Ortopedia XXI wieku

Jesteśmy coraz bardziej starzejącym się społeczeństwem. Z drugiej strony w ciągu kilku dekad mocno zmienił się stosunek do upływu czasu. Chcemy być jak najdłużej młodzi, a więc też jak najdłużej sprawni – intelektualnie i ruchowo. Czy Polacy są w dobrej formie fizycznej?

Z roku na rok przybywa osób aktywnych, i to powyżej 40., 50., a nawet 60. roku życia. Także ich oczekiwania, jeśli chodzi o możliwość uprawiania amatorskich dyscyplin sportu, są coraz większe. Ludzie coraz chętniej się ruszają, w dowolnym wieku zaczynają biegać, uprawiać triatlon, jeździć na nartach, próbują windsurfingu. Są to wymagające sporty, więc i oczekiwania, jeśli chodzi o utrzymanie dobrej kondycji, są coraz większe.

Zapewne wiąże się to także z coraz większą liczbą urazów, z którymi amatorzy aktywnego trybu życia zgłaszają się do ortopedów.

Rzeczywiście, zmiany zwyrodnieniowe stawów i kontuzje, takie jak urazy przeciążeniowe, uszkodzenia więzadeł, mięśni i ścięgien oraz złamania, dotyczą coraz większej liczby osób, także młodych. Dzieje się tak, ponieważ w sporcie kierujemy się ambicją, chcemy mieć jak najlepsze wyniki. Niestety bardzo często nie jesteśmy odpowiednio przygotowani do dużego wysiłku fizycznego.

Jakie grzechy popełniamy najczęściej?

Przede wszystkim chodzi o nieumiejętne przygotowanie do uprawiania konkretnej dyscypliny sportu lub aktywności fizycznej. Nie trenujemy pod okiem instruktorów, nie przeprowadzamy rozgrzewki, rozciągania, które są niezwykle istotne na każdym poziomie uprawiania sportu – zarówno dla amatorów, jak i zawodowych sportowców. Zapominamy, że aktywność fizyczna powinna się wiązać z odpowiednią dietą, stylem życia, odpoczynkiem. Często po długim dniu pracy w bezruchu zaczynamy intensywnie ćwiczyć, bo mamy mało czasu, i w efekcie może dojść do urazu.

Co nam grozi, jeżeli nie będziemy odpowiednio przygotowani?

Schorzenia są zazwyczaj ściśle związane z rodzajem uprawianej dyscypliny. Na przykład w przypadku biegaczy urazy najczęściej dotyczą stopy. Są to m.in.: złamania zmęczeniowe, zapalenia rozcięgna podeszwowego, zespół objawów o nazwie shin splints, zespół pasma biodrowo-piszczelowego w obrębie stawu kolanowego i wiele innych. Jazda na nartach niesie ryzyko urazu stawu kolanowego, zerwania więzadeł krzyżowych, uszkodzenia łąkotek. Obecnie bardzo popularne są zajęcia siłowe lub treningi uwzględniające elementy treningu siłowego. Tam może dochodzić do przeciążeń w obrębie stawów, mięśni oraz uszkodzenia więzadeł i ścięgien praktycznie w każdej okolicy ciała. Centrum Medyczne Gamma, w którym pracuję, specjalizuje się w leczeniu wszelkich schorzeń ortopedycznych, od chirurgii kręgosłupa przez chirurgię kończyny dolnej i górnej, operacje rekonstrukcyjne po chirurgię onkologiczną. Moja specjalność dotyczy leczenia kończyn dolnych – w obrębie stawu biodrowego, kolanowego, skokowego i stopy. Wykonuję zabiegi artroskopowe, operacje ratujące staw (rekonstrukcje i naprawy chrząstki, osteotomie) oraz alloplastykę pierwotną i rewizyjną stawów. Do kliniki zgłaszają się pacjenci w każdym wieku – ludzie młodsi z urazami, złamaniami powstałymi wskutek nieumiejętnego uprawiania sportu i starsi – najczęściej ze zmianami zwyrodnieniowymi.

Musimy zatem mieć świadomość, że wizyta u ortopedy lub choćby lekarza ogólnego leży w naszym interesie. Jeśli sami nie zadbamy o własne bezpieczeństwo, nikt za nas tego nie zrobi.

W dużej mierze to prawda i przed podjęciem aktywności fizycznej należałoby skontrolować formę, ale też coraz częściej w klubach fitness, także w Polsce, pojawiają się formularze dotyczące stanu zdrowia, które należy wypełnić przed rozpoczęciem zajęć. W krajach Europy Zachodniej wymagane jest dostarczenie zaświadczenia lekarskiego, czy nie cierpimy na choroby układów krążenia, oddechowego lub narządu ruchu. To wszystko po to, by sport, który uprawiamy dla przyjemności, dla poprawy jakości i komfortu życia, paradoksalnie nie przysporzył nam problemów zdrowotnych.

Powróćmy do starzenia się. Czy można określić wiek, do którego nasz aparat ruchowy powinien być sprawny, a kiedy pojawiające się problemy można uznać za naturalne, wynikające z fizjologii, zmęczenia materiału?

Tak naprawdę ogromne znaczenie ma genetyka. Niektóre osoby w wieku 30 lat, jeśli nigdy nie były aktywne, są w gorszym stanie niż ludzie 60-, 70-letni – biegający półmaratony, maratony, uprawiający rozmaite sporty, nawet siłowe. Bardzo istotny w zachowaniu kondycji jest tryb życia, jaki prowadzimy od najmłodszych lat. Wiadomo, że osoba, która przez całe życie walczyła z nadwagą, będzie miała większe zmiany zwyrodnieniowe lub schorzenia układu krążeniowo-oddechowego niż ktoś, kto zawsze o siebie dbał.

Czym się charakteryzuje ortopedia XXI w.?

Ten dział medycyny cały czas się rozwija. Naukowcy i zespoły lekarskie poszukują rozwiązań, które będą dawały jak najlepsze wyniki leczenia, skrócą czas potrzebny do wyzdrowienia i umożliwią powrót do pełnej sprawności. Chodzi o to, by poprawić jakość i komfort życia pacjentów, żeby wykonanie zabiegu operacyjnego było ostatecznością i by był on jak najmniej inwazyjny. Wielka w tym zasługa biotechnologii. Posiłkujemy się metodami, które przyspieszają regenerację, ułatwiają przyjmowanie się przeszczepów lub implantów. Są to np. komórki macierzyste, czynniki wzrostu – tego typu rozwiązania coraz częściej są stosowane w najlepszych klinikach w Polsce i na całym świecie. Komórki macierzyste mają szerokie zastosowanie. W Centrum Medycznym Gamma stosujemy je w terapii wczesnych zmian zwyrodnieniowych, uszkodzeń więzadeł, ścięgien i mięśni, kiedy zależy nam na tym, aby przyspieszyć gojenie, gdy uważamy, że zabieg operacyjny nie jest jeszcze konieczny. W pewnych schorzeniach chirurgia na razie na pewno nie zostanie wyparta, choć oczywiście same zabiegi operacyjne znacznie ewoluowały. Jeszcze 30 lat temu urazy stawów kolanowych, zerwania więzadeł krzyżowych kończyły kariery sportowców lub uniemożliwiały uprawianie sportu osobom aktywnym fizycznie. Obecnie wystarczy rutynowa operacja, po której bez większych problemów możemy wrócić do aktywności sprzed urazu.

Wiele się mówi o spojrzeniu holistycznym na człowieka. Czy można je zastosować także w ortopedii?

Obecnie staramy się spojrzeć całościowo na pacjenta. Uwzględniamy występowanieinnych schorzeń, np. zaburzeń wchłaniania, alergii pokarmowych, chorób metabolicznych, endokrynologicznych. To wszystko ma olbrzymi wpływ na gojenie się ran, tempo powrotu do zdrowia, także na ostateczny wynik leczenia. Bardzo często odstępujemy od leczenia chirurgicznego, dopóki pacjent nie będzie do tego przygotowany ogólnoustrojowo. Popularnym trendem jest medycyna żywienia, z którego ortopedia również korzysta. Zalecamy zmianę stylu życia i diety, czasem włączamy suplementację mikroelementów, sugerujemy wykluczenie pewnych produktów, które mogą zaburzyć proces leczenia.

Co powinniśmy robić, by jak najdłużej zachować sprawność ruchową?

Niezwykle ważna jest zbilansowana dieta dostarczająca organizmowi niezbędnych substancji odżywczych. Od najmłodszych lat należy dbać o regularny wysiłek fizyczny. Ruch ma nam sprawiać przyjemność, ma uwolnić dawkę endorfin, które spowodują, że będziemy lepiej się czuli i będziemy sprawniejsi. Warto wcześniej skonsultować stan zdrowia u lekarza chorób wewnętrznych, ortopedy lub fizjoterapeuty. Sport uprawiajmy w sposób racjonalny, słuchajmy własnego ciała, bo nikt nie zna go tak dobrze jak my. Niektórzy mogą trenować dwa razy dziennie, a dla innych optymalne będą dwa treningi w tygodniu. Chodzi o to, by sobie nie zaszkodzić. Osoby w wieku dojrzałym bezwzględnie przed wyborem rodzaju ruchu powinny odbyć konsultację lekarską, żeby nie nasiliły się występujące u nich schorzenia. Ludzie otyli są bardziej narażeni na kontuzje, dlatego trening warto zróżnicować – np. nie tylko i wyłącznie biegać, ale też włączyć ćwiczenia siłowe, zajęcia typu kardio: rower, orbitrek. Metabolizm mięśni jest zawsze wyższy od metabolizmu tkanki tłuszczowej, więc żeby ją spalić, warto zwiększyć masę mięśniową. Przestrzegając tych zasad, będziemy dłużej zdrowsi i sprawniejsi.