„Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej” – głosi artykuł 126 konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku. Tym samym prezydent niejako symbolizuje wolność Rzeczpospolitej – dopóki jest ktoś, kto zajmuje ten urząd możemy powtarzać, że „Jeszcze Polska nie zginęła”.
Wymieniona w konstytucji „ciągłość władzy państwowej" jest gwarantowana przez prezydenta m.in. dzięki temu, że jego kadencja nie pokrywa się z kadencją Sejmu (prezydent urzęduje 5 lat, Sejm ma 4-letnią kadencję), konstytucja nie przewiduje również sytuacji, w której fotel prezydenta byłby pusty. W przypadku śmierci lub innych okoliczności losowych, które uniemożliwiałyby prezydentowi dalsze sprawowanie funkcji automatycznie zastępuje go w obowiązkach marszałek Sejmu (gdyby to było niemożliwe funkcję prezydenta obejmuje marszałek Senatu). Innymi słowy niezależnie od skali kryzysu w niepodległej i suwerennej Rzeczpospolitej zawsze jest jedna osoba, która może w polityce wewnętrznej i zagranicznej reprezentować cały kraj. Ponadto, prezydent jest również strażnikiem konstytucji i nienaruszalności terytorium Rzeczpospolitej.
Prezydent posiada w Polsce silny mandat zaufania społecznego, ponieważ jest wybierany w wyborach powszechnych, a aby wybór był wiążący głos musi na niego oddać ponad połowa osób biorących udział w głosowaniu. W rezultacie prezydent ma znacznie większy kapitał zaufania społecznego niż premier, czy jakikolwiek poseł – ponieważ wybierany jest głosami kilku milionów Polaków (na posła głosuje maksymalnie kilkaset tysięcy osób, premier natomiast jest wskazywany przez większość parlamentarną i istnieje możliwość, że będzie to polityk, który w ogóle nie poddawał się wyborczej weryfikacji).
Prezydent jest na mocy konstytucji „notariuszem" ogółu praw przyjmowanych przez Sejm. Żadna ustawa nie wchodzi w życie bez podpisu prezydenta. Prezydent może również, jeśli uzna dane prawo za niezgodne z interesami obywateli, odmówić podpisania ustawy. Jest to tzw. weto prezydenckie. W takim wypadku prezydent zwraca ustawę do parlamentu do ponownego przegłosowania. Aby ustawa weszła w życie po prezydenckim wecie, niezbędne jest poparcie jej przez 3/5 posłów (normalnie do uchwalenia ustawy wystarcza bezwzględna większość – czyli 50 procent głosów + 1 głos). Prezydent może również odesłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, by ten orzekł, czy jest ona zgodna z konstytucją. W takim wypadku – jeśli TK uzna że ustawa nie narusza konstytucji – prezydent nie może już jej zawetować. Prezydent nie może również zawetować ustawy budżetowej. Prezydent nie może również zawetować umów międzynarodowych, choć może odesłać je do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent może również sam aktywnie włączać się w proces ustawodawczy – dysponuje tzw. inicjatywą ustawodawczą co oznacza, że może składać w Sejmie projekty przygotowanych przez siebie aktów prawnych.
W ramach współpracy z rządem prezydent – którego konstytucja wymienia jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej na równi z Radą Ministrów – może zarządzić zwołanie Rady Gabinetowej, czyli posiedzenia rządu, które zamiast premiera prowadzi prezydent. Podczas Rady Gabinetowej prezydent może żądać informacji na temat prowadzonej przez rząd polityki, nie zyskuje jednak kompetencji do kierowania pracami rządu. Jak zaznacza konstytucja: „Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów".
Prezydent ma ponadto prawo do decydowania o obsadzie części urzędów państwowych. Powołuje sędziów (na wniosek KRS), powołuje prezesa Sądu Najwyższego, prezesa i wiceprezesa TK, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesa NBP, trzech członków RPP, a także członków KRRiT. Może również wpływać na decyzje władzy sądowniczej stosując prawo łaski.
Pisząc tekst autor korzystał z publikacji "Konstytucje polskie 1791-1997" prof. Tadeusza Mołdawy
Prezydent posiada w Polsce silny mandat zaufania społecznego, ponieważ jest wybierany w wyborach powszechnych, a aby wybór był wiążący głos musi na niego oddać ponad połowa osób biorących udział w głosowaniu. W rezultacie prezydent ma znacznie większy kapitał zaufania społecznego niż premier, czy jakikolwiek poseł – ponieważ wybierany jest głosami kilku milionów Polaków (na posła głosuje maksymalnie kilkaset tysięcy osób, premier natomiast jest wskazywany przez większość parlamentarną i istnieje możliwość, że będzie to polityk, który w ogóle nie poddawał się wyborczej weryfikacji).
Prezydent jest na mocy konstytucji „notariuszem" ogółu praw przyjmowanych przez Sejm. Żadna ustawa nie wchodzi w życie bez podpisu prezydenta. Prezydent może również, jeśli uzna dane prawo za niezgodne z interesami obywateli, odmówić podpisania ustawy. Jest to tzw. weto prezydenckie. W takim wypadku prezydent zwraca ustawę do parlamentu do ponownego przegłosowania. Aby ustawa weszła w życie po prezydenckim wecie, niezbędne jest poparcie jej przez 3/5 posłów (normalnie do uchwalenia ustawy wystarcza bezwzględna większość – czyli 50 procent głosów + 1 głos). Prezydent może również odesłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, by ten orzekł, czy jest ona zgodna z konstytucją. W takim wypadku – jeśli TK uzna że ustawa nie narusza konstytucji – prezydent nie może już jej zawetować. Prezydent nie może również zawetować ustawy budżetowej. Prezydent nie może również zawetować umów międzynarodowych, choć może odesłać je do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent może również sam aktywnie włączać się w proces ustawodawczy – dysponuje tzw. inicjatywą ustawodawczą co oznacza, że może składać w Sejmie projekty przygotowanych przez siebie aktów prawnych.
Jako osoba stojący na straży nienaruszalności terytorium RP prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. Wyrazem tego jest wyłączne prawo prezydenta do wręczania nominacji generalskich oraz nominacji na pierwszy stopień oficerski (wnioski o awanse przedkłada mu minister obrony narodowej). Prezydent mianuje również szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. To prezydent podejmuje również decyzję o mobilizacji w przypadku zagrożenia wojną, a także wyraża zgodę na użycie Sił Zbrojnych na terenie Rzeczpospolitej.
W ramach współpracy z rządem prezydent – którego konstytucja wymienia jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej na równi z Radą Ministrów – może zarządzić zwołanie Rady Gabinetowej, czyli posiedzenia rządu, które zamiast premiera prowadzi prezydent. Podczas Rady Gabinetowej prezydent może żądać informacji na temat prowadzonej przez rząd polityki, nie zyskuje jednak kompetencji do kierowania pracami rządu. Jak zaznacza konstytucja: „Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów".
Prezydent ma ponadto prawo do decydowania o obsadzie części urzędów państwowych. Powołuje sędziów (na wniosek KRS), powołuje prezesa Sądu Najwyższego, prezesa i wiceprezesa TK, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesa NBP, trzech członków RPP, a także członków KRRiT. Może również wpływać na decyzje władzy sądowniczej stosując prawo łaski.
Pisząc tekst autor korzystał z publikacji "Konstytucje polskie 1791-1997" prof. Tadeusza Mołdawy