Z biologicznego punktu widzenia siwienie wynika z zanikania pigmentu produkowanego przez komórki zwane melanocytami.
Oto powody siwienia włosów i sposoby, jak im zapobiegać. Naukowcy wprost
To właśnie one odpowiadają za tworzenie melaniny, nadającej włosom kolor – od jasnego blondu po głęboką czerń. Wraz z wiekiem liczba aktywnych melanocytów maleje, a włosy zaczynają tracić barwę, przybierając srebrzysty lub biały odcień. Jak zaznacza prof. Martin Picard z Columbia Aging Center, „strzała czasu zmierza w jednym kierunku, a włosy tracą kolor z powodu, który nie wydaje się odwracalny”.
Picard był współautorem przełomowego badania z 2021 roku, opublikowanego w czasopiśmie „eLife”, które dostarczyło fascynujących dowodów na potencjalne cofnięcie procesu siwienia – choć tylko w bardzo specyficznych warunkach.
Siwienie a stres: zaskakujące zależności
W badaniu kierowanym przez Picarda naukowcy zauważyli ciekawy fenomen: niektóre osoby miały pasma włosów, które były ciemne u nasady i na końcach, ale siwe w środku. To sugerowało, że kolor włosów mógł chwilowo powrócić. Kluczem okazał się stres. Jak wykazano, okresy redukcji stresu korelowały z czasowym cofnięciem procesu siwienia. W jednym z przypadków dwutygodniowe wakacje uczestnika badania zbiegły się z repigmentacją jego włosów.
Choć brzmi to niemal jak magia, naukowcy są zgodni – nie można traktować tego zjawiska jako trwałego rozwiązania.
„Stres oksydacyjny, taki jak palenie tytoniu lub zanieczyszczenie środowiska, jest czymś, co zdecydowanie zwiększa ryzyko siwienia” – mówi dr Antonella Tosti z Uniwersytetu w Miami. Podkreśla przy tym, że czynniki środowiskowe i styl życia mają duży wpływ na zdrowie włosów, choć nie są jedyną przyczyną ich siwienia.
Wolne rodniki kontra melanina
Wolne rodniki to niestabilne cząsteczki, które mogą uszkadzać komórki i DNA, przyczyniając się do procesu starzenia. Ich źródłem są nie tylko naturalne reakcje w organizmie, ale również ekspozycja na promieniowanie UV, zanieczyszczenia czy używki. W tym kontekście coraz częściej mówi się o roli diety bogatej w przeciwutleniacze, które mogą neutralizować działanie wolnych rodników.
„Czy włączenie przeciwutleniaczy do rutyny, takich jak pokarmy bogate w przeciwutleniacze, może skutecznie zwalczać ryzyko siwych włosów, wciąż jest ustalane” – przyznaje dr Tosti. Mimo to istnieją przesłanki, że jagody, orzechy, zielona herbata czy ciemna czekolada mogą wspierać zdrowie komórek, a tym samym – opóźniać pojawienie się siwizny.
Genetyka. Sędzia ostateczny?
Niestety, nawet najbardziej zbilansowana dieta i idealne zarządzanie stresem nie uchronią wszystkich przed siwieniem. Dużą rolę odgrywają czynniki dziedziczne. Jak zauważa dr Joshua Zeichner z Mount Sinai Hospital w Nowym Jorku, „jeśli masz w rodzinie przypadki wczesnego siwienia, to jest prawdopodobne, że również wcześnie posiwiejesz”.
Dodaje też: „Nigdy nie widziałem, aby siwe włosy wróciły do normy, co może wskazywać na trwałą zmianę w samym mieszku włosowym”.
Są nadzieje na przyszłość
To właśnie mieszki włosowe są obiektem badań naukowców szukających sposobów na przywrócenie koloru. Wcześniej sądzono, że melanocyty zanikają bezpowrotnie. Jednak przełomowe badanie opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie „Nature” wykazało, że u starszych myszy melanocyty nie obumierają, lecz koncentrują się u nasady włosa, nie przemieszczając się w górę pasma, co uniemożliwia pigmentację.
To odkrycie otwiera nowe możliwości w medycynie regeneracyjnej. „Dzięki zabiegom medycznym istnieje możliwość reaktywacji tych melanocytów, aby włosy znów stały się ciemne” – twierdzi dr Tosti.
Zastrzega jednak, że na razie nie istnieje metoda, która mogłaby to skutecznie i bezpiecznie osiągnąć u ludzi.
Innym obszarem zainteresowania naukowców jest stres oksydacyjny skóry głowy. Według dr Zeichnera, przyszłe terapie mogą skupiać się na wzmocnieniu enzymów neutralizujących wolne rodniki bezpośrednio w obrębie mieszków włosowych, np. poprzez stosowanie specjalnych serum lub kosmetyków z antyoksydantami.
Jednak do czasu, gdy technologia medyczna dogoni ambicje badaczy, jedynym pewnym sposobem na ukrycie siwizny pozostaje koloryzacja. „Obecnie jedynym lekarstwem na siwe włosy jest dobry kolorysta” – mówi wprost Zeichner.
Czy natura zostawiła furtkę?
Choć dla wielu osób siwe włosy stają się powodem frustracji, warto spojrzeć na nie również przez pryzmat biologicznej mądrości. W niektórych kulturach siwizna to oznaka mądrości i doświadczenia, a nie defekt wymagający korekty. Co więcej, coraz więcej młodych ludzi celowo farbuje włosy na siwo, traktując to jako wyraz osobistego stylu i akceptacji naturalnych procesów.
Siwienie pozostaje zatem nie tylko pytaniem o biologię, ale i o podejście do starzenia. Czy lepiej walczyć z nieuniknionym, czy może nauczyć się żyć w zgodzie z przemijaniem?
Czytaj też:
Siwienie bez tajemnic. Ekspertka obala popularne mityCzytaj też:
Seniorzy też mogą wyjechać na Erasmusa. „Są trzy zasady: Nie mówimy o polityce, religii i chorobach”