Bez wody nie ma miast

Kongres przeznaczony jest dla trzech grup, które rzadko się z sobą spotykają: naukowców, samorządowców i podmiotów prywatnych. Rozmawiać więc będą osoby, które odpowiadają za organizację gospodarki wodnej, rozwój społeczno-gospodarczy miast i za standard życia w nich. W ten sposób dyskusje będą miały charakter interdyscyplinarny – tłumaczy prof. Janusz Zaleski, wiceprzewodniczący Rady Programowej Kongresu. I dodaje: – Uczestnicy kongresu poznają krajowe i światowe dobre praktyki, usłyszą o innowacyjnych pomysłach stosowanych w świecie. W Polsce ponad 23 mln osób mieszka w miastach. To 60 proc. wszystkich mieszkańców kraju, ten odsetek jest wyższy niż na świecie, bo według szacunków Banku Światowego przeciętnie wynosi on 54 proc. Podobnie jak w innych krajach i u nas rośnie liczba mieszkańców miast i leżących na ich obrzeżach gmin, zmniejsza się zaś liczba mieszkańców wsi (pod koniec 2018 r. na wsi żyło nieco ponad 15,4 mln osób). Naukowcy szacują, że proces ten będzie nadal trwać. Ich zdaniem w ciągu najbliższych 30 lat społeczność miejska w świecie stanowić będzie 75 proc. populacji. Już teraz miasta są największymi konsumentami wody. A jeśli prognozy te się sprawdzą, to sposoby wykorzystywania wody w miastach, dbania o nią i zabezpieczenia się przed ryzykami związanymi z żywiołem będą ważne dla coraz większej części społeczeństwa.

Wodny indeks

Specjalnie na kongres grupa naukowców z Wydziału Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i ekspertów firmy Arcadis przygotowała „Ranking efektywności największych miast Polski pod względem sposobu wykorzystywania zasobów wody” (Water City Index). Zestawienie przygotowano osobno dla 66 miast na prawach powiatu oraz dla 152 miast, w których mieszka co najmniej 20 tys. osób, a nie są powiatami. – Woda oddziałuje na każdy obszar naszego codziennego życia. Tworząc indeks, chcieliśmy uwzględnić znaczenie wody dla mieszkańców, przemysłu oraz funkcjonowania miasta. Stąd nasze podstawowe kategorie oceny to: życie, zagrożenie, gospodarka i biznes oraz kultura i mieszkańcy – tłumaczy Krzysztof Kutek, kierownik Pionu Wody w firmie Arcadis.

Autorzy stworzyli indeks, wykorzystując 70 wskaźników i danych, którymi dysponuje kilkanaście instytucji statystycznych i badawczych w Polsce (m.in. GUS, Główny Urząd Geodezji i Kartografii czy Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie). Stworzylitakże ankietę badawczą dla miast na prawach powiatu. W ten sposób sprawdzili efektywność wykorzystania zasobów wodnych, umiejętność radzenia sobie z kryzysami wodnymi, wykorzystania wody do rozwoju gospodarczego oraz realizacji usług publicznych. – Chcieliśmy uzmysłowić władzom samorządowym, że można mierzyć ich potencjał i zaangażowanie dotyczące gospodarki wodnej. Nasza metodologia pozwala pokazać ocenę, ale także wskazać, w których dziedzinach możliwe są usprawnienia – dodaje dr Michał Kudłacz, ekonomista i naukowiec z Wydziału Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie.

Naukowcy dodają, że Water City Index, którego wyniki zostaną podane na Kongresie we Wrocławiu, może się stać początkiem współpracy między samorządami a autorami opracowania polegającej na szczegółowej diagnozie dla poszczególnych miast. – Nie ma miasta, które byłoby liderem we wszystkich kategoriach. Ranking jest wskazówką, na czym warto się skupić, by poprawić gospodarowanie wodą w mieście – tłumaczy Krzysztof Kutek. Doktor Michał Kudłacz dodaje: – Nasza metodologia zapewnia użyteczność informacji dla władz samorządowych. Opisywane wskaźniki umożliwiają ocenę miejskiej polityki wodnej oraz mogą być wstępem do pogłębionych badań i rekomendacji ekspertów dotyczących jej kierunków w każdym z analizowanych miast.

Cztery główne kategorie oceny

Sposób, w jaki skonstruowano indeks, może być ciekawy nie tylko dla władz samorządowych, lecz także dla biznesu, organizacji pozarządowych i samych mieszkańców. Ocena w kategorii „Życie” uwzględnia m.in. cenę i zużycie wody w mieście, cenę i produkcję ścieków, gęstość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej czy zanieczyszczenia obecne w wodzie po jej oczyszczeniu. W kategorii „Zagrożenie” indeks obliczany był na podstawie udziału powierzchnimiasta w obszarze zagrożenia wałów przeciwpowodziowych, rocznych opadów, liczby awarii wodociągów czy odsetka terenów biologicznie czynnych w obszarze miasta. Indeks dla kategorii „Gospodarka i biznes” był obliczany natomiast m.in. na podstawie ceny i zużycia wody przez przemysł, ilości ścieków odprowadzanych do ziemi lub wód, mocy elektrowni wodnych w mieście, względnej liczby przedsiębiorstw prywatnych działających w branży związanej z gospodarką wodną czy liczby przekroczeń cieków wodnych (mostów). Ostatnia kategoria „Kultura i mieszkańcy” uwzględnia: długość linii brzegowej w mieście, procentowy udział wód powierzchniowych w powierzchni miasta, udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem czy wydatki miast na utrzymanie zieleni przypadające na powierzchnię terenów zielonych. Takie ujęcie tematu umożliwiło autorom rankingu stworzenie ogólnego obrazu polityki miejskiej dotyczącej wody. Wyraźnie widać, że choć rośnie świadomość znaczenia oszczędzania wody i dbałość o potrzebę jej odzyskiwania, to wiele miast będzie się musiało dopiero zmierzyć z koncepcjami wykorzystania wód opadowych. Nie jest również zadowalające zabezpieczenie przeciwpowodziowe miast przy równoczesnej dbałości o niwelowanie skutków możliwych susz.

Ekonomia wartości

Podczas kongresu przewidziano osiem tematycznych bloków dyskusyjnych i trzy sesje ogólne. Uczestnicy dyskutować będą na temat skuteczności sposobów ochrony przeciwpowodziowej. Zaprezentowane zostaną dobre praktyki dotyczące wykorzystania wody opadowej, planowania i projektowania miast uwzględniających zmiany klimatyczne. Gośćmi kongresu będą m.in. Marc Forni i Winston Yu z Banku Światowego, którzy wezmą udział w sesji tematycznej Miasto – City Resilience. Marc Forni jest szefem programu odporności miejskiej (CRP) Banku Światowego, który umożliwia miastom prowadzenie inwestycji zwiększających odporność na ryzyko klimatyczne i klęsk żywiołowych.