Obowiązujący w Polsce system nadzoru, koordynacji oraz kontroli działalności służb specjalnych jest nieskuteczny oraz nie odpowiada standardom obowiązującym w demokratycznych państwach prawa. Nie zapewnia on efektywnego nadzoru nad realizacją zadań służb oraz nie gwarantuje, że w toku ich wykonywania będą przestrzegane obowiązujące przepisy prawa oraz respektowane prawa i wolności obywatelskie – uważa Najwyższa Izba Kontroli.
Stan ten jest efektem nie tylko wadliwych rozwiązań organizacyjno-prawnych, ale również rażących zaniedbań ze strony podmiotów powołanych do nadzoru nad funkcjonowaniem służb specjalnych. NIK objęła kontrolą premiera, ministra koordynatora służb specjalnych oraz szefów: Kolegium ds. Służb Specjalnych, MON, ABW, CBA i SKW. Kontrola zakończyła się pod koniec marca 2023 r.
Niejawne wystąpienia z kontroli
Najwyższa Izba Kontroli w związku z faktem, że szczegółowe ustalenia kontroli, w tym liczne stwierdzone nieprawidłowości, muszą pozostać niejawne ze względu na bezpieczeństwo państwa, przedstawił jedynie wybrane oceny oraz rekomendacje w obszarach wymagających najpilniejszej zmiany. Pełną treść informacji o wynikach kontroli przekazano najważniejszym osobom w Państwie.
W toku kontroli ustalono, że odpowiadający za nadzór i koordynację działalności służb specjalnych, zwłaszcza Mateusz Morawiecki, Mariusz Kamiński oraz członkowie Kolegium ds. Służb Specjalnych, nierzetelnie realizowali powierzone im zadania.
Najwyższa Izba Kontroli o konieczności podjęcia pilnych działań
NIK zaznaczył, że konieczne jest ustanowienie zewnętrznego, niezależnego organu posiadającego nieograniczone przedmiotowo uprawnienia kontrolne wobec służb specjalnych oraz wszystkich pozostałych służb i formacji dysponujących uprawnieniami do prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Trzeba również przyznać obywatelom prawa do informacji na temat prowadzonych wobec nich czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz prawa do skargi na działalność służb i innych uprawnionych podmiotów w tym zakresie. Najwyższa Izba Kontroli zwraca także uwagę na potrzebę przyjęcia ustawy regulującej tematykę wewnątrzadministracyjnego nadzoru i kontroli nad służbami specjalnymi.
NIK o kontroli operacyjnej
Według NIK zmiany powinny objąć także przyjęcie aktu normatywnego określającego definicje czynności operacyjno-rozpoznawczych, metod, form i technik przeprowadzania tych czynności oraz wspólne dla wszystkich służb i formacji zasady oraz warunki ich prowadzenia. Następny punkt to wzmocnienie kontroli sądów nad zarządzaniem i przedłużaniem kontroli operacyjnej.
Najwyższa Izba Kontroli podsumowała, że podczas trwania kontroli uprawnieni pracownicy NIK napotykali ze strony kierowników badanych jednostek liczne działania mające na celu udaremnienie wykonywania czynności służbowych. 21 marca 2024 r. Najwyższa Izba Kontroli podsumowała, że skierowała sześć zawiadomień o zaistnieniu okoliczności wskazujących na popełnienie przestępstwa polegającego na utrudnianiu kontroli.
Stanisław Żaryn o raporcie Najwyższej Izba Kontroli
Do sprawy odniósł się w mediach społecznościowych były zastępca ministra-koordynatora służb specjalnych. „Totalny upadek wiarygodności NIK. Izba pod kierownictwem M. Banasia oskarżała bezpodstawnie służby o masową inwigilację pracowników NIK i cyberataki. Dziś NIK publikuje raport insynuując, że nie było nadzoru nad służbami. Kolejna ‘hipoteza robocza’..." – skomentował Stanisław Żaryn.
Czytaj też:
Sasin i Morawiecki w opałach. NIK składa zawiadomienie do prokuraturyCzytaj też:
NIK zawiadamia prokuraturę ws. Morawieckiego i Sasina. „Mam wrażenie, że jesteśmy ścigani”