Borelioza oraz anaplazmoza to dwie groźne choroby odkleszczowe, które co roku dotykają tysiące osób na całym świecie. Do tej pory działania naukowców i lekarzy skupiały się przede wszystkim na leczeniu zakażonych pacjentów. Teraz amerykańscy badacze proponują zupełnie nowe podejście — zamiast eliminować bakterie u ludzi, chcą zatrzymać je jeszcze na etapie przebywania w organizmie kleszcza, zanim dojdzie do zakażenia.
Kleszcz, czyli siedlisko bakterii
Zespół naukowców z Uniwersytetu Stanowego Waszyngtonu postanowił zbadać, jak bakterie Borrelia burgdorferi (wywołująca boreliozę) oraz Anaplasma phagocytophilum (powodująca anaplazmozę) przetrzymują się i rozmnażają w ciele kleszcza. Okazało się, że oba patogeny nie potrafią same produkować cholesterolu — kluczowego składnika błon komórkowych, niezbędnego do ich rozwoju. W związku z tym bakterie zmuszają komórki kleszcza do dostarczania im tego składnika.
Badania wykazały, że bakterie aktywują w komórkach kleszcza białko ATF6, które jest czynnikiem transkrypcyjnym uruchamianym w odpowiedzi na stres komórkowy, na przykład infekcję. ATF6 zwiększa produkcję stomatyny — białka odpowiedzialnego za transport cholesterolu wewnątrz komórki. Bakterie wykorzystują ten mechanizm, aby zwiększyć dostępność cholesterolu, niezbędnego do ich wzrostu i namnażania.
Kluczowym odkryciem zespołu było stwierdzenie, że zahamowanie produkcji stomatyny w organizmie kleszcza znacząco ogranicza rozwój bakterii. To przełomowe, ponieważ blokując tę ścieżkę, można przerwać cykl zakażenia jeszcze zanim patogeny opuszczą ciało pajęczaka i trafią do ludzi.
– Większość dotychczasowych badań skupiała się na tym, jak bakterie oddziałują na ludzi i zwierzęta, a nie na tym, jak przeżywają i rozprzestrzeniają się w kleszczach. To, co odkryliśmy, może otworzyć drzwi do zwalczania tych patogenów u kleszczy, zanim staną się zagrożeniem dla ludzi – mówi Kaylee Vosbigian, główna autorka badania.
Nowatorska platforma do badań nad genomami pasożytów
W ramach prowadzonych badań naukowcy opracowali również darmową platformę ArthroQuest, która umożliwia analizę genomów pasożytniczych stawonogów. Narzędzie to pozwala wykrywać miejsca wiązania czynników transkrypcyjnych, takich jak ATF6, w DNA kleszczy, komarów, wszy czy pcheł.
Odkryto, że szlak ATF6–stomatyna może funkcjonować także w innych organizmach krwiopijnych, co otwiera nowe możliwości zwalczania nie tylko boreliozy i anaplazmozy, ale również chorób takich jak malaria czy inne infekcje przenoszone przez owady.
Choć badania są jeszcze na początkowym etapie, ich wyniki wskazują na możliwość opracowania zupełnie nowych metod profilaktyki chorób odkleszczowych. Blokowanie bakterii wewnątrz kleszcza mogłoby radykalnie zmniejszyć liczbę zachorowań, eliminując konieczność leczenia zakażonych pacjentów.
Naukowcy planują rozwój substancji, które skutecznie zablokują szlak ATF6–stomatyna. Mogłyby one zostać wykorzystane w opryskach roślin, preparatach środowiskowych do zwalczania kleszczy, a także innych formach ochrony, dzięki którym borelioza przestanie być poważnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego.
Czytaj też:
Ta roślina przyciąga kleszcze. Eksperci ostrzegają: „To dla nich luksusowy hotel”Czytaj też:
Uwaga na kleszcze w domu. Co zrobić w przypadku ukłucia?