"Zbiór kart meldunkowych z okolic Piotrkowa, nawet jeśli dotyczy jednego promila wysiedlonych, jest unikalny. Nie ma w Polsce innego takiego zbioru pokazującego działanie totalitarnej biurokracji" - powiedział w poniedziałek dyrektor MPW Jan Ołdakowski.
Zbiór liczy 615 kart dotyczących 545 osób (wiele kart dotyczy całych rodzin, niektóre osoby figurują na kilku kartach), z których 90 proc. zostało wysiedlonych w czasie powstania. Wszystkie karty dotyczą przesiedlonych do gminy Rozprza w powiecie piotrkowskim, dystrykcie radomskim. Zawierają warszawskie adresy sprzed wysiedlenia i adresy osób, do których wysiedleńcy zostali dokwaterowani. Na wielu kartach widnieją adnotacje po polsku "wysiedlony" lub "ewakuowany".
Szef pionu historycznego Muzeum Powstania Warszawskiego Paweł Ukielski zaznaczył, że nie ma innych podobnych dokumentów, zapewne dlatego, że karty meldunkowe nie podlegały trwałej archiwizacji i były po wojnie niszczone. "Dokumenty pomogą w uściślaniu danych. Co istotne, są koronnym dowodem, że wszystkie rozkazy były skrupulatnie wypełniane. To kolejny etap badań nad totalitarną inżynierią społeczną" - powiedział.
Ołdakowski podkreślił, że karty "policyjnego zameldowania" (polizeiliche Anmeldung) pokazują przemilczany w PRL niemilitarny aspekt powstania. "Słusznie oddawano hołd żołnierzom, nikt nie uczył, że ludobójstwo w pierwszych dniach powstania można porównać z początkiem działalności obozu Treblinka 2, na Woli i Ochocie zabijano ok. 10 tysięcy ludzi dziennie" - dodał.
Zwrócił uwagę, że dokumenty meldunkowe dotyczą prawie wyłącznie kobiet, często na jednym formularzu figurują imiona babki, matki i małego dziecka.
Dokumenty przekazane przez anonimowego darczyńcę z Polski są silnie zagrzybione. Będą eksponowane po zabiegach konserwatorskich. Na podstawie informacji meldunkowych MPW rozpoczyna akcję poszukiwania osób wysiedlonych i członków ich rodzin. Wstępną listę - przed weryfikacją przez historyków - muzeum umieściło na swojej stronie internetowej.
W trakcie powstania, od sierpnia do października 1944 r. z Warszawy zostało wysiedlonych 600-700 tys. osób; 50-60 tys. uwięziono w obozach koncentracyjnych, ok. 100 tys. trafiło na roboty do Niemiec.
nd, pap