Blizna pamięci

Dodano:   /  Zmieniono: 
Muzeum Historii Żydów Polskich będzie wielkim spektaklem, który przywróci Warszawie związane z Żydami wspomnienia Na wyobraźnię zwiedzających ma zadziałać zarówno długie, twórcze i malownicze życie wielu pokoleń Żydów w Polsce, jak i gwałtowna śmierć milionów z nich w gettach i obozach. Taka była idea Muzeum Historii Żydów Polskich. Jury konkursu na budynek muzeum uznało, że najpełniej tę ideę realizuje projekt Ilmari Lahdelmy i Rainera Mahlamkiego z Finlandii.
W konkursie wzięli udział architekci m.in. z USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Japonii, Finlandii, Hiszpanii, Holandii i Polski. Wśród nich twórcy o najwyższej międzynarodowej pozycji, jak Daniel Libeskind, autor generalnego planu nowej zabudowy World Trade Center w Nowym Jorku, czy Peter Eisenman, projektant sławnego już, niezwykle śmiałego pomnika pamięci pomordowanych Żydów Europy w Berlinie. W jury zasiedli wybitni architekci, teoretycy architektury i historycy z Polski, Izraela, USA i Francji. Przewodniczył im Bohdan Paczowski, architekt polskiego pochodzenia mieszkający w Luksemburgu.

Otwarta księga Libeskinda
Wyzwaniem dla architektów była już lokalizacja budynku Muzeum Historii Żydów Polskich: wielki, nie zabudowany dotychczas kwartał, który pozostał po domach tzw. centralnego getta w Warszawie, zrównanego z ziemią przez Niemców. Właśnie tu rozegrał się dramat. Obecnie rosną tam duże drzewa i stoi prosty, samotny monument - Pomnik Bohaterów Getta. Wszyscy uczestnicy konkursu odnieśli się z szacunkiem zarówno do pomnika, jak i do parku. Otoczenie muzeum ma pozostać przestrzenią rozległą, otwartą, pełną zieleni, a Pomnik Bohaterów Getta będzie z wielu perspektyw widoczny.
Kengo Kuma z Tokio zaproponował budynek jakby - dość dosłownie - wyrastający z ziemi. Przypomina zielone, płaskie wzgórze, pocięte prostymi szczelinami przejść niczym spękaniami. W tym ujęciu teren nadal wydaje się pusty, lecz nieznane siły rozsadzają go, nadają mu niepokojącą ekspresję. Sąd konkursowy uznał, że jest to projekt o "mocnej wymowie symbolicznej, wolny jednak od natrętnej retoryki, zachęcający do powagi i skupienia".
W projekcie Daniela Libeskinda ekspresja jest znacznie bardziej gwałtowna. To układ ostrych, ukośnych kształtów wcinających się w przestrzeń, opadających i wznoszących ku górze. Symbolika jest tu bardzo wyraźna. Płaski dach budynku przywodzi na myśl otwartą księgę. Libeskind powołuje się na Brunona Schulza, który "uznał książkę za niezwykły transcendentny byt". Warto przypomnieć, że Żydów nazywano - i sami też się tak nazywali - "narodem Księgi". W każdym razie w ujęciu Libeskinda ogromna księga wznosząca się nad terenem dawnego getta, nad zniwelowanym cmentarzyskiem, jest triumfującym znakiem pamięci, która przetrwała.
Projekt powściągliwy w wyrazie przedstawił Zvi Hecker, izraelski architekt mieszkający w Niemczech. Połączył on dwa układy geometryczne, z których jeden odwzorowuje dawną sieć ulic na terenie getta (ustaloną na podstawie sieci kanałów), drugi zaś odpowiada planowi powojennemu. W tym wypadku - według oceny jury - "historia samego miejsca, jak też dzieje Żydów polskich, zostają niezwykle wyraziście opowiedziane za pomocą rozwiązań architektonicznych", przy całkowitym odrzuceniu symboli i metafor.

Muzeum przejścia i wspomnień
Pierwszą nagrodę w konkursie na budynek Muzeum Historii Żydów Polskich otrzymał projekt łączący starannie przemyślany układ przestrzenny z wyrazistym symbolem. Ilmari Lahdelma i Rainer Mahlamki z Finlandii przewidują - jako korpus główny budynku - ogromny szklany prostopadłościan, przedzielony od góry do dołu, od dachu aż do pomieszczeń podziemia, dramatyczną, powikłaną strukturą - szczeliną, blizną. Autorzy porównują ją do biblijnego Yam Suf, czyli rozstąpienia się wód w czasie przejścia ludu Izraela przez Morze Czerwone. Stworzona przez tę strukturę przestrzeń otwiera się z jednej strony na pomnik, z drugiej na park. Symbolizuje - w sposób bardzo sugestywny - dramatyczne przejście między dawnymi dziejami Żydów w Polsce a przyszłością, która się otwiera.
W 2008 r. budynek muzeum wypełni żywa, interaktywna ekspozycja, przygotowywana już od kilku lat. Znowu będzie można przejść ulicą Nalewki - taką, jaka była przed wojną, jaką opisywał pisarz Isaac Bashevis Singer. Przedwojenne Nalewki były centrum dzielnicy żydowskiej w Warszawie. W muzeum znajdzie się zrekonstruowany trzydziestometrowy odcinek Nalewek: elewacje domów, sklepy, księgarnie, kawiarnie. Odwiedzający muzeum będą przechodniami wśród Żydów przeniesionych ze starych fotografii i filmów dzięki elektronice i holografii. Mieszkańcy tego odtworzonego świata będą z sobą rozmawiać po polsku, hebrajsku oraz w jidysz.
Muzeum Historii Żydów Polskich ma być muzeum narracyjnym - bez kolekcji nieruchomych przedmiotów i towarzyszących im komentarzy. To będzie przedstawienie historii samej w sobie - odtworzonej za pomocą różnych metod aranżacji przestrzennej, poprzez zestawianie dokumentów, zapisów dźwiękowych i filmowych, rekonstrukcji i inscenizacji. Muzeum będzie wielkim spektaklem, który ma przywrócić Warszawie związane z polskimi Żydami wspomnienia.
Więcej możesz przeczytać w 27/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 27/2005 (1179)

  • Na stronie10 lip 2005Schroeder i Putin zrobili Kwaśniewskiemu coś, co pewien gość domu publicznego pani świadczącej tam usługi Mężczyzna jedzie samochodem i słyszy w radiu komunikat: "Uwaga! Jakiś wariat na drodze numer 5 jedzie pod prąd". Słysząc to, kierowca...3
  • Skaner10 lip 2005Niemoralna propozycja Przetarg na sprzedaż Rafinerii Gdańskiej skończy się pomyślnie, o ile przedstawiciel Rotch Energy, czyli kupującego, "pożyczy" 400 tys. USD "na remont domu" Maciejowi Gierejowi. Tak 30 maja 2005 r. zeznał...6
  • Dossier10 lip 2005LECH WAŁĘSA były prezydent "Nie dogadam się z ojcem Rydzykiem. Nie dogadam się z Kaczyńskim, szkoda mojego zdrowia. Lepiej zajmę się Danuśką" IAR ZBIGNIEW SIEMIĄTKOWSKI były szef Agencji Wywiadu "Czas takich ludzi jak ja minął"...7
  • Sawka czatuje10 lip 20058
  • Playback10 lip 2005© J. Marczewski10
  • Poczta10 lip 2005Fundacja Kwaśniewskiej złamała prawo W związku z artykułem "Fundacja Kwaśniewskiej złamała prawo" (nr 25) informuję, iż sam fakt niezgłoszenia przez fundację Porozumienie bez Barier zbioru danych osobowych do rejestracji Generalnemu...10
  • Nałęcz - Spalić ze wstydu10 lip 2005Chęć zniszczenia archiwów IPN to więcej niż błąd. To dowód bezbrzeżnej ignorancji Ta deklaracja jest tak szokująca, że trzeba ją zacytować w całości, aby nie być posądzonym o prymitywną manipulację. Wiceprzewodnicząca SLD Joanna Senyszyn w...12
  • Ryba po polsku - Prezydentowa Przechodnia10 lip 2005Kampania jest tradycyjna. Kandydaci licytują się na dobroć, bo na rozum wypadłoby niewiarygodnie Jako reprezentant szerokich warstw ludności - każdy może się dziś deklarować jako reprezentant, jeśli nie wszystkich, to większości Polaków, więc ja...13
  • Z życia koalicji10 lip 2005ULEGŁ. TYSIĄCE LISTÓW, I TO Z JEDNEJ ULICY,  bo z Ordynackiej, sprawiło, że Włodzimierz Cimoszewicz zgodził się kandydować na prezydenta. Po prostu musiał, nie umie ludziom odmawiać. Zakładamy więc, że jeżeli teraz zbierzemy jakieś sto...14
  • Z życia opozycji10 lip 2005WIELKI TRIUMF PIS. Nieoczekiwanie dla nich samych w Sejmie przeszła ich wersja ustawy o aplikacjach prawniczych, otwierająca zawody prawnicze dla tych, którzy nie mają rodzin w korporacji. Przy okazji anegdotką o egzaminie na aplikacje...15
  • Fotoplastykon10 lip 2005© H. Sawka (www.przyssawka.pl)16
  • Tajemnice dworu10 lip 2005Prezydentowa zachowywała się jak osoba stojąca wysoko w dworskiej hierarchii i tak też była odbierana przez dworaków i dworską gawiedź Wiek współczesny to czasy szerokiego dostępu do informacji. Owa banalna konstatacja jest na tyle prawdziwa, że...18
  • Czerwony Noe10 lip 2005Według Koranu, Waila, żona Noego, długo nie chciała wejść na arkę. Między małżonkami doszło do kłótni, a Waila przekonywała wszystkich, że Noe oszalał. Podobno Jolanta Kwaśniewska też nie chciała poprzeć Włodzimierza Cimoszewicza - w końcu...22
  • Nie jestem ratownikiem SLD10 lip 2005Rozmowa z WŁODZIMIERZEM CIMOSZEWICZEM, marszałkiem Sejmu, kandydatem na prezydenta RP26
  • Antysemici zastępczy10 lip 2005Żydzi od XVIII wieku uciekali do Polski przed prześladowaniami w Europie Zachodniej Po Europie krąży widmo "polskich obozów koncentracyjnych". Rada Europy oskarża nas o antysemityzm, a ze szczególną przyjemnością robi to francuska prasa. To...28
  • Blizna pamięci10 lip 2005Muzeum Historii Żydów Polskich będzie wielkim spektaklem, który przywróci Warszawie związane z Żydami wspomnienia Na wyobraźnię zwiedzających ma zadziałać zarówno długie, twórcze i malownicze życie wielu pokoleń Żydów w Polsce, jak i gwałtowna...32
  • Prezydent pojednania10 lip 2005Aleksander Kwaśniewski przyczynił się do zasadniczej zmiany świadomości Holocaustu w Polsce Żaden z dotychczasowych przywódców demokratycznej Polski nie okazywał tyle przyjaźni Izraelowi i narodowi żydowskiemu co Aleksander Kwaśniewski. Można go...34
  • Giełda10 lip 2005Hossa Świat Przebojowy logan Nawet do listopada Francuzi muszą czekać w kolejce na odbiór dacii logan. Model taniego auta na rynki rozwijające się, wprowadzony w czerwcu na rynek we Francji, w Niemczech i Hiszpanii, sprzedaje się...36
  • Hipermarket z wakacjami10 lip 2005Jak w walce o turystów padają ceny wyjazdów na wczasy! Gdy w 1841 r. Anglik Thomas Cook wykupił 570 biletów kolejowych i zorganizował wycieczkę z Leicester do Loughborough, dając początek pierwszemu na świecie biuru podróży (drugie powstało 22...38
  • Boże, strzeż złotego!10 lip 2005Jastrzębie zostały zadziobane przez gołębie w Radzie Polityki Pieniężnej Rada Polityki Pieniężnej przez siedem lat swojego funkcjonowania podjęła 37 decyzji dotyczących stóp procentowych. W 35 wypadkach były to decyzje trafne, które utrzymywały...47
  • Tanio, taniej, Wal-Mart10 lip 2005"Jedyną osobą, która może zwolnić zarówno prezesa firmy, jak i kasjera, jest klient: wystarczy, że zacznie robić zakupy u konkurencji" - powtarzał Walton swoim pracownikom Zdjęcia szefów konkurencyjnych supermarketów podpisane "poszukiwany żywy...48
  • Renta spóźnialskiego Chińczyka10 lip 2005Do Polski nadeszła fala powszechnego strachu przed konkurencją Chin. Nie jesteśmy pod tym względem osamotnieni. Państwo Środka ma nadwyżkę handlową ze światem sięgającą 60 mld USD, a jego eksport przekracza już 300 mld USD. Właśnie w tej chwili...50
  • 2 x 2 = 4 - Afery i hucpa10 lip 2005Wcale nie jesteśmy w czołówce rankingu krajów przeżartych aferami Słuchając, oczywiście coraz rzadziej, popisów aż nadto dobrze znanych członków sejmowych komisji śledczych, a także audycji radia nadużywającego świętego imienia, można by sądzić,...53
  • Supersam10 lip 200554
  • Supermercedes10 lip 2005Po siedmiu latach od premiery mercedesa S i sprzedaniu pół miliona egzemplarzy do produkcji trafia nowa wersja tego modelu, stylizowana na maybacha. Auto oferowane będzie z dwoma rozstawami osi oraz silnikami benzynowymi i wysokoprężnymi o mocy od...54
  • Golarka Bonda10 lip 2005Wodoodporną golarkę Sensotec HQ 8894, której w filmie "Śmierć nadejdzie jutro" używał sam James Bond, wprowadza właśnie na rynek firma Philips. Specjalny system szczelin i otworów w głowicy zapewnia dziewięć trybów pracy golarki, m.in....54
  • Bransoletka z Marylin10 lip 2005Podczas ostatniej nowojorskiej aukcji pamiątek po Marylin Monroe fani tej ikony amerykańskiego filmu wydali na jej precjoza ponad milion dolarów. O tym, że mit boskiej MM nie słabnie, świadczy też nowa kolekcja greckiej firmy jubilerskiej...54
  • Oczyszcza i koi10 lip 2005Znaną już w starożytnym Egipcie aromaterapią w ostatnich latach zainteresowały się firmy kosmetyczne. Tego lata debiutuje pierwsza w świecie seria specyfików dla mężczyzn Decleor uzupełniona 100 - procentową esencją aromatyczną w ampułce....54
  • Matura prawdy10 lip 2005Wyniki nowej matury byłyby jeszcze gorsze, gdyby nie manipulacje przy ocenianiu Czterech na dziesięciu absolwentów liceów profilowanych w województwie pomorskim nie zdało matury. Podobnie było w województwie warmińsko-mazurskim, zaś w...56
  • Dywizje głupoty dla kraju10 lip 2005To nie wybory parlamentarne i prezydenckie są najważniejszym wydarzeniem 2005 r. Są nim ogłoszone właśnie złe wyniki matury. Te wyniki są pierwszym obiektywnym sygnałem, że wydany przez dr Łybacką, ministra edukacji narodowej w rządzie Leszka...58
  • Siódmy Trafalgar10 lip 200512 tysięcy rekonstrukcji historycznych bitew odbędzie się w tym roku na świecie O 14.00 Słowianie stoczą bój z wikingami, a już trzy godziny później na tym samym polu bitwy będą walczyć różne odłamy Waregów. Waregowie, pobratymcy wikingów, to...60
  • Plażowy szyk10 lip 2005Happy Events przeganiają prowizorkę z polskich plaż Gwiazdy sopockiego festiwalu piosenki na plaży. A oprócz tego nauka tańca, gry w golfa, pierwszy w Polsce profesjonalny parasailing, czyli loty spadochronem ciągniętym na linie przez motorówkę i...63
  • Gorący mróz10 lip 2005Mieszkańcy północy od niepamiętnych czasów trwają w klimacie, który szlifuje ich charaktery W Polsce narzeka się, że zimą jest za zimno, a latem za gorąco. W Afryce równikowej czy za kołem polarnym klimat nie jest powodem do utyskiwań (choć bywa...64
  • Car bolszewików10 lip 2005Reżim Lenina przypominał rządy najczarniejszej reakcji w cesarstwie rosyjskim - panowanie Aleksandra III  Aby określić stopień ciągłości między caratem a bolszewiz-mem , odwołamy się do koncepcji patrymonializmu, na którym opierała się władza...66
  • Drugie zwycięstwo "Solidarności"10 lip 2005Przywróćmy Europie pamięć o największym w XX wieku pokojowym i obywatelskim ruchu wyzwalających się ludzi To przecież Polacy nie szczędzili (...) wysiłku, aby wnieść własny wkład w tworzenie nowej Europy (...) znaczący był potem rozwój...70
  • Know-how10 lip 2005Podmorska bezsenność Samice orek (Orcinus orca) i delfinów butelkonosych (Tursiops truncatus) przez pierwszy miesiąc po wydaniu na świat potomstwa nie śpią ani chwili, choć normalnie potrzebują 5-8 godzin wypoczynku na dobę. Uczeni z...72
  • Słońce leczy!10 lip 2005Opalanie się zmniejsza ryzyko raka Prof. Michael Holick musiał zrezygnować z posady w klinice dermatologicznej Boston University, gdy rok temu odważył się powiedzieć, m.in. dla "Wprost", że słońce nie zabija, lecz pomaga leczyć wiele groźnych...74
  • Prąd z wody10 lip 2005Koniec kłopotów z energią na tysiąc lat? Postanowiliśmy polecieć na Księżyc w tej dekadzie i robić inne rzeczy nie dlatego, że są proste, lecz dlatego, że są trudne" - mówił w 1962 r. prezydent USA John F. Kennedy. Dziś jego słowa mogliby...78
  • Świątynia płodności10 lip 2005Archeolodzy odkryli w Peru gigantyczne rysunki starsze niż słynne figury z Nazca Europa dowiedziała się o istnieniu przedziwnych wzorów na peruwiańskich pustyniach już podczas hiszpańskiej konkwisty w XVI wieku. Kronikarz Cieza de Leon...80
  • Bez granic10 lip 2005WaBenzi W ostatnich 50 latach w Afryce doszło do 186 zamachów stanu i 26 wojen, w których zginęło 7 mln osób. Wywoływali je w imię różnych ideologii afrykańscy watażkowie. Co ich łączyło? Mercedes-Benz. Afrykańscy...82
  • Gazowe okrążenie Polski10 lip 2005Za niecałe pięć lat, w 2010 r., gdy po dnie Bałtyku będzie już biegł omijający Polskę gazociąg z Rosji do Niemiec, mogą nas czekać "chwilowe przerwy w dostawach gazu" i podwyżki cen ogrzewania oraz kosztów funkcjonowania większości firm. Jeden po...84
  • Sojusz racji stanu10 lip 2005Po 11 września Polska z sojusznika stała się strategicznym partnerem USA Stosunki amerykańsko-polskie są najlepsze od zakończenia I wojny światowej. Wówczas, dzięki staraniom Ignacego Jana Paderewskiego, prezydent Woodrow Wilson dodał trzynasty...92
  • Menu10 lip 2005KRÓTKO PO WOLSKU Tera Abdera! Wąchock zdegradowany, Mława nie zaatakuje! Nową stolicą polskiej "inteligencji inaczej" (w starożytnej Grecji takim polis była tytułowa Abdera) zostało pewne mazursko-pomorskie miasto (nazwy przez...94
  • Recenzje10 lip 200596
  • Kąsanie zza grobu10 lip 2005****Katharine Hepburn, pierwsza dama amerykańskiego kina, nie była aniołkiem. Za młodu pozowała do aktów. Uwielbiała whisky z wodą sodową. Przez dwadzieścia sześć lat żyła w nieformalnym związku z żonatym i dzieciatym Spencerem Tracym. Choć jej...96
  • Okruchy podmiejskiego życia10 lip 2005**** Saint Etienne jest jedną z najlepszych rzeczy, jakie wydarzyły się w brytyjskiej muzyce pop w ciągu ostatnich 15 lat. Nikt z tak wyrafinowaną elegancją (może z wyjątkiem Stereolab) nie potrafił połączyć melodycznej wrażliwości lat 60. ze...96
  • Żywe srebro z XXI wieku10 lip 2005***** Takie książki bardzo źle się promuje. Bo zamiast ułatwić życie specjalistom od public relations i recenzentom, autor nie trzyma się żadnego gatunku i zasad. "Żywe srebro" (a w zasadzie dopiero jedna trzecia tej powieści - bo tak...96
  • Jaskiniowcy atakują!10 lip 2005**** Trudno wytłumaczyć dzisiejszym kilkulatkom, że były czasy, gdy nie było płyt DVD, kaset wideo, a na dwóch kanałach telewizyjnych zagraniczne filmy animowane dla dzieci pojawiały się jako towar ściśle reglamentowany. Jednym z największych...96
  • Powrót z manowców10 lip 2005****Przed dwunastu laty brytyjska formacja Jamiroquai, założona przez Jasona Kaya, wydawała się sensacją jednego szalonego acid-jazzowego sezonu. Dziś jest instytucją na światowej scenie tanecznej, legitymującą się ponaddwudziestomilionową...96
  • Drugie nadejście U210 lip 2005Ego Bono nie jest mniejsze niż ego lady Di, ale on ma przynajmniej szczere intencje "Największy rockandrollowy zespół świata" - takie określenie grupy U2 większość fanów uznaje za rzecz oczywistą. Grupa konsekwentnie wspinała się po szczeblach...98
  • Jarzyna w operze10 lip 2005Dramaturgię filmów Hitchcocka ma tegoroczny festiwal Malta w Poznaniu Chyba tylko w Poznaniu i jedynie na Malcie można z sukcesem wydłużyć festiwal o połowę, nie obniżając artystycznego poziomu ani intensywności wrażeń. Przez dziesięć dni...100
  • Spielberg, Marsjanie i cenzura10 lip 2005"Wojna światów" - najwspanialszy B-movie w historii kina Wtargnięciem rasowego psa - z nieskazitelnym rodowodem i imponującą kolekcją medali na wystawę mieszańców jest premiera "Wojny światów" Stevena Spielberga w tym sezonie letnim. Film jest...102
  • Ueorgan Ludu10 lip 2005Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 27 (142) Rok wyd. 4 WARSZAWA, poniedziałek 4 lipca 2005 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza LOTERIA WYBORCZA Bardzo przypadł do gustu naszej klasie...105
  • Skibą w mur - Gra wstępna10 lip 2005Hrabia Aleksander Fredro w "Sztuce obłapiania" dowodził, że tylko zwiędły kwiat "sam się ściele" Stare porzekadło doświadczonych myśliwych głosi, że kobieta, która ociąga się z pójściem do łóżka, jest bardziej atrakcyjna od tej, która już na...106