Pod cienkim lodem

Dodano:   /  Zmieniono: 
Sąsiedzi zawsze mówią: „Szok! Taki spokojny człowiek. Kto by się spodziewał?". Tak jak teraz, kiedy media donoszą o babci, która zabiła wnuki i popełniła samobójstwo. O tragedii na wyspie Jersey, gdzie 30-latek wymordował rodzinę i próbował pozbawić się życia.

Co nimi kierowało, pytamy, jeśli w ogóle jeszcze chce nam się pytać. Czy  wnuczęta były nieuleczalnie chore i babcia chciała im ulżyć? Sobie? Co  czuła? O czym myślała? Ale ona i tak już nie żyje. A ów Damian R.? Zazdrość? Katastrofa finansowa? Strach pod życiową ścianą? Choroba psychiczna? Wcześniej próbował już popełnić samobójstwo, odratowano go i  puszczono bez badań.

Czasem taka historia, jeśli jest szczególnie drastyczna, przebije się na pierwsze strony gazet, najczęściej jednak ląduje w notkach na stronach lokalnych.

„Przez całe życie tańczymy na  cienkim lodzie, pod nim jest zimno i szybko się umiera. Pod niektórymi lód pęka i zaczynają tonąć. Ten moment mnie właśnie ciekawi" – pisze Ferdinand von Schirach we wstępie do swej właśnie wydanej po polsku znakomitej książki „Przestępstwo”. „Jim Jarmusch powiedział kiedyś, że  wolałby zrobić film o mężczyźnie, który wychodzi z psem, niż o cesarzu Chin. Ze mną jest tak samo. Piszę o postępowaniach karnych, prowadziłem obronę w ponad siedmiuset – naprawdę jednak piszę o człowieku, jego klęsce, winie i wielkości”.

Zajawki na obwolucie, takie jak ta: „500 tys. sprzedanych egzemplarzy w Niemczech" raczej mnie odstraszają i każą się spodziewać umiarkowanego badziewia, a w lepszym przypadku – nikomu nieszkodzącego banału. Temat, historie procesowe, również nie  przyspieszył rytmu bicia mego serca. I nawet nie to, że autor zyskał adwokacką sławę, broniąc jednego z ostatnich przywódców NRD, Güntera Schabowskiego. Zafrapował mnie dziadek autora, Baldur von Schirach, przywódca Hitlerjugend, a później do końca wojny gauleiter Wiednia.

Nie to żebym się spodziewał kolejnego niemieckiego rozliczania dzieci, a  teraz wnuków ze złowrogą spuścizną ojców i dziadków. Wiedziałem, że  rzecz zupełnie o czym innym. Ale moje nigdy niewygasłe i regularnie wspomagane coraz nowszymi publikacjami zafascynowanie hitlerowskim złem pchnęło mnie na szczęście do „Przestępstwa".

Jedenaście niezwykłych historii o jak najbardziej zwyczajnych ludziach. Podszytych niejednokrotnie ulotnym przeczuciem, że to mógłbym być ja, że  to moglibyście być wy, że to pod nami mógłby się zarwać lód. Kiedy to  się dzieje? Jak to się dzieje? Dlaczego ktoś nagle eksploduje? Wpada w  szaleństwo? Co siedzi w głowie drugiego człowieka? „No ale, pomyślał Schmid, kto tam zna drugiego człowieka".

W „Przestępstwie" nie ma  zbędnego słowa. Von Schirach pisze jak mistrz minimalistycznego reportażu, w swych krótkich historiach precyzyjnie buduje napięcie. Jego zderzenie powściągliwości stylu z gorączką opisywanych historii obezwładnia.

„Nasze prawo karne opiera się na zasadzie winy. Według niej wymierzamy karę, pytając, w jakiej mierze możemy obarczyć danego człowieka odpowiedzialnością za jego postępki. Skomplikowana sprawa. Łatwiejsza była w średniowieczu – karano tylko za czyn. Złodziejowi odrąbywano rękę, i to zawsze, obojętne, czy ukradł z chciwości, czy  dlatego, że inaczej umarłby z głodu. Kary tworzyły wtedy rodzaj matematyki, każdy czyn podlegał ściśle ustalonemu ich wymiarowi. Nasze współczesne prawo karne lepiej oddaje sprawiedliwość życiu, jest mądrzejsze, ale zarazem trudniejsze".

Jak historia bratobójstwa, w  której nawet prokurator współczuje morderczyni. Bankowego rabusia, któremu ławniczki po tym, jak płacząc, uznawały go za winnego, kupiły bilet lotniczy. By po wyjściu z więzienia mógł wrócić do domu.

Książka von Schiracha może nie spodobać się czytelnikom, którzy właśnie chcieliby więcej prostego średniowiecza w dzisiejszych pokręconych czasach. Ale może i ich ujmie mistrzowska literatura faktu „Przestępstwa". A sam autor nie ocenia. Tylko pyta. Bardzo spokojnie. A  czasem każda odpowiedź jest zła.

To jedna z najpiękniejszych i  najbardziej poruszających książek jakie ostatnio przeczytałem, mimo iż  do prawa mam stosunek równie emocjonalny jak do golfa czy do segregacji odpadków. Chciałbym napisać: „głęboko humanistyczna", ale to jakoś strasznie drętwo brzmi. Kilka lat temu na Słowacji zatrzymywała mnie drogówka i funkcjonariusze zapytali, czy chcę mandat i wizytę na  komendzie, czy załatwimy to po „człowieczeńsku”.

„Przestępstwo" jest człowieczeńskie.

Marcin Meller
Dziennikarz, redaktor naczelny „Playboya", prowadzi „Drugie śniadanie mistrzów” w TVN 24
Więcej możesz przeczytać w 34/2011 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 34/2011 (1489)

  • Podwyżka nadziei21 sie 2011, 12:00Uwaga, teraz coś, czego nie usłyszą państwo od polityków. Dlaczego oni tego nie powiedzą? Bo to prawda, której cena, choć to w kampanii wyborczej towar deficytowy, dramatycznie spada.4
  • Na skróty21 sie 2011, 12:00Ojciec Dody startuje do Sejmu Paweł Rabczewski, ojciec Dody, kulturysta i ciechanowski radny, ma być jedynką na płockiej liście PJN – dowiedział się „Wprost". – Propozycja jest, na 80 proc. z niej skorzystam. Do uzgodnienia...6
  • Groźni idioci21 sie 2011, 12:00Szukałem w internecie definicji medycznej pojęcia „idiota". Oto definicja, którą znalazłem: idiota to osoba upośledzona umysłowo według dawnych klasyfikacji. „Idiotyzm” to termin obecnie nieużywany w medycynie ze względu na...9
  • Czyhanie na narodową tożsamość21 sie 2011, 12:00Wiadomość tygodnia – Robert Leszczyński może zostać politykiem. Były lider zespołu Karate Musiq dostał jedynkę na olsztyńskiej liście z ramienia partii Palikota. Jeśli jako poseł będzie równie kompetentny jak w rolach muzyka, dziennikarza i,...10
  • Jak się zarabia na władzy21 sie 2011, 12:00Politycy bez przerwy mówią o pieniądzach, bo zawsze ich brakuje. Wtyka się własnych ludzi, gdzie tylko się da, do rozmaitych urzędów i spółek publicznych, bo to gwarantuje dodatkowe dochody – mówi Janusz Palikot, były poseł PO.16
  • Przejrzyści21 sie 2011, 12:00Janusz Palikot patrzy na politykę z perspektywy lat 90., gdy faktycznie bardziej od procedur liczyły się notesy polityków z nazwiskami znajomych. Ale te czasy minęły. Dziś wszystko, co dotyczy spółek skarbu państwa, podlega ścisłej kontroli...19
  • Dziupla, garnitur i wino czerwone21 sie 2011, 12:00Politycy PO szukali czegoś na wieczorne spotkania. Znaleźli apartament w centrum miasta. Przestronna kuchnia, salon, trzy sypialnie, będzie ze 120 metrów. Tak powstała dziupla. Jakie przywileje przysługują politykom?20
  • Być byłym21 sie 2011, 12:00Polityka – i co dalej? Co z sobą począć? Nie ma strachu – w Polsce odejście z polityki rzadko oznacza finansową degradację.23
  • Eurowypas21 sie 2011, 12:00Mandat eurodeputowanego to najlepsza posada, jaką można zdobyć w wyborach. Przez pięć lat zarabia się tyle, ile premier z prezydentem razem wzięci.26
  • Wakacyjny cud!21 sie 2011, 12:00Stosunek do zwierząt jest lustrem naszych dusz i miarą rozwoju cywilizacyjnego.28
  • A niech sobie nie głosują21 sie 2011, 12:00Dlaczego miałoby nam zależeć, by głosowali ci, którzy nie wiedzą, na kogo i po co głosować, oraz tacy, których w ogóle wybory nie obchodzą?29
  • Rajdowa jazda z Małyszem21 sie 2011, 12:00Pędziliśmy po wertepach ponad 100 km na godzinę. Adam Małysz ostro trenuje na poligonie przed swoim pierwszym rajdem. Opowiadał mi o uzależnieniu od ryzyka, bułce z bananem i jeszcze jednym skoku.30
  • Zwiać z dziurawego statku21 sie 2011, 12:00Kto trzyma stery na tej pijanej łajbie?! I dlaczego wszyscy mają w dupie, że toniemy? – krzyczy przez okno staruszka z bloku przy Technicznej. Krzyczy, bo ma czarne myśli. Jest na liście sześciuset osób skazanych w Bytomiu na ucieczkę z...33
  • I nie opuszczę Cię aż do rozwodu21 sie 2011, 12:00Był „ex”, będzie „next”. Małżeństwo do grobowej deski w naszej części świata raczej nie ma przyszłości.36
  • Żegnamy się z tym, co miało być21 sie 2011, 12:00Rozwód zawsze jest zły. Operacja na otwartym sercu też jest zawsze zła. Ale czasami ratuje życie – mówi psycholog dr Ewa Woydyłło.40
  • Wściekłość i wrzask21 sie 2011, 12:00Coraz częściej przypomina to wyścig zbrojeń. Jest agresja, furia, łzy. Rozwodzący się małżonkowie za punkt honoru stawiają sobie udowodnienie winy partnerowi.42
  • Zemsta po ukraińsku21 sie 2011, 12:00W procesie Julii Tymoszenko chodzi nie tylko o jej przyszłość polityczną, ale też o przejęcie przez Rosję kontroli nad tranzytem gazu do europy. Głównym świadkiem oskarżenia okazał się Wiktor Juszczenko, były sojusznik Julii z czasów pomarańczowej...44
  • Niemoralni, egoistyczni, chciwi21 sie 2011, 12:00Szef brytyjskiego rządu chce uczyć obywateli moralności. Problem w tym, że w uprzywilejowanej klasie, z której pochodzi, moralność ostatnio bynajmniej nie była w cenie.47
  • Rewolucja zamiast balangi21 sie 2011, 12:00Największe od lat antyrządowe manifestacje w Izraelu zaczęły się od wypowiedzenia umowy najmu 25-letniej dziewczynie.50
  • Jacht mój widzę ogromny21 sie 2011, 12:00Kiedy zdobędą już fortunę, pozostaje im jeszcze bitwa morska. Kupują jacht. Jak największy. Tak poprawiają sobie samopoczucie najbogatsi tego świata.52
  • Właściciele futbolu21 sie 2011, 12:00Rywalizacja najwybitniejszych piłkarzy porywa kibiców, ale decydujący wpływ na jej wynik mają ambicje właścicieli i prezesów. Multimilionerzy, dla których ukochana drużyna jest kosztowną zabawką lub przepustką do sławy, gotowi są trwonić na nią...56
  • Łowcy kamienic21 sie 2011, 12:00Inwestowanie w Warszawie to spacer po polu minowym – tak wiele działek ma wciąż nieustalony status własnościowy. Na rozminowywaniu stolicy można zarobić grube miliony.59
  • Gra na krach21 sie 2011, 12:008 sierpnia 2011. panika na światowych giełdach, indeksy największych spółek lecą na łeb na szyję, inwestorzy wykrzykują świetnie rymujące się ze słowem „strach” hasło „krach”. Kto krzyczy najgłośniej? Ci, którzy na krachu i...62
  • O tym, jak Ameryka ukradła nam prawdziwego Polaka21 sie 2011, 12:0030 lat temu na swoich koncertach zabierał rodaków do kolejnych kręgów piekła i obiecywał zmartwychwstanie. Dziś, przygwożdżony Oscarem, Jan A.P. Kaczmarek uwodzi świat i chce mieć na niego wpływ. I ma.64
  • Starość? Jestem przeciw!21 sie 2011, 12:00Do polskich kin wchodzi właśnie „O północy w Paryżu", najbardziej kasowy film Woody’ego Allena od ćwierć wieku. Czyżby pogłoski o artystycznej śmierci reżysera były mocno przesadzone?69
  • Zdesperowane, zbyt idealne21 sie 2011, 12:00Startujący właśnie ósmy sezon serialu „Gotowe na wszystko” będzie ostatnim. Obraz dostatnich amerykańskich przedmieść, po których snują się gospodynie domowe, przestał być atrakcyjny dla Amerykanów. Zwłaszcza dla tych, których...71
  • Ostatni wielki rockowy album21 sie 2011, 12:00Mijają dokładnie dwie dekady od premiery „Nevermind” Nirvany, najważniejszej płyty lat 90. Żaden z artystów tak radykalnie jak lider zespołu, Kurt Cobain, nie dystansował się od wszystkiego, co uznawano wtedy za modne. Czy dziś tamten...74
  • Podróżnik malkontent21 sie 2011, 12:00Bill Bryson to mistrz podróżniczej kpiny – pisarz, który wie, że śmiechem można nie tylko obrażać, lecz także podbijać serca. Właśnie ukazuje się u nas „Śniadanie z kangurami”, jego relacja z wyprawy po Australii.76
  • Pod cienkim lodem21 sie 2011, 12:00Sąsiedzi zawsze mówią: „Szok! Taki spokojny człowiek. Kto by się spodziewał?". Tak jak teraz, kiedy media donoszą o babci, która zabiła wnuki i popełniła samobójstwo. O tragedii na wyspie Jersey, gdzie 30-latek wymordował rodzinę i...94
  • Wolność słowa i od słowa21 sie 2011, 12:00Ulubionym zajęciem moich anonimowych oponentów na Twitterze czy Facebooku jest wskoczyć na moje terytroirum, nabluzgać mi, poczekać na moją reakcję (z reguły banuję) i wtedy napisać: „O, cenzor, cenzor!". Mam na ten temat swoje zdanie,...95
  • Kolory Kanady21 sie 2011, 12:00Wsi spokojna, wsi wesoła, choć tym razem nie polska, lecz kanadyjska. Nikt w to nie uwierzy, ale 400 km na północ od Toronto, poza stacjami z hamburgerem i pizzą znanych nam sieci, o restauracji lub choć zwyczajnym barze można tylko pomarzyć....96
  • Jak Captain Poland nie pasował do konwencji21 sie 2011, 12:00OPIS: Europoseł Tomasz Poręba zerka przez szparę w kotarze. Przemawia Prezes, więc panuje cisza przerywana oklaskami. PREZES: Nie możemy pozostawać zakładnikami głupców, kłamców, nieudaczników, ludzi bez honoru i złodziei. DELEGAT 1 (krzycząc z...97
  • Zespół Pieśni i Tańca „Wiejska”21 sie 2011, 12:00ZBLIŻAJĄCE SIĘ WYBORY SPOWODOWAŁY ŻE PRZYSPIESZYŁY PRACE PARLAMENTARNEGO ZESPOŁU PRZYJACIÓŁ ZWIERZĄT. I dobrze. Życząc jak najlepiej zwierzętom (poza karaluchami, komarami, ratlerkami, myszami, gołębiami, lisami, osami, szerszeniami, kleszczami,...97
  • Bez zrozumienia21 sie 2011, 12:00Polacy nie mogą dojść do porozumienia. To oczywiście nic nowego, ale tym razem sprawa wydaje się niezwykle poważna. Naród polski, którego czyny są tyleż wspaniałe i piękne, ileż mroczne i wstydliwe, nie może się porozumieć w sprawie piosenki....98