Kalejdoskop kulturalny

SZTUKA

Podróże zmyślone

Wystawa „Zmory” Grzegorza Drozda to podróż nie tylko w czasie i wyobraźni. Wystarczy spojrzeć na wykonany przez artystę globus, żeby się przekonać, że trafiliśmy do alternatywnej przestrzeni, w której świat stanął na głowie, jak na wiszącej obok, odwróconej do góry nogami mapie Polski. Tutaj pocztówkowe widoki z egzotycznych miejsc wymalowane na ogromnych płótnach przeplatają się z – utrzymanymi w bajkowej stylistyce – fantazyjnymi wizjami zmyślonej historii kolonizacji oraz humorystycznymi pracami, które można by wrzucić do wora z napisem „bo to Polska właśnie”. Poszczególne etapy wystawy wyznacza cykl słońca, które w kolejnych salach wschodzi coraz wyżej. W końcu rdzewieje, blask przywrócić mogą mu tylko widzowie, chwytając po leżący obok papier ścierny. Drozd jest artystą iście renesansowym, w swej twórczości sięga w zasadzie po wszystkie dostępne media: malarstwo, rzeźbę, film, tekst, performance i akcje w przestrzeni miejskiej. Jego prace bawią, choć to nie jedyna ich rola. Artysta buntownik prowadzi nieustanną grę z widzem, na przykład stawiając na jego drodze białe sowy z marmuru świdrujące laserowym wzrokiem odwiedzających i siebie nawzajem. Czy to żart z wodzącej oczami za widzem ochrony, a może ptaki mają prześwietlić instytucję sztuki? Takich zagadek jest tu więcej. Ostatnią część wystawy rozświetla metalowy księżyc rzucający światło na trumienną deskę zdobioną egzotycznymi kamieniami, z wypalonym pośrodku obrazem i widocznymi liniami papilarnymi. A gdyby można było z nich wywróżyć przyszłość? Kuszące jest to zaproszenie Drozda do zmierzenia się z własnymi zmorami. Anna Maziuk

DVD Z „WPROST”

Wielki skok

W tym tygodniu „Wprost” można kupić z filmem „Złodziejski kodeks” Mimi Leder na DVD. To zręczne kino rozrywkowe. Aby ukraść dwa jaja Fabergé, złodziej z przeszłością podzieli się wiedzą z młodszym adeptem tej sztuki. W rolach głównych Morgan Freeman i Antonio Banderas. KK

film

Dokumentfest!

Od niedzieli trwa 54. Krakowski Festiwal Filmowy. To jedna z najbardziej cenionych w Europie imprez poświęconych kinu dokumentalnemu. W programie, poza konkursami, także filmy muzyczne czy specjalna sekcja poświęcona Wielkiej Brytanii. Nagrodę Smoka Smoków odbierze Bogdan Dziworski. Więcej: www.krakowfilmfestival.pl.

TVP

Jak punk, to punk

W dwójkowym cyklu „Świat bez fikcji” dokument Wojciecha Słoty i Leszka Gnoińskiego „Beats of Freedom – Zew wolności”. To opowieść o punkowej scenie lat 80. Muzykach, o których rzadko mówi się w kontekście przemiany ustrojowej. Ale właśnie oni nie bali się wykrzyczeć swojego buntu i niezgody. „Beats of Freedom – Zew wolności”, reż. Wojciech Słota, Leszek Gnoiński, TVP 2, Wtorek, 27 maja, godz. 22.50

TEATR

Niech rzuci kamień

wybitny spektakl w reżyserii krzysztofa majchrzaka

Krzysztof Majchrzak, gigant aktorstwa, niepokorny muzyk, dyplomowym spektaklem z Akademii Teatralnej udowadnia, że jest równie ciekawym reżyserem. „Ecce Homo!!!”, triumfator ostatniej edycji Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi, to trwające bez mała pięć godzin przedstawienie, które siłą i energią, ale i intelektualną precyzją upokarza większość stołecznych spektakli. Nic tu nie jest udawane, prawda wynika z trzewi, z wrażliwości i talentu świetnie dysponowanych studentów. Majchrzak, adaptując i twórczo przetwarzając pracę „Kuracja według Schopenhauera” Irvina D. Yaloma, daje rzadką szansę na współodczuwanie. Psychoterapeuta David Hertzfeld (znakomity Sebastian Fabijański) dowiaduje się, że został mu rok życia. Zaprasza do grupy terapeutycznej Filipa (diaboliczny Mateusz Nędza), niesfornego, tajemniczego i nieszczęśliwego pacjenta. Ten rozbija senność sesji, niemal milcząc, wkłada kij w mrowisko. Poruszający gejowski coming out (Piotr Marzecki), samotność pięknych kobiet, Holocaust, przemoc, seksoholizm i mitomania. Sprawy ducha nicują się z cielesnością. Wina to także niewina, a biblijne ukazy przegrywają z humanizmem, tytułowym człowieczeństwem. David słucha pacjentów, widzowie stają się Davidem, Filipem, Gillem. W „Ecce Homo!!!” Majchrzaka następuje jeden z tych teatralnych cudów, kiedy sztuka staje się autoterapią, zbiorowym oczyszczeniem. Po raz pierwszy oglądałem ją w Łodzi, na festiwalu. Przedstawienie kończyło się grubo po pierwszej w nocy. Płakali wszyscy. Publiczność, jurorzy, aktorzy oraz ich ukochany pedagog. Owacja na stojąco. Łukasz Maciejewski

„Ecce homo!!!”, reż. Krzysztof Majchrzak, Teatr Collegium Nobilium, Warszawa

KSIĄŻKA

Rosja od zaplecza

Rosjanin Dmitry Glukhovsky (czyli po naszemu Dmitrij Głuchowski, ta egzotyczna pisownia ma chyba na celu oswajanie zachodniego czytelnika), znany z apokaliptycznego cyklu SF „Moskwa 2033”, okazuje się pisarzem z dużym – choć gorzkim – poczuciem humoru. Zbiór opowiadań „Witajcie w Rosji” niby nie mówi nic nowego o tęsknocie za utraconą wielkością Związku Radzieckiego, tożsamościowym rozdarciu między Wschodem a Zachodem, wreszcie – o gigantycznych pieniądzach w rękach oligarchów i służb specjalnych, ale mówi o tym wszystkim z iście piekielną ironią. Glukhovsky dołącza tym samym z powodzeniem do wyrodnych synów matuszki Rosji: Sorokina,Pielewina czy Jerofiejewa, którzy w konwencji surrealistycznej groteski portretują nowe carstwo Władimira Putina – od zaplecza. Zabawne to, trafne, przerażające. Dodajmy, że książka wyszła w Rosji cztery lata temu. Pytanie, czy teraz w ogarniętym nacjonalistycznym amokiem kraju nadal mogłaby się ukazać, pozostaje otwarte. Piotr Kofta

Dmitry Glukhovsky,

„witajcie w rosji”, Przeł. Paweł Podmiotko, Insignis 2014

film

Bliska cyberprzyszłość

Teoria wszystkiego” to mój „Amarcord”. Niemal w każdej scenie są nawiązania do moich poprzednich filmów – mówił mi Terry Gilliam. Ale najmocniej czuje się tu klimat wczesnego „Brazil”. Tak jak w tamtej produkcji reżyser tworzy na ekranie wizję spektakularną, a jednocześnie posępną. Mroczny obraz państwa totalitarnego. Akcja rozgrywa się w przyszłości. Jednak wykreowane przez Gilliama realia mają swoje korzenie w dzisiejszej rzeczywistości. Świat cybernetyczny przenika się z fizycznym, a narzędziami kontroli społecznej stają się sieć, kamery, dane, którymi posługujemy się w internecie. Również przy pomocy maszyn bohaterowie zaspokajają większość swoich potrzeb. Oczywiście, są to głównie nieustannie pobudzane pragnienia konsumpcyjne. – Nie należę do reżyserów, którzy poświęcają życie walce z kapitalizmem – podkreśla twórca. – Boję się jednak, że w świecie, którego reguły ustalają korporacje, tracimy wolność. A to już mnie dotyka. Bohater, informatyk-programista- -haker z nerwicą natręctw, próbuje się odnaleźć w tym korpoświecie. Z czasem jednak odcina się od niego, pracując nad tytułową teorią w opuszczonym kościele. Ta próba odcięcia się od społeczeństwa i odkrycia sensu życia natrafia na oczywiste problemy, a ucieczka od toksycznych układów społecznych i zależności okazuje się mrzonką. Gilliam posłużył się swoją szaloną wyobraźnią – zrobił film jarmarczny, tandetny, pełen dziwnego, plastikowego blichtru. A jednak atakuje tak wieloma barwami, że z czasem zaczyna się wierzyć w świat z „Teorii wszystkiego”: głośny, natarczywy, pusty. Razem z Gilliamem i świetnymi aktorami – Christophem Waltzem, Tildą Swinton, Benem Whishawem i Mélanie Thierry – wpływa się do ekranowej cyberprzestrzeni. Krzysztof Kwiatkowski

„Teoria wszystkiego”, reż. Terry Gilliam,

Gutek Film

film

Historie z dworca

Robin Campillo współpracował z Laurentem Cantetem przy nagrodzonej Złotą Palmą „Klasie”. Teraz sam zrobił film o emigrantach. Ale w „Eastern Boys” nie stworzył portretu ludzi zagubionych. Opowiedział o działającym na paryskim Gare du Nord gangu ze Wschodu, który okrada swoich klientów – gejów. Film wygrał ostatni festiwal Off Plus Camera. Krzysztof Kwiatkowski

„Eastern Boys”, reż. Robin Campillo, Tongariro

film

Gładki klasyk

„Yves Saint Laurent” Jalila Lesperta to jedna z dwóch powstałych w tym samym czasie biografii wielkiego kreatora. Ta bardziej szkolna, zaakceptowana przez dom mody, wygładzona. W interpretacji Pierre’a Nineya projektant ma niewielką charyzmę, nie fascynuje. Jednak jeśli kogoś interesuje rzetelnie wyłożona biografia kreatora, film może się okazać przyjemnym résumé. Krzysztof Kwiatkowski

„Yves Saint Laurent”, reż. Jalil Lespert, Vue Movie

muzyka

Bezczelność z wisienką

Mimo że ich kolejne płyty uchodziły za lepsze, z perspektywy czasu widać, że w swoim debiucie Oasis powiedzieli w zasadzie już wszystko. Wtedy właśnie zdefiniowali swój przedziwny, eklektyczny, ale zadziwiająco świeży miszmasz angielskiej rockowej tradycji. Tylko tyle i aż tyle, w okresie, kiedy gitary wydawały się najbardziej niemodnym instrumentem. Bez innowacyjności Blur, ale z niemal punkową bezczelnością. Największe przeboje przyszły później, ale chociażby „Live Forever” to manifest wciąż niezgrany do bólu, jak złotoprzebojowy już „Wonderwall”. Wszystkie przebogate materiały dodatkowe w tej edycji to tylko wisienka na torcie. Podstawowa płyta to klasowa porcja rock and rolla. Piotr Metz

Oasis, „Definitely Maybe”, 20th Anniversary Edition, Sony

muzyka

Bez serca

Nierówna, dziwna płyta, niespójna jak osobiste życie frontmana w ostatnim czasie. Tak naprawdę to bardziej jego solowy album, przy minimalnym udziale kolegów, odwrotnie niż choćby na „Viva la Vida”. Tamten ustawił poprzeczkę niezwykle wysoko, jego kontrowersyjny następca rozpoczął trudny okres poszukiwań przez Coldplay nowej artystycznej motywacji, o którą wciąż najwyraźniejbardzo muzykom trudno. „Ghost Stories” brakuje tego, czym Coldplay podbijał nie tylko serca, ale i umysły, przede wszystkim emocji. Wspaniałe, nieliczne momenty, takie jak Bon Iverowy „Midnight”, tego nie zmienią. Piotr Metz

Coldplay, „Ghost stories”, Warner

książka

Cienka biała linia

Polski himalaizm powrócił do mediów – niestety w tragicznym kontekście. Po tym jak Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski zginęli na Broad Peak, rozpętała się dyskusja o etyce sportu wyznaczającego cienką białą linię między życiem a śmiercią. Świetny, wstrząsający reportaż Jacka Hugo-Badera nie tylko próbuje wyjaśnić tajemnicę tamtej katastrofy, ale też rozważa kwestie motywacji ludzi ryzykujących wszystko, by stanąć na szczycie, opowiada o egoizmie i altruizmie, o żałobie, ale też o głodzie sukcesów. Warto zrozumieć wybory tych ludzi – mówią nam wiele o nas samych. Piotr Kofta

Jacek Hugo-Bader, „Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak”, Znak 2014

książka

Wiwisekcja obłędu

Pod pseudonimem Erik Axl Sund kryją się muzycy, Jerker Eriksson i Håkan Axlander Sundquist, którzy postanowili zadebiutować jako pisarski duet. Kryminalna trylogia „Oblicza Victorii Bergman” okazała się sukcesem – i słusznie. Oprócz klasycznej narracji rodem ze skandynawskiej literatury noir mamy tu wnikliwe, niemal psychiatryczne studium szaleństwa, które narodziło się z trudnej do wyobrażenia seksualnej opresji. „Trauma” wciąga i nie pozostawia obojętnym. Uwaga: konieczna znajomość „Obłędu”, pierwszej części trylogii. Piotr Kofta

Erik Axl Sund, „Trauma”, przeł. Wojciech Łygaś, Sonia Draga 2014

Top 10 kino

1. „Rio 2”

reż. Carlos Saldanha

Imperial Cinepix

2. „Godzilla”

reż. Gareth Edwards

Warner Bros

3. „Powstanie warszawskie”

reż. Jan Komasa

Next Film

4. „Sąsiedzi”

reż. Nicholas Stoller

UIP

5. „Casanova po przejściach”

reż. John Turturro

Kino Świat

6. „Transcendencja”

reż. Wally Pfister

Monolith Films

7. „Grace. Księżna Monako”

reż. Oliver Dahan

Monolith Films

8. „Uśpieni”

reż. John Pogue

Kino Świat

9. „Niebo istnieje… naprawdę”

reż. Randall Wallace

UIP

10. Niesamowity Spider-Man 2”

reż. Marc Webb

UIP

Top 10 muzyka

1. „Kodex: 5 Elements”

White House Records

Hustla Music/CD-Contact

2. „Smooth Jazz Cafe 13”

Różni wykonawcy

Magic Records/Universal Music PL

3. „#Kurt_Rolson”

Tede

Wielkie Joł/Jawi

4. „Xscape”

Michael Jackson

Sony Music PL

5. „Dekady polskiej ballady”

Różni wykonawcy

Sony Music PL

6. „European Jazz (2013)”

Różni wykonawcy

Membran Music

7. „Syn Bogdana”

Chada

Step Records/CD-Contact

8. „Jestem…”

Bednarek

Lou&Rocked Boys/Rockers Publishing

9. „Symphonica”

George Michael

EMI Other int./Universal Music PL

10. „Przeboje muzycznej Jedynki”

Różni wykonawcy

Magic Records/Universal Music PL

Top 10 książki

1. „Zagubione niebo”

Katarzyna Grochola

Wydawnictwo Literackie

2. „Niebo istnieje naprawdę”

Todd Burpo, Lynn Vincent

Dom Wydawniczy Rafael

3. „Rodzina”

Monika Jaruzelska

Czerwone i Czarne

4. „Zdrada”

Paulo Coelho

Drzewo Babel

5. „Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak”

Jacek Hugo-Bader

Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”

6. „Wszystko zależy od przyimka”

Jan Miodek, Jerzy Bralczyk, Andrzej Markowski

Agora

7. „Przepis na sukces Ewy Chodakowskiej” + DVD

Ewa Chodakowska, Lefteris Kavoukis

KE Liber

8. „Para w ruch”

Terry Pratchett

Prószyński Media

9. „Zacisze Gosi”

Katarzyna Michalak

Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”

10. „Zbuntowana” tom 2

Veronica Roth

Amber