Dwaj kultowi polscy pisarze mieli ze sobą coś wspólnego. „Ta sprawa była bardzo ważna”

Dwaj kultowi polscy pisarze mieli ze sobą coś wspólnego. „Ta sprawa była bardzo ważna”

Kobieta czytająca książkę w księgarni
Kobieta czytająca książkę w księgarni Źródło: Shutterstock
Rok 2021, który mamy za sobą, był w literaturze oficjalnym rokiem Stanisława Lema i Tadeusza Różewicza. Pisarzy różnych i nieporównywalnych, ale wybitnych. Obaj byli w rozmaity sposób honorowani, ale najważniejsze co się zdarzyło, to ich biografie – też wybitne! – które ukazały się w końcu roku: „Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku. Biografia” Agnieszki Gajewskiej i „Różewicz. Rekonstrukcja I” Magdaleny Grochowskiej.

Obaj urodzili się w 1921 roku – oczywiście stąd te obchody, bo minęło stulecie ich urodzin. Stanisław LemTadeusz Różewicz należeli więc do tego pokolenia, które zostało najdotkliwiej doświadczone przez II wojnę światową.

Pokolenia, które bardzo wyraziście zaistniało w polskiej literaturze może dlatego, że – mówiąc brutalnie – miało o czym pisać, bo los je ciężko dotknął, a może także dlatego, że wojna i okupacja spowodowała wielką wyrwę pokoleniową w polskiej literaturze i młodzi ludzie próbujący sił w pisaniu mieli – niestety – więcej niż inne pokolenia wolnej przestrzeni do zapełnienia.

Może też wreszcie dlatego, że byli już na progu pisarskiej drogi poddani dużemu ciśnieniu politycznemu i ci, którzy chcieli się szybko pokazać, musieli poddać się, albo przynajmniej udawać, że się podporządkowują doktrynie socrealizmu – a dzięki temu wyćwiczyli się w literackim lawirowaniu, pisaniu aluzyjnym i innych artystycznych wygibasach. Wyćwiczyli literacki język w trudnych warunkach.

Pisarze należący do tego pokolenia z reguły mieli podobne życiorysy, choćby nawet pochodzili z różnych środowisk. Tak było w ogólnych zarysach z Lemem i Różewiczem. I choć na planie artystycznym różniło ich wszystko, to jednak mieli ze sobą coś więcej wspólnego.

Artykuł został opublikowany w 1/2022 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.