Sztukmistrzowie z Nalewek

Sztukmistrzowie z Nalewek

Dodano:   /  Zmieniono: 
Wchodząc w jedną z wirtualnych bram ulicy Nalewki, znajdziemy się przy szabasowym stole cadyka z Góry Kalwarii Znowu będzie można przejść słynną ulicą Nalewki - taką, jaką była przed wojną, jaką opisywał Isaac Bashevis Singer. A przedwojenne Nalewki to było centrum dzielnicy żydowskiej w Warszawie. W Muzeum Historii Żydów Polskich znajdzie się zrekonstruowany trzydziestometrowy odcinek Nalewek: elewacje domów, sklepy, księgarnie, kawiarnie. Osoba odwiedzająca muzeum stanie się przechodniem wśród innych przechodniów, przeniesionych ze starych fotografii i filmów dzięki elektronice i holografii. Mieszkańcy tego nie istniejącego już, lecz pieczołowicie odtworzonego świata będą z sobą rozmawiać po polsku, hebrajsku oraz w jidysz. Słychać będzie gwar ulicy, przejeżdżające tramwaje, głos z radia, muzykę dobiegającą z kawiarni.
Ukochane sztetł
Muzeum Historii Żydów Polskich powstaje jako projekt międzynarodowy, przy współpracy osób prywatnych i stowarzyszeń w Polsce, USA, Wielkiej Brytanii, Izraelu, Holandii, Belgii, Niemczech i Szwecji. Ideę tego muzeum przedstawił w 1996 r. Jeshayahu Weinberg, który wcześniej tworzył Muzeum Diaspory w Tel Awiwie oraz Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie. Prace koordynuje stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, któremu w 1997 r. warszawska gmina Centrum ofiarowała teren o powierzchni 13 tys. mkw. - przy pomniku Bohaterów Getta. Wokół tego miejsca rozciągała się kiedyś gwarna dzielnica żydowska, a później rozegrała się tu tragedia warszawskiego getta. Muzeum będzie próbą przywrócenia świata, który w tym miejscu został unicestwiony podczas Holocaustu.
Wielu Żydów w Izraelu czy USA myśli o Polsce jako o cmentarzysku ich narodu. Przyjeżdżają do naszego kraju głównie po to, by odwiedzić dawne obozy zagłady oraz pomniki poległych i pomordowanych. Tymczasem na ziemiach polskich przez ponad osiemset lat toczyło się niezwykle bujne i bogate życie społeczności żydowskiej, przybywającej tu przez wieki z całej Europy. Społeczność ta cieszyła się znaczną autonomią, miała swoje gminy, rady kahalne, sądy, świątynie, teatry, szkoły, wydawnictwa, pisma i partie. Miała własne dzielnice w wielkich miastach, czasem zamieszkiwała niemal całe miasteczka, wspominane dziś jako ukochane sztetł, takie jak Bełz, Kock, Włodawa czy Brody.
Jedni Żydzi polscy zachowywali odrębne obyczaje i zamykali się w ich kręgu, inni buntowali się przeciw tradycjom przodków. Istniał nurt zwany haskala - swoiste oświecenie żydowskie, spokrewnione z oświeceniowym liberalizmem wieku XVIII. Wielu Żydów asymilowało się, wchodziło w krąg polskiej kultury, powiększało szeregi polskich poetów, malarzy, muzyków, aktorów, architektów czy dziennikarzy.
Żydzi na ziemiach polskich otrzymywali liczne przywileje, między innymi z rąk Henryka Pobożnego i Kazimierza Wielkiego. Za tego ostatniego do 1939 r. w synagogach odprawiano modły. Bywało, że privilegia de non tolerandis Judaeis zakazywało Żydom budowania domów w centralnych dzielnicach miasta. Istniał też jednak przywilej de non tolerandis Christianis. Pozwolił on na przykład krakowskim Żydom otoczyć w 1568 r. murem zamieszkaną przez nich dzielnicę Kazimierz. Do dziś stanowi ona najlepiej zachowany zespół judaików w Polsce.

Muzeum narracyjne
Muzeum Historii Żydów Polskich zostało pomyślane jako muzeum narracyjne - pierwsze tego rodzaju we wschodniej części Europy. Zamiast kolekcji nieruchomych przedmiotów i towarzyszących im komentarzy otrzymamy przedstawienie historii samej w sobie - przy użyciu różnych metod aranżacji przestrzennej, poprzez zestawianie dokumentów, zapisów dźwiękowych i filmowych, rekonstrukcji czy inscenizacji. Widz wejdzie w rzeczywistość multimedialną, w żywą opowieść - nastrojową, a zarazem niosącą informacje. Wszystko to dzięki takim środkom, jak projekcje slajdów i wideo, gra świateł i dźwięków, efekty specjalne, grafika komputerowa, trójwymiarowe makiety, a nawet zapachy.
W komputerowej bazie danych muzeum dotychczas zebrano i opisano ponad 52 tys. obiektów: fotografii, obrazów, widokówek, plakatów, rękopisów, druków i przedmiotów związanych z dziejami polskich Żydów. 29 czerwca w Warszawie został przedstawiony tzw. masterplan - zarys przyszłej przestrzeni wystawowej, jej podział na dziewięć galerii tematycznych: pierwsze spotkanie (rok 960), początki osadnictwa (XII wiek), złoty wiek, sztetł, Żydzi w trzech imperiach, miasto, ulica Nalewki, getto oraz lata powojenne.
O ile w Berlinie najpierw zbudowano gmach Muzeum Żydowskiego (według znakomitego projektu Daniela Libeskinda), a później zaczęto go wypełniać obiektami wystawowymi, o tyle w Warszawie najpierw powstał projekt ekspozycji. Konkurs na budynek będzie rozpisany w najbliższym czasie. Otwarcie muzeum przewiduje się na 2008 r.

Przy szabasowym stole
Warszawskie muzeum wykorzysta możliwości, jakie stwarza komputerowa przestrzeń wirtualna: zwiedzający będzie mógł wybierać własną trasę drogami żydowskiej i polskiej historii. Kiedy wejdzie w jedną z bram ulicy Nalewki, znajdzie się przy stole szabasowym u cadyka w Górze Kalwarii albo w kawiarni Ziemiańska, w której zbierała się elita literacka 20-lecia międzywojennego, bądź zobaczy letnisko w podwarszawskim Świdrze, gdzie chętnie przebywali zasymilowani Żydzi. W pewnym momencie widz przejdzie w obszar śmierci, do warszawskiego getta.
Różne przestrzenie historyczne będą się wzajemnie przenikać, przerywane aneksami tematycznymi poświęconymi judaizmowi, chasydyzmowi, językowi jidysz, haskali, Żydom II Rzeczypospolitej czy narastaniu nacjonalizmu i antysemityzmu. Pojawią się wyraźne historyczne punkty odniesienia, wspólne dla wszystkich mieszkańców polskich ziem: rozbiory, odzyskanie niepodległości w 1918 r., zagrożenie faszyzmem i nadciągającą wojną. Dzieje żydowskie, polskie i europejskie mają być pokazane we wzajemnym związku - często trudnym, lecz w istocie nierozerwalnym.

Muzeum ratowania świata
Muzeum Historii Żydów Polskich zostało pomyślane jako nowoczesny ośrodek edukacyjny i turystyczny, mający przyciągać przede wszystkim młodzież - z salami spotkań, czytelnią, księgarnią, salą kinową, salą stanowisk komputerowych. Komputery zapewnią dostęp do zasobów muzeum i archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego. Znajdzie się tu również ośrodek informacyjny ułatwiający kontakt ze wszystkimi judaikami na terenie Polski.
Muzeum będzie wielkim, atrakcyjnym spektaklem - przywróci Warszawie choć trochę wspomnień związanych z polskimi Żydami. Jednym z najbardziej znaczących obiektów ekspozycji będzie rekonstrukcja stropu drewnianej bóżnicy w Wołpie (okolice Grodna, XVIII wiek). Jest to fantastyczna, poprzecinana galeriami, wzbogacona dekoracją rzeźbiarską kopuła nieba. Tego rodzaju drewnianych bóżnic o niezwykle wyrafinowanej konstrukcji nigdzie poza ziemiami Rzeczypospolitej nie spotkamy. W niewysokim budynku osadzano wówczas niebiańskie sklepienie najwyżej jak było można - głęboko wcinając je w więźbę dachową. Wszystko po to, by większą siłę miały zanoszone ku niebu modły. Mistycy żydowscy w XVII i XVIII wieku, rozczytani w kabale i komentarzach Izaaka Lurii do księgi "Zohar", mieli poczucie, że modląc się w ten sposób, spełniają szczególne zadanie: biorą udział w wyzwalaniu przygniecionego nieszczęściem Dobra - ratują świat. Muzeum Historii Żydów Polskich to również próbą ratowania zaginionego świata.
Więcej możesz przeczytać w 28/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 28/2004 (1128)

  • Wprost od czytelników11 lip 2004Powrót cenzury? Środowisko naukowe zajmujące się w badaniach różnymi aspektami seksualności człowieka i zagadnieniami dotyczącymi edukacji czuje się zaniepokojone próbami wstrzymania realizacji projektu badawczego...3
  • Na stronie - Hipokryzys11 lip 2004Obecny rząd jest najwyższą formą hipokryzjokracji Składnikiem życia, bez którego byłoby ono niemożliwe, a którego nadmiar niszczy społeczeństwo, jest hipokryzja. Każdy z nas jest w mniejszym czy większym stopniu hipokrytą, ale nieliczni zdają...3
  • Skaner11 lip 2004Antypuczysta Siemiątkowski Andrzej Milczanowski w grudniu 1995 r. chciał obalić rząd Oleksego i ustanowić gabinet ocalenia narodowego z sobą na czele - tak zeznał, jak dowiedzieliśmy się nieoficjalnie z kilku źródeł, w warszawskiej...8
  • Dossier11 lip 2004ZBIGNIEW SIEMIĄTKOWSKI były szef Agencji Wywiadu W tej chwili obowiązuje sezon polowań na czerwonego Program III Polskiego Radia LEW RYWIN producent filmowy Nie zamierzam dawać satysfakcji Michnikowi. Nawet jeśli będę żebrakiem, to pod siedzibą...9
  • Sawka11 lip 200410
  • Kadry11 lip 200411
  • Licznik11 lip 20041 zielony ogr nosi imię Shrek 2. część filmu można oglądać obecnie w kinach 4 części filmu planuje się nakręcić 5 lat trwało przygotowanie pierwszej części "Shreka" 55 kopii "Shreka 2" będzie pokazywanych w Polsce 105 minut...11
  • Playback11 lip 200413
  • M&M11 lip 2004 WYPRZEDZAMY UNIĘ!!! Gdy w małżeństwie postępowym dwaj faceci: jeden psychol, drugi z tych, co lubią dzieci, zechcą syna, to nauka już za chwilę stworzy z nich krzyżówkę, zwaną p s y c h o f i le m. A nas, chociaż naukowo kraj jest...13
  • Poczta11 lip 2004Kompleks Kotańskiego Wartykule "Kompleks Kotańskiego" (nr 25) pogląd, iż "aż 75 proc. pacjentów drastycznie odciętych od narkotyków wraca do nałogu", został błędnie przypisany Krzysztofowi Leszowi, specjaliście...13
  • Nałęcz - Kurze zęby11 lip 2004Likwidację Senatu zauważyliby jedynie zmartwieni tym faktem senatorowie i budżet, który odczułby ulgę Chyba nikt w Polsce nie potrafi organizować swoich urodzin z takim rozmachem jak Senat. Jeszcze nie obeschły kieliszki po szampanie wypitym...14
  • Z życia koalicji11 lip 2004Aleksandry Jakubowskiej nie można porównywać do płatnego zabójcy, bo to ją obraża. A obrażać pani eksminister się nie godzi - uznał tak sąd i kazał Pawłowi Śpiewakowi Jakubowską przepraszać. Proszę wysokiej sędzi Hanny...16
  • Z życia opozycji11 lip 2004Posłowi PiS Pawłowi Poncyliuszowi urodziła się córeczka. Oczywiście, gratulujemy, ale martwi nas fakt, że rodzice chcą jej dać na imię Zuzanna. Nie wiemy, czy to pomoże posłowi w karierze. A nie lepiej by było Lech albo Jarosław?...17
  • Fotoplastykon11 lip 2004Henryk Sawka www.przyssawka.pl18
  • Wakacje pedofilów11 lip 2004Uwaga rodzice: dwie trzecie przestępstw pedofilii zdarza się podczas kolonii i obozów Interesuje się tobą policja. Chyba namierzyli twój IP [identyfikator komputera w sieci]. Jeśli masz w domu coś trefnego, szybko się tego pozbądź - informował...20
  • Pogotowie antypedofilskie11 lip 2004W czacie z seksuologami prof. Zbigniewem Lwem-Starowiczem i dr. Stanisławem Dulką oraz Joanną Winiarską, koordynatorem programu Stacja, wzięło udział ponad stu internautów24
  • Stan wojenny11 lip 2004Posłowie SLD będą musieli otwarcie zaatakować rząd i prezydenta albo pogrążą się w niebycie Wyniszczająca wojna pozycyjna będzie się toczyć w Sejmie oraz między Sejmem a rządem do końca kadencji. Rząd jest zbyt słaby, by forsować swoje pomysły,...28
  • Sztukmistrzowie z Nalewek11 lip 2004Wchodząc w jedną z wirtualnych bram ulicy Nalewki, znajdziemy się przy szabasowym stole cadyka z Góry Kalwarii Znowu będzie można przejść słynną ulicą Nalewki - taką, jaką była przed wojną, jaką opisywał Isaac Bashevis Singer. A przedwojenne...30
  • Ostateczny triumf postępu11 lip 2004Nawet by się człowiek nie spodziewał, ile nacjonalizmu i ciemnoty może się kryć w pozornie niewinnych obchodach rocznic i rozmaitych świąt. Niewpisanie do preambuły konstytucji UE odniesień do chrześcijaństwa wcale nie rozwiązuje problemu. Jak już...34
  • Giełda11 lip 2004Hossa Świat Shaolin® Buddyjscy mnisi ze słynnego klasztoru Shaolin, którego tradycje sięgają VI wieku, rozpoczęli walkę o wyłączne prawo używania nazwy klasztoru jako znaku towarowego. Mistrzowie kung-fu złożyli wnioski o rejestrację...36
  • Belka pod Orlenem11 lip 2004Premier - zamieszany w sprawę Orlenu - powinien się podać do dymisji! Niedawno premier nakłaniał do dymisji prezesa PKN Orlen Zbigniewa Wróbla. Dowodził, iż nie będzie on w stanie kierować spółką, gdyż jego czas pochłoną przygotowania do...38
  • Bykowski karbonizuje11 lip 2004Piotr Bykowski znów buduje sobie piramidę finansową Drewbud, Bank Staropolski, Auto-Kredyt Polska, piramida spółek państwowych i prywatnych udzielających gwarancji dla handlujących ze Wschodem... Wyliczankę można by zastąpić nazwiskiem animatora...42
  • Gazoholicy11 lip 2004Z Gazpromu ulotniły się dwa miliardy dolarów! W Gazpromie dochodzi do zwyczajnych oszustw" - wy-nika z opublikowanego w czerwcu raportu Hermitage Capital Management, największego funduszu inwestycyjnego w Rosji. Rząd Putina chce sprywatyzować...46
  • Załatwione odmownie - Mała Rosja nad Sekwaną11 lip 2004Liberalizm gospodarczy Francuzi interpretują jako przyzwolenie dla państwowego interwencjonizmu W ostatnim czasie Rosja nie ma najlepszej prasy w Europie i to mimo wsparcia udzielanego jej przez prezydenta Chiraca. Chirac zawsze gotowy do...48
  • Supersam11 lip 2004Mała, czarna, ekskluzywna Firma Tchibo, światowy potentat i lider na rynku kawy palonej w Polsce, wprowadza gatunki Tchibo Exclusive i Tchibo Exclusive Mild z ulepszoną formułą. Nowe kawy są produkowane z wyselekcjonowanych ziaren o najwyższej...50
  • Fenomen Czech11 lip 2004Czechy są takim państwem, jakim Polacy chcieliby widzieć Rzeczpospolitą Gdy w 1846 r. Edmund Chojecki, przyszły Charles Edmond - przyjaciel Goncourtów i Napoleona III, opublikował książkę "Czechja i Czechowie", opowiedział historię Czechów...52
  • Klasa Homolków11 lip 2004Najpierw powstało miasto, potem budowano browar, a na końcu wznoszono mury, bo było już czego bronić Kto widział mecz hokejowy Czechosłowacja - ZSRR w 1969 r., nie podpisze się pod tezą o czeskim braku waleczności. A każdy, kto oglądał mecze...58
  • Tańczący z Johnnym Deppem11 lip 2004Czeską kulturę od Polskiej dzielą jakość, uniwersalność i oryginalność Żaden polski reżyser nie może się równać z Czechem Milos�em Formanem, jedną z najważniejszych i najbardziej wpływowych postaci w Holly-wood. Żaden współczesny polski...62
  • Awantura o kichę11 lip 2004Bikont i Makłowicz odcinają się od kuchni chłopskiej, nie rozumiejąc, że jest elementem kultury narodowej Zając w gondoli", tekst Piotra Bikonta i Roberta Makłowicza, miał chyba nieść przesłanie, że kuchnia polska ułatwia nam zbliżenie z Europą....64
  • Misja "Salamandra"11 lip 2004Po co Józef Hieronim Retinger skakał do Polski? Tajemnica była tak absolutna, że ubrano go w mundur brytyjskiego kapitana, a na twarz założono brezentową maskę. W lotniczej bazie przerzutowej nr 11 w Brindisi we Włoszech nikt nie mógł wiedzieć,...66
  • Pionierzy Bliskiego Wschodu11 lip 2004Kibuc to jedyna na świecie komuna, która się sprawdziła Demokratyczna komuna, która działa ekonomicznie wydajnie? Tak - na Ziemi Obiecanej dla tych, którym chciało się chcieć osiągnąć sukces za wszelką cenę. Kibuc, izraelski wynalazek, nie jest...69
  • Know-how11 lip 2004Nanokwiatki z drutu Mikroskopijne druciki o rozmiarach tysiące razy mniejszych od średnicy ludzkiego włosa skonstruowali uczeni z Cambridge University. Druciki, które można "hodować" w laboratorium, mogą się rozrastać w struktury...70
  • Penis z probówki11 lip 2004Z wyjątkiem mózgu można dziś przeszczepić każdy narząd To najbardziej złożony organ, jaki dotychczas skonstruowaliśmy w laboratorium" - mówi "Wprost" prof. Anthony Atala z Harvard University. Uczony wszczepił już pacjentowi pęcherz moczowy...72
  • Życie z prądem11 lip 2004Impulsami elektrycznymi można leczyć nerwice, depresje, otyłość i mózgowe porażenie dziecięce Shane Shafer, pięćdziesięcioletni informatyk z Teksasu, przed dwoma laty miał udar mózgu. Od tego czasu nieustannie męczyła go uporczywa czkawka....76
  • Łucznicy z Boscombe11 lip 2004Wiemy już, kim byli budowniczowie kamiennego kręgu Stonehenge Czarnoksiężnik Merlin ustawił kamienie w Stonehenge, jak uważano w średniowieczu? Niekoniecznie, raczej w rachubę wchodziła rzetelna praca robotników budujących kanały ściekowe w...78
  • Bez granic11 lip 2004Taniec Saddama Sklepy z zabawkami w Bagdadzie odkryły prawdziwą żyłę złota. Jest nim niewielka lalka - karykatura Saddama Husajna. Tańcząca kukiełka pojawiła się w sprzedaży po upadku dyktatora. Póki strach przed "rzeźnikiem z...80
  • FTO nie wchodzimy11 lip 2004Rozłam w NATO po szczycie w Stambule jest faktem W kuluarach na szczycie NATO w Stambule zadawano pytania, których nikt nie śmiał postawić od ponad pół wieku. Pierwsze: czy ma sens podtrzymywanie pozorów jedności Zachodu? Drugie: czy nie czas...82
  • Młode wilki Allaha11 lip 2004Hydra Al-Kaidy zmienia twarze Alawi, wybacz. Demokratycznie wybrany premierze, znaleźliśmy użyteczną truciznę i niezawodny miecz. Jesteś symbolem zła i agentem niewiernych, jesteś obłudnikiem. Już jesteś martwy. Zapewniam cię, że doprowadzimy tę...86
  • Meczety za komitety11 lip 2004Radykalni mułłowie pojawili się w Afryce, gdy zabrakło emisariuszy czerwonej Moskwy Na ruchliwej ulicy Churchilla w stolicy Etiopii, między monumentem rewolucji komunistycznej a pomnikiem patriarchy Piotra, sponad blaszanych slumsów wystaje...89
  • Gracz numer 111 lip 2004Barroso, czyli Thatcher w spodniach Czerwiec to miesiąc Portugalii. Pół Europy ogląda mecze organizowanych w tym kraju mistrzostw kontynentu w futbolu. Portugalczycy zaszli w turnieju dalej niż kiedykolwiek. A przewodniczącym Komisji Europejskiej...92
  • Klucz francuski - Posiadłość11 lip 2004Po wyczynach związkowców przygotowuję transparent: "Witajcie we Francuskiej Republice Sowieckiej!" Wyobraźmy sobie obszerną posiadłość z przyległościami gospodarczymi i stajnią. Właściciel zatrudnia liczny personel i dobrze mu płaci, pokrywając z...93
  • Menu11 lip 2004EUROPA MUZYKA 10-11 lipca. Oxegen Festival, Punchestown (Irlandia). Zagrają m.in. The Cure, Pink, Massive Attack oraz David Bowie. 4-11 lipca. Sziget Festival, Budapeszt (Węgry). Gwiazdami imprezy będą The Rasmus, Sugababes, Fishbone i Misty In...94
  • Kopernik z Hollywood11 lip 2004Marlon Brando cenił "Podwójne życie Weroniki" Krzysztofa Kieślowskiego Marlon był dla kina tym, czym Kopernik dla astronomii i Einstein dla fizyki. Przed nim aktorstwo było płaskie i sztuczne jak celofan, po nim krwiste jak dobry befsztyk". Tak o...96
  • Tamara supernowa11 lip 2004Łempicka wiedziała, jak daleko można się posunąć za daleko Patrząc na jej obrazy, jestem bliski orgazmu" - wyznał aktor Jack Nicholson. Płótna Tamary Łempickiej kolekcjonuje także Madonna, Woody Allen, Barbra Streisand czy Meryl Streep. Krytycy...100
  • Siła sióstr11 lip 2004SiStars dowodzą, że główny nurt naszej muzyki popularnej podbijają wykonawcy hiphopowi Pięć miesięcy potrzebowała grupa SiStars, by podbić polską scenę muzyczną. Świetnie się zaprezentowała w eliminacjach do Eurowizji, zdobyła dwa Fryderyki,...103
  • Sława i chała11 lip 2004Muzyka 399 razy Kaczmarski Nikt poza Jackiem Kaczmarskim nie potrafił tak czysto i wyraźnie zaśpiewać "Obławy", gdzie słowa są wyrzucane z prędkością karabinu maszynowego. Ale jemu było łatwiej, bo był ich autorem. Wielu innych...104
  • Ueorgan Ludu11 lip 2004TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 28 (93) Rok wyd. 3 WARSZAWA, poniedziałek 5 lipca 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Bezwzględna walka z korupcją Czy po Iraku pora na PolskĘ? Wśród zarzutów przedstawionych oficjalnie...105
  • Skibą w mur - Wakacyjny Słowniczek Skiby11 lip 2004Leżak - pijana dziewczyna poderwana na plaży W czas kanikuły prezentujemy Szanownym Czytelnikom przewodnik nawiązujący nazwą (WSS) do sieci sklepów spożywczych z epoki, gdy towary były bardziej zgniłe niż dziś fotograficzne hobby słynnych...106