PO DYMISJI MARSZAŁKA MARKA KUCHCIŃSKIEGO. To on zaczął ujawniać sprawę lotów marszałka Sejmu. – Sławek ma tego typu tematów przygotowanych więcej – zapowiada polityk Platformy. INNY PRZEDSTAWICIEL OPOZYCJI...6
  • Obraz tygodnia11 sie 2019, 20:0060 papug skradziono z papugarni w Łodzi. Ich łączna wartość to 80 tys. Wygrana Iga Świątek 18-letnia polska tenisistka wygrała z Karoliną Woźniacki, jedną z największych gwiazd światowego tenisa. Przegrany Marek Kuchciński Wszyscy o nim piszą i...9
  • Info radar11 sie 2019, 20:00Rola Trójmorza Nowe technologie obiecują transportowi wiele, ale przyszłość może wcale nie należeć do rewolucyjnych projektów, tylko do rozwiązań sprawdzonych od lat. Na XXIX Forum Ekonomicznym w Krynicy będzie to tematem panelu „Podziemne tunele,...10
  • Czas przebudzenia11 sie 2019, 20:00KIEDY MARSZAŁEK SEJMU MAREK KUCHCIŃSKI UTRUDNIAŁ ŻYCIE protestującym na sejmowym korytarzu niepełnosprawnym i ich rodzinom, szefowie jego partii spali spokojnie. Dopiero kiedy sięgnął po luksusy – przebudzili się. Bo tego wyborca nie wybaczy....11
  • Miasto, kasa, maszyna11 sie 2019, 20:00Skoro mówimy do Alexy, dlaczego nie mielibyśmy słuchać koncertów hologramów – przekonują twórcy „Black Mirror” Charlie Brooker i Annabel Jones.12
  • Air Kuchciński11 sie 2019, 20:00Po ujawieniu podróżniczych pasji marszałka Kuchcińskiego Polacy głowią się nad tym, czy władza powinna mieć specjalne przywileje.13
  • Platforma szuka prezydenta11 sie 2019, 20:00Rafał Trzaskowski, Adam Bodnar i Aleksandra Dulkiewicz rozważani są jako kandydaci Platformy Obywatelskiej na prezydenta Polski – dowiedział się „Wprost”.14
  • Trzaskowski nie powinien zostawiać stolicy11 sie 2019, 20:00Nie jestem za tym, żeby Trzaskowski już teraz startował na prezydenta Polski. Ale nasz kandydat powinien być podobny do niego – mówi Hanna Gronkiewicz-Waltz, była prezydent Warszawy.19
  • W Polsce nie było pełnej demokracji11 sie 2019, 20:00Po 1989 r. nie zbudowaliśmy w Polsce demokracji, tylko półdemokrację, system chory z założenia – mówi Piotr Gliński, wicepremier, minister kultury.22
  • Koniec świata Kuchcińskiego11 sie 2019, 20:00Marszałek Sejmu, który gmach parlamentu odgrodził od świata murem i zasiekami, a przed dziennikarzami zasłonił się kotarą, odszedł z funkcji i już na nią nie wróci.26
  • Państwo dziadowskie11 sie 2019, 20:00Prezydent, premier i marszałek sejmu są i powinni być traktowani specjalnie. W ten sposób okazujemy respekt państwu29
  • Hejt – instrukcja obsługi11 sie 2019, 20:00W związku z bliską kampanią wyborczą proponujemy mały niezbędnik dla trolli, pseudotrolli i tych, którzy chcą się przyczynić do zwycięstwa swojej opcji politycznej.30
  • Nienawiść. To się samo nie zatrzyma11 sie 2019, 20:00Nienawiść jest jak pożoga. Sama siebie nakręca, rozdmuchuje, syci. Nie zatrzymała jej śmierć prezydenta Gdańska32
  • Jeszcze o „tęczowej zarazie”11 sie 2019, 20:00Nie może być zgody na przemoc. Brak zgody trzeba głośno wyrażać – także w imię ewangelicznych wartości33
  • Rak piersi znów zabija Polki11 sie 2019, 20:00Umieralność na raka piersi w Polsce znowu rośnie, zamiast spadać. Jesteśmy pod tym względem wyjątkiem wśród krajów UE. Mimo alarmujących statystyk, próśb i petycji Ministerstwo Zdrowia nie refunduje nowoczesnych leków, które przedłużają życie...34
  • Żyć mimo raka11 sie 2019, 20:00Dzięki nowym lekom rak piersi, uznawany za chorobę nieuleczalną, stał się schorzeniem przewlekłym i poddającym się leczeniu. Tyle że w Polsce o części pacjentek zapomniano.38
  • Byłam na wojnie11 sie 2019, 20:00Mówiłam do raka: „Wyp******aj, dziadu!” i pokazywałam mu faka – mówi Joanna Górska, dziennikarka Polsatu, u której dwa lata temu wykryto raka piersi.40
  • Wadzę się z Bogiem11 sie 2019, 20:00Postanowiłam, że zrobię wszystko, żeby wyzdrowieć. I się udało – mówi Irena Santor, piosenkarka, która w tym roku obchodzi 60-lecie pracy artystycznej.45
  • PIT czy kit11 sie 2019, 20:00PiS zwolnił młodych Polaków z płacenia podatków, żeby wzięli się do pracy i zarabiali więcej. Ale młodzi od rządowych prezentów wolą garnuszek rodziców i ich kartę kredytową.48
  • Hossa Bessa11 sie 2019, 20:00Bojkot Coca-Coli Afera na Węgrzech. Część polityków rządzącej partii Fidesz nawołuje do bojkotu Coca-Coli. Firma rozkręciła na Węgrzech kampanię reklamową ze sloganem „Zero cukru, zero uprzedzeń”. Na plakatach widać kochające się pary, w tym...52
  • Polska wysycha11 sie 2019, 20:00Niektóre rzeki zanikają, rolnicy liczą ogromne straty, a wody zaczyna brakować w płytkich ujęciach. Aby sytuacja się nie pogorszyła, trzeba działać.54
  • Stop suszy11 sie 2019, 20:00Stworzyliśmy nową strategię gospodarowania wodami – mówi Wojciech Skowyrski, zastępca dyrektora Departamentu Ochrony przed Powodzią i Suszą w Wodach Polskich. Co to oznacza w praktyce?58
  • Gorączka złota w Amazonii11 sie 2019, 20:00Okrzyknięty prawicowym populistą i wrogiem środowiska brazylijski prezydent Jair Bolsonaro znów znalazł się na celowniku światowych mediów. Tym razem za sprawą śmierci wodza amazońskich Indian.60
  • Ursula i jej Europa11 sie 2019, 20:00Dla każdego coś miłego – pod takim hasłem nowa szefowa Komisji Europejskiej objeżdża Unię, obiecując pogodzenie interesów państw członkowskich.65
  • Matematyka jako opowieść11 sie 2019, 20:00Wiele teorii, których co prawda nie potwierdzały doświadczenia, ale uwodziły one badaczy swoją „elegancją”, okazało się po latach trafnymi. Dziś doskonale nadają się do wytłumaczenia zjawisk zachodzących w świecie.68
  • Mobilni, a więc niezależni11 sie 2019, 20:00To, jak będzie wyglądała nasza starość, zależy nie tylko od sprawności umysłu, lecz także układu kostnoszkieletowego. Na jedno i drugie w dużej mierze wpływa dieta.72
  • Nostalgia wieku dojrzałego11 sie 2019, 20:00Nawet wieczni chłopcy czasem dorastają i świat przestaje być ich placem zabaw. Ostatnio przydarzyło się to Quentinowi Tarantino. A miejsce jego, Roberta Rodrigueza i Kevina Smitha zajęła nowa generacja.74
  • Kwiaty i noże, czyli łzy weterana11 sie 2019, 20:00Miało być pięknie, a wyszło jak zwykle. W latach 60. ubiegłego wieku młode pokolenie wierzyło, że zmieni świat. W 1969 r., dokładnie pół wieku temu, bańka z marzeniami pękła w okrutnych okolicznościach.78
  • Dieta głodowa11 sie 2019, 20:00Tak zwane rośliny głodowe stanowiły podstawę pożywienia pierwotnej kuchni Słowian82
  • Top 9 gadżetów, które ułatwią podróż z dzieckiem11 sie 2019, 20:00Oto przegląd najpopularniejszych ostatnio podróżniczych gadżetów, które niczym za dotknięciem czarodziejskiej różdżki mają sprawić, że wielogodzinna, męcząca podróż z dzieckiem – u boku lub na ręku – stanie się sielanką.84
  • Podróżowanie z dziećmi nie jest dla każdego11 sie 2019, 20:00Czasem dziecko śpi na podłodze lub na tobie, czasem je naleśniki z nutellą, czasem ma brudne ubranie. Trzeba umieć to akceptować – mówi Natalia Sitarska, autorka bloga Tasteaway, mama i podróżniczka.86
  • Tam i teraz, czyli uważny urlop11 sie 2019, 20:00Chcesz, żeby wakacje zawsze były udane? Nie nastawiaj się, że wszystko będzie tak, jak w folderach biura podróży. Ciesz się tym, co tu i teraz. Praktykuj mindfulness.88
  • Wydarzenie11 sie 2019, 20:00Następca „Czarnobyla” „TERROR: DZIEŃ HAŃBY” reż. Alexander Woo, premiera w AMC 15 sierpnia o 22:00 Gdy Donald Trump śni o białej Ameryce, twórcy coraz dobitniej przypominają, jak zróżnicowane etnicznie są Stany. – Sztuka pozwala widzom z...90
  • Film11 sie 2019, 20:00Rzym po zmierzchu Rok 1990. Rzymianie z zapartym tchem śledzą mistrzostwa świata w piłce nożnej, gdy do Tybru wpada samochód ze słynnym producentem filmowym. W kieszonce marynarki denata policja znajduje jego zdjęcie z kochanką i trójką młodych...91
  • Muzyka11 sie 2019, 20:00Samotność na szczycie Na początek uwaga odnośnie do nazewnictwa. Światowe media, informując o nowym wydawnictwie jednego z najbardziej znanych współczesnych raperów, przestały używać terminu „płyta”. Oficjalnie już mówimy o „streamie”, bo ta forma...92
  • Kalejdoskop11 sie 2019, 20:00Młodzi, gniewni, śmieszni Komicy Bashir Salahuddin i Diallo Riddle proponują dobitnie realistyczną pocztówkę tytułowej South Side, czarnej dzielnicy w Chicago. To tam mieszkają główni bohaterowie – Simon i Kareem, którzy właśnie skończyli college....94
  • W kobietach drzemie ogromna siła11 sie 2019, 20:00Plecak i karteczki od córki, które noszę w portfelu, przynoszą mi szczęście95
  • Kulinarna pocztówka z Peru11 sie 2019, 20:00Kuchnia peruwiańska jest doceniana na świecie jako jedna z najciekawszych.96
  • Trendy miesiąca11 sie 2019, 20:00Lego chce być eko Firma Lego zaprezentowała właśnie zestaw klocków z największą liczbą ekologicznych elementów w swojej historii. W zestawie „Domek na drzewie”, składającym się z ponad 3 tys. elementów, tych w wersji eko jest aż 180, a w...97
  • Zrób sobie... Makłowicza11 sie 2019, 20:00Ach, te kanapeczki na stacjach benzynowych! Ślinka cieknie i kubeczki smakowe wariują, kiedy pośród paróweczek i pieczywa widzimy znajomą twarz Roberta Makłowicza.98