Część formacji, takich jak monumentalne Góry Transantarktyczne, wystaje ponad pokrywę lodową. Jednak inne – jak legendarne Góry Podlodowcowe Gamburtseva – pozostają całkowicie ukryte głęboko pod nią, pogrzebane pod kilometrami wiecznego lodu.
To pradawne pasmo, pod względem wielkości i kształtu przypominające Alpy, stanowi jedną z największych geologicznych zagadek naszej planety. Powstało ponad pół miliarda lat temu, ale jego szczyty i doliny zostały uwięzione w lodowej kapsule czasu.
Starożytne początki ukrytego pasma
W przeciwieństwie do większości gór, które formują się na styku płyt tektonicznych, Wschodnia Antarktyda jest od setek milionów lat geologicznie stabilna. Jak więc mogły powstać takie góry właśnie tam?
Ostatnie badania, opublikowane na łamach Earth and Planetary Science Letters, wskazują, że Góry Gamburtseva uformowały się podczas kolizji mas kontynentalnych, która doprowadziła do powstania superkontynentu Gondwana – przodka dzisiejszych kontynentów: Afryki, Ameryki Południowej, Australii, Indii oraz samej Antarktydy.
Zderzenie kontynentów doprowadziło do wypiętrzenia się tych gór. Proces ten wywołał przepływ gorącej, częściowo upłynnionej skały w głębi skorupy ziemskiej. Kiedy skorupa się pogrubiała i nagrzewała, zaczęła zapadać się pod własnym ciężarem – zjawisko to nazywamy rozprzestrzenianiem grawitacyjnym. Część pasma zapadła się, ale jego skalisty „korzeń” pozostał nienaruszony.
Cyrkony. Kryształowe nośniki pamięci Ziemi
Aby określić wiek powstania i przemian geologicznych tego pasma, naukowcy zbadali mikroskopijne ziarna cyrkonu znajdujące się w pradawnych piaskowcach. Piaski te zostały naniesione przez rzeki płynące z gór około 250 milionów lat temu i obecnie znajdują się w Górach Księcia Karola.
Cyrkony zawierają uran, który rozpada się w przewidywalnym tempie, co pozwala precyzyjnie określić ich wiek. Dzięki temu udało się ustalić, że pasmo zaczęło się wznosić około 650 milionów lat temu, osiągnęło swoją maksymalną wysokość około 580 milionów lat temu, a następnie, około 500 milionów lat temu, zaczęło ulegać powolnemu rozpływaniu i stopieniu.
Lodowa kapsuła geologiczna
Większość gór z czasem ulega erozji, zostaje zniszczona przez wiatr, wodę lub kolejne zderzenia kontynentalne. Tymczasem Góry Gamburtseva przetrwały nienaruszone, ponieważ zostały „zabetonowane” pod najgrubszą pokrywą lodową na naszej planecie. To czyni je jednym z najlepiej zachowanych starożytnych pasm górskich na Ziemi.
Bezpośrednie dotarcie do tych gór poprzez odwierty jest obecnie niezwykle trudne i kosztowne, jednak nowe modele geologiczne dostarczają wskazówek, które mogą pokierować przyszłymi badaniami. Niedawne odkrycia w pobliżu lodowca Denman sugerują, że widoczne tam skały mogą być fragmentami tego prehistorycznego pasma.
Kontynent południowy wciąż skrywa wiele zagadek. Lodowy pancerz, który przez miliony lat ochraniał uwięzione pod nim krajobrazy, może w przyszłości ujawnić jeszcze więcej sekretów dotyczących historii Ziemi.
Czytaj też:
Wodna legenda jednak istnieje. Naukowcy odkryli gigantyczne „zwierzę widmo”Czytaj też:
Antarktyda straci swój symbol? Może zniknąć do 2100 roku