Wigilia grekokatolików i prawosławnych

Wigilia grekokatolików i prawosławnych

Dodano:   /  Zmieniono: 
Mieszkający na Podkarpaciu igrekokatolicy i prawosławni, których największe w kraju skupiska są w północno-wschodniej Polsce, świętują w niedzielę Wigilię Bożego Narodzenia.

Do wigilijnej kolacji zasiądą też inni wyznawcy obrządków wschodnich, m.in. staroobrzędowcy, którzy obchodzą w niedzielę Wigilię Bożego Narodzenia według kalendarza juliańskiego. Święta według tego kalendarza wypadają trzynaście dni po katolickich.

Przy ustalaniu dat uroczystości religijnych korzystają z kalendarza juliańskiego wierni polskiej Cerkwi, przede wszystkim we wschodniej części kraju, gdzie zdecydowana większość wyznawców prawosławia świętuje właśnie w tym terminie.

W niedzielę wieczorem oraz w nocy i wczesnym rankiem w poniedziałek w cerkwiach obu obrządków - grekokatolickiego i prawosławnego - odprawione zostaną uroczyste nabożeństwa. Na Podkarpaciu odbędą się m.in. w Przemyślu, Sanoku i Komańczy.

W Białymstoku głównym uroczystościom cerkiewnym przewodniczyć będzie ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej biskup Jakub. Zwierzchnik Cerkwi metropolita Sawa w okresie świątecznym ma przewodniczyć obchodom - najpierw w Warszawie, a potem w sanktuarium na Św. Górze Grabarce koło Siemiatycz.

Bp Jakub w niedzielę po południu odprawi w katedrze pw. św. Mikołaja w Białymstoku nabożeństwo dla tych wiernych, którzy nie będą mogli wziąć udziału w nocnej liturgii. Nocna liturgia zacznie się o godz. 2.00 w nocy z niedzieli na poniedziałek i potrwa kilka godzin.

Boże Narodzenie wschodnich chrześcijan poprzedza 40-dniowy post, bardzo ściśle przestrzegany przez ostatnich pięć dni przed wigilią. Szóstego stycznia nakazuje się nawet powstrzymanie od picia napojów, aż do spożycia wigilijnej kolacji. Według duchownych, złamaniem takiego postu może być np. zapalanie w tym dniu papierosa.

Cerkiew ma kilka nazw wigilii. Wierni mówią na nią m.in. nawieczerie lub soczelnik. Ta druga nazwa pochodzi od "socziwa", czyli gotowanej pszenicy polewanej miodem, która była poprzednikiem współczesnej kutii, zawsze obecnej na wigilijnym stole.

Posiłek wigilijny rozpoczyna się od dzielenia prosforą - odpowiednikiem opłatków w tradycji katolickiej. Prosfora (z greckiego: ofiara) to przaśny chleb używany w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii. Ich wypiekiem zajmują się siostry zakonne i żony prawosławnych duchownych, a wierni biorą je z cerkwi.

Jak wyjaśniają duchowni, w Kościele zachodnim używa się chleba przaśnego, nie wyrośniętego, zaś we wschodnim - wyrośniętego. W przepisie na prosforę znajdują się: woda, mąka i drożdże.

U pierwszych chrześcijan prosforą nazywano wszelkie dary przynoszone przez wiernych na nabożeństwa. Dopiero gdy agapy, czyli wspólne wieczerze, oddzielono od liturgii, prosfora stała się chlebem liturgicznym.

Współczesna prosfora ma kształt małych, jasnych, mieszczących się w dłoni krążków, podobnych do malutkich chlebków. Składa się z dwóch kawałków. Mniejszy krążek, nakładany na większy, jest ozdabiany pieczątką, najczęściej w kształcie krzyża, choć wyjątkowo mogą pojawiać się na nim inne znaki, oznaczające święte miejsca lub świętych.

Zwyczaj dzielenia się prosforą w czasie Wigilii pojawił się w prawosławiu niezbyt dawno, pod wpływem kultury zachodniej. We wschodniej tradycji tę rolę spełniało niegdyś socziwo, czyli kutia. Ta także pojawia się na stole wigilijnym wyznawców prawosławia.

Zgodnie z tradycją, na wigilijnym stole powinny znaleźć się też: chleb - symbol pożywienia, czosnek - symbol zdrowia, sól - symbol obfitości oraz miód - symbol słodyczy (powodzenia) oraz postne potrawy.

O tych, którzy nie mają z kim spędzić Wigilii, starają się pamiętać organizacje charytatywne. W białostockim Centrum Kultury Prawosławnej takie spotkanie dla samotnych organizuje w niedzielę po południu Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia "Eleos".

Hierarchowie Cerkwi w Polsce oceniają, że w kraju zamieszkuje ok. 550-600 tys. wiernych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, z czego połowa przypada na Białostocczyznę. Tam głównie mieszkają w Białymstoku oraz miastach południowo- wschodniej części województwa podlaskiego: Hajnówce, Bielsku Podlaskim i Siemiatyczach.

Wieczerza wigilijna składa się z 12 dań. Do tradycyjnych należą m.in. kutia i ryby. 

Chrześcijanie wschodni Boże Narodzenie świętują przez trzy dni. Pierwszego dnia wspominają narodzenie Chrystusa, drugiego życie Matki Boskiej, a trzeciego - pierwszego męczennika, św. Szczepana.

pap, em