"W okresie, kiedy groźba broni nuklearnej znów narasta, Norweski Komitet Noblowski pragnie podkreślić, że temu zagrożeniu trzeba stawić czoło przez możliwie jak najszerszą współpracę międzynarodową - napisano w uzasadnieniu nagrody. - Ta zasada znajduje dziś najdobitniejszy wyraz w działalności MAEA i jej dyrektora generalnego. (...) To MAEA pilnuje, żeby energia nuklearna nie była używana do celów militarnych, a dyrektor generalny wyróżnia się jako nieustraszony adwokat nowych przedsięwzięć, mających na celu umocnienie reżimu (nierozprzestrzeniania broni nuklearnej)".
Komitet wybrał laureatów spośród 199 kandydatów. MAEA i jej szef byli faworytami, obok organizacji japońskich "hibakusha" (tych, którzy przeżyli wybuchy bomb atomowych), z racji przypadającej w tym roku 60. rocznicy Hiroszimy i Nagasaki.
Do pokojowego Nobla typowano też m.in. dwóch Amerykanów - senatora Richarda Lugara i b. senatora Sama Nunna - którzy zaangażowali się w demontaż broni nuklearnej w byłych republikach radzieckich, a także w zapobieganie dostaniu się takiej broni w ręce terrorystów.
Nagroda, którą jest medal, dyplom i czek na 10 milionów koron szwedzkich (równowartość około 1 miliona euro) jest wręczana 10 grudnia w Oslo, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla.
"Jestem bardzo zaszczycony" - powiedział Mohamed ElBaradei na konferencji prasowej w Wiedniu. Nagroda "jest dla nas zastrzykiem energii" w zwalczaniu kryzysu nuklearnego w Iranie i Korei Północnej - podkreślił Egipcjanin.
Pokojowa Nagroda Nobla jest dla nas przesłaniem: "+Róbcie dalej to, co robicie, bądźcie bezstronni, działajcie rzetelnie+ i tak zamierzamy postępować - dodał ElBaradei. - To odpowiedzialność, ale także zastrzyk energii".
Żona Mohameda ElBaradei - Aida al-Kaszef - powiedziała, że pokojowa Nagroda Nobla przyznana jej mężowi jest jedną z najpiękniejszych rzeczy w ich wspólnym życiu. "Ale pierwszą i najpiękniejszą było wyjście za niego za mąż" 30 lat temu - powiedziała mieszkająca w Kairze małżonka nowego noblisty.
Jako "niewiarygodnie satysfakcjonującą" określił były MAEA Hans Blix decyzję norweskiego komitetu noblowskiego. To podkreśla rolę, jaką odgrywała i odgrywa MAEA w walce z rozpowszechnianiem broni nuklearnej - powiedział Blix, emerytowany szwedzki dyplomata, który MAEA kierował w latach 1981-1997, a później był szefem oenzetowskich inspektorów ds. broni masowej zagłady w Iraku.
Prezydent Francji Jacques Chirac wyraził zadowolenie z tegorocznego pokojowego Nobla. "Jestem uradowany wiadomością, że odpowiednie władze przyznały pokojową Nagrodę Nobla MAEA i jej dyrektorowi, panu Mohamedowi ElBaradei za ich całkiem znaczący i - że użyję takiego sformułowania - kluczowy wkład w to żywotnie ważne poszukiwanie pokoju, stabilizacji i bezpieczeństwa na całym świecie - czegoś, do czego wszyscy aspirujemy" - powiedział Chirac.
Opinię tę powtórzył przybyły na szczyt brytyjsko-francuski do Paryża premier Wielkiej Brytanii Tony Blair.
Komisja Europejska pogratulowała laureatom. "Całkowicie popieramy ich działania prowadzone w celu zapobiegania wykorzystywaniu energii nuklearnej do celów innych niż pokojowe" - powiedziała jedna z rzeczniczek Komisji Pia Ahrenkilde Hansen. Dodała, że Komisja popiera też działania, jakie MAEA podejmuje w sprawie Iranu.
Kreml jest rad, że pokojowa Nagroda Nobla roku 2005 została przyznana szefowi MAEA, z którym Rosja zamierza kontynuować współpracę. "To wyjątkowo słuszna decyzja" - powiedział doradca prezydenta Putina Siergiej Prichodźko, podkreślając, że ElBaradei "to naprawdę człowiek pokoju, a nie wojny".
W opinii kanclerza Niemiec Gerharda Schroedera, tegoroczny pokojowy Nobel jest uhonorowaniem postawy MAEA w sprawie domniemanych zbrojeń nuklearnych Iraku.
"Kanclerz pochwalił decyzję komitetu noblowskiego jako bardzo mądrą, uwzględniającą stanowisko, jakie pan ElBaradei i jego organizacja zajęły podczas wojny irackiej i podczas kryzysu irackiego. Jest to jednocześnie wyraz uznania za jego postawę w negocjacjach z Iranem" - oświadczył rzecznik kanclerza Bela Anda.
Przedstawiciele japońskiej organizacji, zrzeszającej "hibakusha" - tych, którzy przeżyli Hiroszimę i Nagasaki - nie ukrywali rozczarowania tegorocznym pokojowym Noblem.
"To wielkie rozczarowanie. Mieliśmy nadzieję, że jeśli to my zdołamy wygrać, będzie to wielkim bodźcem i wielką zachętą dla hibakusha, którzy się starzeją" - powiedział Terumi Tanaka, sekretarz generalny organizacji Hidankyo, reprezentującej japońskie ofiary bomb atomowych. Zdaniem Tanaki, MAEA "nie jest organizacją prowadzącą działania pokojowe".
Organizacja obrońców środowiska Greenpeace oświadczyła, że jest zaszokowana przyznaniem pokojowej Nagrody Nobla agencji, która gra "podwójną rolę" - z jednej strony "nuklearnego żandarma" z drugiej "promotora energii nuklearnej".
Eksperci Greenpeace uważają, że nagrodzenie takiej organizacji pokojową Nagrodą Nobla podaje w wątpliwość znaczenie nagrody jako instrumentu pokoju. Zdaniem aktywistów Greenpeace, działanie MAEA przynosi całkiem odmienny efekt i to właśnie za sprawą Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej 35 do 40 państw jest obecnie w stanie w ciągu kilku miesięcy zbudować broń nuklearną.
Także międzynarodowy ruch Lekarze przeciwko Wojnie Atomowej (IPPNW), laureat pokojowego Nobla w 1985 r., skrytykował wyróżnienie tą nagrodą MAEA.
"Agencja, której celem jest przyspieszanie rozwoju energetyki atomowej w skali światowej, nie wnosi wkładu w tworzenie pokojowego i zdrowego świata. Przeciwnie - za pokojowym wykorzystaniem energii atomowej zawsze kryje się możliwość budowy bomby atomowej, jak na przykład w Iranie, Indiach, czy Pakistanie (...)" - powiedziała rzeczniczka IPPNW Ute Watermann.
IPPNW pozytywnie ocenił natomiast postawę szefa MAEA Mohameda ElBaradei, który był przeciwny inwazji na Irak i sprzeciwia się ewentualnej interwencji militarnej w Iranie.
ss, ks, pap