"Trudno powiedzieć, czy Churchill i Roosevelt mieli szanse wytargować w rozmowach ze Stalinem niezależność dla Polski, ale zdecydowanie powinni próbować. Po latach widać wyraźnie, że ich postawa w powojennych rokowaniach w kwestiach dotyczących Polski była zbyt miękka. Nadal jako Amerykanin czuję, że w 1945 r. nie wchodziło w grę wywoływanie wojny ze Związkiem Radzieckim dla dobra Polski, ale nie mam wątpliwości, że Roosevelt i Churchill mogli być twardsi w rokowaniach ze Stalinem, więcej od niego w tej sprawie wytargować" - powiedział Stanley Cloud.
Cloud, dawny szef waszyngtońskiego biura "Time'a", był w przeszłości korespondentem politycznym Białego Domu, szefem biura w Sajgonie oraz moskiewskim korespondentem tygodnika "Time". Lynne Olson pracowała jako moskiewska korespondentka agencji Associated Press. Autorzy "Sprawy honoru" są małżeństwem i mieszkają w Waszyngtonie. Pierwsze wydanie książki ukazało się jednocześnie w USA, Kanadzie i Wielkiej Brytanii we wrześniu 2003 r.
"Sprawa honoru" przypomina historię polskich pilotów, którzy brali udział w powietrznej bitwie o Anglię w 1940 r. Autorzy skupiają się na losach pięciu lotników słynnego Dywizjonu 303, przywołują osobiste relacje polskich pilotów ze starć z nieprzyjacielem oraz listy, wywiady i fotografie.
Śledzimy losy głównych bohaterów w czasie szkolenia przed wojną, ich dramatyczną ewakuację z Polski do Francji, a następnie do W. Brytanii. Tam w lotnictwie RAF-u odegrali kluczową rolę w bitwie o Anglię, a ich brawura w pojedynkach z niemieckimi messerschmittami przeszła do legendy. Do legendy przeszło też ich powodzenie u młodych Brytyjek. "Strzeżcie się ginu i polskich pilotów" - ostrzegała swoje wychowanki pewna angielska nauczycielka, o czym wspominają autorzy "Sprawy honoru".
"Poruszający jest los polskich pilotów po wojnie. Ich walka o wolność dla Polski okazała się daremna. Nie mogli wrócić do ojczyzny - mogłoby tam im grozić nawet więzienie. Niestety Brytyjczycy bardzo szybko zapomnieli o zasługach Polaków, mimo że 20 tys. polskich żołnierzy walczyło o Wielką Brytanię. Co więcej, wielu z nich spotkało się z szykanami, wielu zostało na siłę z Anglii deportowanych. Na słynnej powojennej defiladzie w Londynie zabrakło dla nich miejsca, byli już niepotrzebni" - powiedziała Lynne Olson.
"Sprawa honoru" to pierwsza od niemal pół wieku książka przypominająca los polskich pilotów podczas II wojny światowej. "Można znaleźć wiele powodów tego milczenia. Zachodni historycy nieświadomie ulegali wpływom sowieckiej propagandy. Prawda o Polsce gdzieś się zagubiła. Dopiero teraz walka Polaków podczas II wojny światowej doczekała się zrozumienia. W zeszłym roku +Financial Times+ podał, że Tony Blair przeprosił Polaków, że ich zasługi wojenne nie zostały docenione. Brytyjski premier powołał też komisję, która ma potwierdzić rolę Polaków w złamaniu kodu Enigmy" - przypomniał Cloud.
Autorzy "Sprawy honoru" będą przebywać w Polsce do 15 listopada. W poniedziałek w Ministerstwie Spraw Zagranicznych zostaną odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP. To odznaczenie nadawane jest cudzoziemcom i obywatelom polskim stale zamieszkałym za granicą, którzy swą działalnością wnieśli wkład we współpracę międzynarodową oraz współpracę Polski z innym państwami i narodami.
Poza Warszawą pisarze odwiedzą Kraków, Wrocław, Poznań i Gdańsk. "Sprawa honoru" ukazała się nakładem wydawnictw Andrzej Findeisen - A.M.F. Plus Group oraz oficyny Albatros/Andrzej Kuryłowicz.
em, pap