Na Ziemi zmienność pór roku to efekt nachylenia osi obrotu naszej planety. Kiedy na półkuli północnej trwa lato, południowa pogrążona jest w zimie — i odwrotnie. Ale jak wygląda to na innych planetach?
Jak tłumaczą naukowcy w rozmowie z Live Science, również inne planety, ich księżyce, a także planety karłowate przechodzą przez cykle sezonowe. Jednak te zmiany mogą znacznie odbiegać od tego, co znamy z naszej planety.
Dlaczego Ziemia ma pory roku? Co z resztą Układu Słonecznego?
Dr Gongjie Li, astrofizyk z Georgia Tech wyjaśnia, że Ziemia doświadcza sezonowych zmian ze względu na nachylenie osi obrotu o około 23,5 stopnia. Gdy planeta okrąża Słońce, różne części globu otrzymują inną ilość światła słonecznego. A to przekłada się na zmieniające się pory roku.
Profesor Shane Byrne z Uniwersytetu Arizona dodaje z kolei, że nachylenie Marsa jest bardzo zbliżone do ziemskiego — około 25 stopni. Dzięki temu również na tej planecie występują pory roku. W rejonach polarnych Marsa, podobnie jak na Ziemi, występują okresy długiego dnia lub nocy – w zależności od trwającego sezonu. Zamiast znanego nam śniegu, marsjańskie zimy charakteryzują się obecnością suchego lodu (dwutlenku węgla), który może tworzyć na powierzchni niezwykłe wzory przypominające pajęcze pęknięcia.
Planety z ekstremalnymi sezonami i takie, które nie znają pór roku
Nie na wszystkich planetach wygląda to tak samo. Na przykład Merkury niemal nie posiada nachylenia osiowego, co oznacza brak znaczących sezonowych zmian. Z kolei Uran, którego oś jest nachylona pod kątem niemal 90 stopni, doświadcza skrajnie intensywnych sezonów. Od ciepła trwającego około 42 ziemskie lata po równie długie, mroczne zimy.
Ale nachylenie osi to tylko jedna część tej kosmicznej układanki. Równie ważna jest orbita planety — a konkretnie jej kształt. Większość planet krąży po elipsach, a nie po idealnych okręgach. To sprawia, że odległość od Słońca zmienia się w ciągu roku. Przykładowo, Merkury porusza się po bardzo ekscentrycznej orbicie, co powoduje drastyczne różnice w temperaturze i nasłonecznieniu. Pluton, mimo że jest planetą karłowatą, także doświadcza silnych wahań związanych z jego eliptyczną orbitą.
Sezony na Marsie. Zmienne przez miliony lat
Co więcej, zarówno nachylenie osi, jak i kształt orbity mogą się zmieniać w czasie. Byrne zauważa, że Mars nie zawsze miał nachylenie 25 stopni. Badania opublikowane w Earth and Planetary Science Letters w 2018 roku wskazują, że w ciągu miliardów lat kąt nachylenia Marsa wahał się od 10 do ponad 40 stopni. To z kolei prowadziło do znacznych zmian klimatycznych na przestrzeni wieków. – Dzisiejsze podobieństwo Marsa do Ziemi to po prostu szczęśliwy zbieg okoliczności – podkreśla Byrne.
Z kolei Li zauważa, że Ziemia zawdzięcza swoją względną stabilność korzystnemu układowi — oś obrotu naszej planety utrzymuje się na stosunkowo stałym poziomie, co sprzyjało ewolucji życia i jego przetrwaniu.
Czytaj też:
Radziecka sonda uderzy w Ziemię. Może rozbić się na terenie PolskiCzytaj też:
Krwiste oceany i purpurowe morza. Ziemia może całkowicie zmienić kolory