Wybory to podstawa funkcjonowania każdego systemu demokratycznego i państwa prawa. To także najważniejszy moment, w którym obywatele mogą zdecydować kto i jak będzie ich reprezentował, a co za tym idzie, po części także jak będzie wyglądał w kolejnych latach otaczający ich świat. W kontekście wyborów bardzo ważne jest przy tym, aby wiedzieć, czym jest czynne prawo wyborcze oraz bierne prawo wyborcze, a także, kiedy dokładnie posiadamy każde z nich. Tylko ta wiedza pozwolić może nam bowiem na pełne wykorzystanie tego, co do zaoferowania ma demokracja.
Czym jest czynne prawo wyborcze i kogo ono dotyczy?
Czynne prawo wyborcze to przysługujące obywatelom prawo, umożliwiające oddawanie głosu w wyborach oraz w referendum. Najprościej mówiąc, jest to więc prawo, dzięki któremu w dniu wyborów lub dniu, w którym odbywa się referendum, możesz pójść do odpowiedniej komisji wyborczej i po okazaniu dowodu tożsamości, otrzymasz kartę uprawniającą do zagłosowania.
W Polsce prawo to wynika z artykułu 62 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 10 Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy i należy się każdemu obywatelowi naszego kraju, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 18 lat.
Czynne prawo wyborcze nie przysługuje jedynie osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym lub orzeczeniem Trybunału Stanu, zostały ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo praw wyborczych.
Czynne prawo wyborcze rozciąga się przy tym na:
- Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
- Wybory do Sejmu i Senatu;
- Wybory samorządowe;
- Wybory do Parlamentu Europejskiego;
- Referenda.
Czym jest bierne prawo wyborcze oraz komu i kiedy przysługuje?
Bierne prawo wyborcze to natomiast prawo do startu w wyborach w roli kandydata na określone stanowisko i tym samym otrzymanie szansy na objęcie tego stanowiska w przypadku uzyskania wystarczająco dużej i większej od innych kandydatów liczby głosów.
Bierne prawo wyborcze, podobnie jak czynne prawo wyborcze, swoje źródło ma zarówno w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (dokładnie w artykule 99), jak i w Ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (w artykule 11).
Bierne prawo wyborcze ma przy tym:
- W wyborach do Sejmu – każdy obywatel polski, który ma czynne prawo wyborcze i najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat;
- W wyborach do Senatu – każdy obywatel polski, mający czynne prawo wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat;
- W wyborach na Prezydenta Rzeczypospolitej – każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu;
- W wyborach do Parlamentu Europejskiego w Polsce – każda osoba, która ma prawo do wybierania w tych wyborach, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 21 lat i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w naszym kraju lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
- W wyborach do organów samorządu terytorialnego – każda osoba, która ma prawo wybierania tych organów;
- W wyborach wójta – każdy obywatel polski, który ma prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat (kandydat na wójta nie musi przy tym stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje).
Biernego prawa wyborczego nie ma natomiast osoba:
- Która została skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe (w wyborach na wójta natomiast biernego prawa wyborczego nie ma osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe – nie musi być tu więc kary pozbawienia wolności, a wystarczy sam prawomocny wyrok);
- Wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności na podstawie Ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (czyli tak zwanej ustawy lustracyjnej).
Czytaj też:
Te grupy wyborców mogą zdecydować o wynikach wyborów. Najnowszy sondażCzytaj też:
Kto prezydentem za Andrzeja Dudę? Wyniki najnowszego sondażu dają dużo do myślenia