Ile kieszonkowego od rodziców dostaje co miesiąc polskie dziecko? 10, 20, 30 zł? Według ostatnich badań GUS średnie kieszonkowe wynosi w Polsce dokładnie 18,72 zł miesięcznie. Może i mało, ale to prawie czterokrotnie więcej niż w 2000 r., kiedy dzieci dostawały od rodziców średnio 5 zł na miesiąc. Dane GUS są jednak nieprecyzyjne, bo wkładają do jednego worka wszystkie gospodarstwa domowe. Również te, w których dzieci żadnego kieszonkowego nie dostają. Według ostatnich badań banku BGŻ Optima prawie połowa polskich rodziców daje swoim pociechom jakieś pieniądze. Średnio 61 zł miesięcznie.
W Warszawie dziecko może dostać nawet 200 zł. Badanie BGŻ ma jednak jedną wadę. Było robione w 2016 r., kiedy dopiero startował rządowy program 500+. Dzisiaj dzieci mogą dostawać miesięcznie jeszcze więcej. Ponadto Polacy nie poruszają z dziećmi tematu finansów. Według badań banku Santander sprzed paru tygodni mniej niż połowa polskich rodziców dzieci w wieku 5-14 lat rozmawia z nimi o oszczędzaniu. Jak już pojawi się temat pieniędzy, to z reguły wtedy, gdy dziecko dostaje nowy rower, komputer albo inny drogi sprzęt. Na tej małej wiedzy dzieci o finansach i ich puchnącym kieszonkowym postanowiły skorzystać więc banki. W Polsce zaczął się boom na konta dla nastolatków. Banki kuszą najmłodszych bajeranckimi kartami płatniczymi, pieniędzmi za piątki na świadectwie i kieszonkowym ekstra. Ale czy w ten sposób polskie dzieci nauczą się oszczędzać?
Profity, bajery, kasa ekstra
Jeszcze nie tak dawno praktycznie wszystkie kampanie reklamowe dużych banków były skierowane do dorosłych. W spotach ciągle pojawiali się się albo Marek Kondrat, albo Agata Kulesza, którzy, umówmy się, idolami nastolatków raczej nie są. Dzisiaj praktycznie wszystkie banki mają w ofercie konto dla dzieci od 13. roku życia, czyli od momentu, gdy młody obywatel zyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W reklamach zaczęli występować youtuberzy, np. Blowek, którego kanał obserwuje ponad 4 mln ludzi. Rok temu zaczął promować konto dla nastolatków mBanku.
Miesiąc temu ruszyła kampania reklamowa Credit Agricole z idolem nastolatek, piosenkarzem Dawidem Podsiadłą. MC Silk, nazywany najszybszym raperem w Polsce, od paru tygodni nie wychodzi z telewizora, reklamując równie szybkie przelewy Blikiem. Banki zaczęły wielkie kuszenie najmłodszych klientów. W PKO BP mogą płacić breloczkiem w kształcie misia albo kolorową naklejką, w których ukryty jest czip zastępujący tradycyjną kartę.
W mBanku jest karta, ale młody klient może sobie ją sam zaprojektować. Na przykład umieścić na niej własne selfie. W Pekao SA dostaje się 100 zł za założenie młodzieżowego konta. Takich pokus jest więcej. Młodzi nie tylko nie płacą za prowadzenie rachunku i korzystanie z karty, ale także inkasują pieniądze ekstra od banku – nawet 25 zł miesięcznie – za płacenie kartą, Blikiem i telefonem. Do tego mogą też załapać się na zniżki do kina, rabaty w sklepach czy zwrot części wydanej kwoty przy transakcji kartą. A były też banki, które płaciły uczniom za dobre stopnie. Co ciekawe, najmniej ważne w tym wszystkim okazuje się oprocentowanie rachunku. Doktor Mirosław Sołtysiak z Zakładu Finansów, Bankowości i Rachunkowości Politechniki Rzeszowskiej zbadał czynniki decydujące o wyborze rachunku bankowego przez młodych. Wynik? Młodych najbardziej interesuje dostęp do bankowości internetowej (dzisiaj już raczej mobilnej). A najmniej właśnie oprocentowanie rachunku. Doktor Sołtysiak tłumaczy, że wynika to zapewne z niskich kwot, którymi operują młodzi.
Dla nich oprocentowanie rzędu pół czy trzech procent jest i tak nieodczuwalne. Dlatego banki, żeby ich przyciągnąć, koncentrują się właśnie na bajerach i tym, jak prezentują się w sieci. Nic dziwnego, skoro z kwietniowego raportu NASK wynika, że polski nastolatek siedzi w internecie cztery godziny dziennie! Do tego młodzi klienci są dla banku najmniej uciążliwi i najbardziej lojalni, co potwierdziły już trzy lata temu badania porównywarki finansowej Comperia przy współudziale Związku Banków Polskich. „Walka banków o nowych klientów z grupy najmłodszych nie dziwi. Ten bank, który przekona takiego wchodzącego dopiero na bankowy rynek klienta do siebie, może w długiej perspektywie liczyć na jego lojalność” – komentował współorganizator badania Karol Wilczko. Wszystko to powoduje, że bank może budować swoją pozycję i świadomość marki w głowie klienta od jego najmłodszych lat. Po prostu go sobie wychować. A później namówić go na kartę kredytową, potem na pożyczkę na pierwsze auto i kredyt na pierwsze mieszkanie.
Pieniądze jak seks
Tylko czy zakładanie już 13-letniemu dziecku konta w banku to dobry pomysł? Wydawanie pieniędzy przecież jeszcze nigdy nie było tak łatwe. Płacimy zbliżeniowo, smartfonem, Blikiem i nie czuć, że portfel robi się lżejszy. Zdaniem Patrycji Krzanowskiej, współautorki książki o finansach dla najmłodszych „Świat pieniądza”, nie ma sensu czekać z zakładaniem konta. W dobie odchodzenia od obrotu gotówkowego korzystanie z internetowych kont i kart płatniczych staje się czymś całkowicie naturalnym. Podobnie nie ma sensu odraczać nauki oszczędzania i inwestowania, bo młody i chłonny umysł szybko przyswoi sobie finansową wiedzę.
– Wystarczy zobaczyć, jak to wygląda w Stanach, gdzie już małe dzieci imają się różnych zajęć, jak sprzedawanie lemoniady przed domem, żeby zarobić swoje pierwsze pieniądze. U nas niestety pokutuje podejście, że dzieci w wieku wczesnoszkolnym pieniędzy nie rozumieją, choć to nieprawda, o czym wielokrotnie się przekonałam w trakcie zajęć z najmłodszymi w szkołach w Krośnie, gdzie prowadzimy pilotażowy program z zakresu edukacji finansowej – opowiada Patrycja Krzanowska, prywatnie córka Jerzego Krzanowskiego, jednego z najbogatszych Polaków i twórcy imperium meblarskiego Grupy Nowy Styl z Krosna. To przekonanie, że dzieciom trudno zrozumieć, w jaki sposób światem rządzi pieniądz, skutkuje tym, że w co drugim polskim domu w ogóle się o tym nie rozmawia. – Pieniądze bywają tematem tabu. Odczuwamy silne emocje związane z finansami, np. niepokój o to, czy wystarczy do pierwszego. Dlatego intuicyjnie staramy się chronić dzieci przed takimi rzeczami, co wcale nie jest dobre, bo one widzą te emocje i zaczynają się w nich doszukiwać czegoś więcej – tłumaczy dr Agata Trzcińska, psycholog ekonomii z UW.
Kieszonkowe – tak czy nie?
Polskie podejście do edukacji finansowej dzieci jest zupełnie inne od tego amerykańskiego, dlatego pomysł otwarcia konta nastolatkowi z pewności pochwaliłby David Owen, amerykański dziennikarz „The New Yorkera” i autor książki „Bank Taty. Jak nauczyć dziecko odpowiedzialności finansowej”. Owen, który wiedzę na temat finansów zdobył przede wszystkim od swojego ojca brokera, jest zwolennikiem teorii, że należy pozwolić dziecku samodzielnie zarządzać swoimi pieniędzmi. Bo wprawdzie dzieci dużo się o nich uczą, obserwując nasze zachowania, ale mogą się nauczyć jeszcze więcej, jeśli pozwolimy im podejmować próby i popełniać błędy.
Dlatego tak ważne jest, aby nie musiały pytać o zgodę ani szczegółowo się tłumaczyć, zanim coś kupią za własne pieniądze. O ile, oczywiście, wcześniej ustalimy z nimi listę rzeczy niedozwolonych, które zagrażają zdrowiu i życiu czy są po prostu niezgodne z prawem. Jak więc uczyć dzieci mądrego korzystania z pieniędzy? Krzanowska mówi, że pomoże w tym regularne kieszonkowe, dzięki któremu dziecko zdobędzie umiejętność zarządzania swoimi oszczędnościami i planowania wydatków od najmłodszych lat. Część rodziców obawia się jednak, że regularne dawanie określonych kwot wykształci w dziecku postawę roszczeniową w stylu: „Mamo, dzisiaj poniedziałek, poproszę pięć złotych”. Krzanowska nie widzi jednak takiego zagrożenia: – Czym to się różni od tego, że rodzice dają ubrania, zabawki albo jedzenie? Moim zdaniem to to samo. Możemy dziecku dać kieszonkowe i pozwolić, aby samo kupiło sobie ubrania pod nadzorem rodziców i nauczyło się, jak mądrze wydawać pieniądze.
Można też pójść do sklepu i kupić mu, co zechce, tylko że wtedy raczej na pewno nie nauczy się mądrego gospodarowania pieniędzmi. Z kolei David Owen zwraca uwagę na to, że wielu rodziców traktuje należące do dzieci pieniądze jak swoje, przez co chcą nadmiernie kontrolować to, na co są przeznaczane. „Czy bylibyście zachwyceni, gdyby szef nadzorował sposób wydawania pieniędzy, które od niego otrzymaliście? Wyobrażacie sobie szefa mówiącego: «Kowalski, dlaczego zarezerwowałeś pobyt w tak drogim pensjonacie? Nie możesz spędzić wakacji w parku i zaoszczędzić na coś konkretnego?». A przecież kiedy dziecko samo odpowiada za swoje wydatki, zaczyna się zastanawiać, czy faktycznie chce coś kupić. Nie myśli już tylko o tym, jak przekonać rodziców, żeby dali na to pieniądze” – pisze. Tym bardziej że większość dzieci ma silnie rozwinięte poczucie własności, dzięki czemu pieniądze, które do nich należą i którymi mogą swobodnie dysponować, dość wolno zmieniają właściciela na sprzedawcę słodyczy czy zabawek „Made in China”. Zupełnie inaczej niż w przypadku pieniędzy, które dzieci od nas wyciągną. Te – jak pisze Owen – rozchodzą się z prędkością światła.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.
Komentarze