Przez kontakty z dzieckiem rozumiemy bezpośrednie przebywanie, bezpośrednie porozumiewanie się czy prowadzenie korespondencji. „Prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem stanowi nie tylko przejaw osobistych uprawnień rodziców, ale przede wszystkim jest to prawo dziecka rozłączonego z jednym lub obojgiem rodziców do utrzymywania z nimi regularnych i bezpośrednich kontaktów”Co jednak, gdy w wyniku rozwodu lub rozstania rodziców, kontakty z małoletnim dzieckiem są blokowane przez jednego z rodziców? Jakie obowiązują obecnie sankcje za bezprawne utrudnianie kontaktów z dzieckiem? Czy utrudnianie lub blokowanie kontaktów z dzieckiem powinno być penalizowane?
Problemy zwwiązane z podziałem opieki nad dzieckiem
W sytuacji gdy pomiędzy małżonkami lub partnerami istniał długotrwały konflikt związany z rozstaniem pojawiają się także problemy związane z realizacją kontaktów z małoletnim dzieckiem. Form utrudniania kontaktów z dzieckiem jest wiele. Wymienić możemy manipulowanie dzieckiem lub celowe wywożenie.
Obecnie obowiązującym środkiem, który ma dyscyplinować rodzica utrudniającego lub uniemożliwiającego kontakty jest zagrożenie nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej. Sankcje finansowe mogą spotkać także tego z rodziców, który mając wyznaczone kontakty z dzieckiem nie realizuje ich. Prawdą jest, iż postępowania o zagrożenie nakazaniem zapłaty trwają długo, pozwalając rodzicowi naruszającemu prawo do kontaktów na dalsze bezprawne ich utrudnianie lub uniemożliwianie. Zdarza się także, iż rodzice świadomie godzą się na wymierzane kary finansowe, konsekwentnie blokując kontakty drugiego rodzica.
Ważne orzeczenie Trybunału
W czerwcu 2022 r. Trybunał Konstytucyjny wydał ważne orzeczenie, w którym stwierdził iż karanie rodzica sankcjami finansowymi za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie kontaktów w sytuacjach w których jest to związane z zachowaniem dziecka niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, są niezgodne z art. 48 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 72 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Orzeczenie to z jednej strony odbiera sądom możliwość nakładania kar finansowych a tym samym dyscyplinowania rodziców, z drugiej stanowi uwzględnienie głosu małoletnich. Sąd chcąc ukarać rodzica utrudniającego lub uniemożliwiającego musi rozważyć czy do decyzji o rezygnacji z kontaktów doszło w wyniku samodzielnej decyzji dziecka, podjętej z wyłączeniem wpływu osób trzecich.
Obecnie pojawiają się pomysły wprowadzenia do Kodeksu Karnego nowego czynu, polegającego na celowym utrudnianiu lub uniemożliwianiu kontaktu z dzieckiem. Wydaje się, iż takie rozwiązanie jest zbyteczne. Na gruncie obowiązującego prawa istnieje wiele rozwiązań, które pomagają w walce o kontakty z dzieckiem.
Oprócz wspomnianych powyżej kar finansowych, blokowanie kontaktów może wyczerpywać znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 207 Kodeksu karnego. W przypadku wykazania, iż działania rodzica podejmowane jest wbrew interesom dziecka, możliwe jest zainicjowanie sprawy o ograniczenie władzy rodzicielskiej i zmianę miejsca zamieszkania dziecka. Rodzice często decydują się także na wytaczanie spraw z zakresu dóbr osobistych, uznając iż dochodzi do naruszenia więzi rodzinnej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2021 roku, sygn. II CSKP 11/21, OSNC 2022/4/42 stwierdził jednakże, że więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem, naruszaną przez drugiego rodzica nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 Kodeksu cywilnego.
Zmiany i ulepszenia wymagają obowiązujące przepisy. Postępowania o zagrożenie nakazaniem zapłaty, przymusowym odebraniem dziecka powinny odbywać się sprawnie i bez zbędnej zwłoki. Wprowadzenie nowego czynu do Kodeksu Karnego spowoduje, iż postepowań wszczynanych z potrzeby zemsty na byłym partnerze będzie więcej.
adwokat Karolina Kulikowska-Siewruk