Starożytny wyścig zbrojeń

Starożytny wyścig zbrojeń

Dodano:   /  Zmieniono: 
Pod koniec XIII w. p.n.e. na skutek wojen w ciągu jednego pokolenia przestał istnieć prawie cały ówczesny świat
Przyczyną nagłego upadku cywilizacji epoki brązu był najprawdopodobniej wyścig zbrojeń, który doprowadził do niespotykanej w tamtych czasach eskalacji wojen. Pod koniec XIII w. p.n.e. w ciągu jednego pokolenia przestał istnieć prawie cały ówczesny świat. Sądzono, że powodem była fala katastrof, która przetoczyła się przez Grecję, Kretę, Anatolię i Syrię, nie omijając wybrzeży Lewantu i Egiptu. Robert Drews, archeolog z Vanderbilt University w Nash-ville, przypuszcza, że na skutek działań wojennych pełne przepychu pałace spłonęły, ich skarbce opustoszały, a królowie, przed którymi drżały ludy, zginęli.
Od XVIII do XVII w. p.n.e. na polach bitewnych Bliskiego Wschodu siali postrach wojownicy w rydwanach. Podczas jednej z najsłynniejszych bitew starożytności rozegranej w 1285 r. p.n.e. pod Kadesz Hetyci wystawili 3,5 tys. rydwanów, a siły faraona Ramzesa II były prawdopodobnie podobne. Potężni wojownicy w rydwanach zostali jednak pokonani przez lekko uzbrojoną i bardziej mobilną piechotę, która posługiwała się przede wszystkim bronią dalekiego zasięgu - lekkimi oszczepami.

Włócznia Aleksandra Wielkiego
Oszczep został udoskonalony dzięki genialnemu wynalazkowi - atlatlowi, wyrzutni oszczepów. Kawałek wydrążonego drewna miał na jednym końcu zagłębienie w kształcie haka, w którym układano drzewce oszczepu. Pozwalał wyrzucić broń na odległość nawet ponad 100 m, o wiele dalej niż można to zrobić siłą samych mięśni. Atlatl pojawił się w Europie prawdopodobnie już w okresie górnego paleolitu, między 18 a 16 tys. lat p.n.e. Wraz z pierwszymi łowcami przywędrował przez Cieśninę Beringa do Ameryki, gdzie po kilku tysiącach lat Aztekowie zastosowali go podczas hiszpańskiej konkwisty. Broń wzbudzała wyjątkowy strach wśród żołnierzy Cortesa - wyrzucone za pomocą atlatla oszczepy przebijały nawet metalowe pancerze.
Największą karierę nowa broń zrobiła w rzymskiej armii. Do standardowego wyposażenia legionistów należały dwa lekkie oszczepy zwane pilum o długości około dwóch metrów i wadze nie przekraczającej czterech kilogramów. Po niedługim treningu można było swobodnie wyrzucić pilum na odległość 30 m. Legioniści zazwyczaj byli wyposażeni w dwa rodzaje pilum: większe - eminus - i mniejsze - comminus. Oba wyrzucano przed rozpoczęciem walki na miecze. O niesłychanej skuteczności tej broni decydował sposób mocowania na drzewcu ponadpółmetrowego żeleźca, który podczas uderzenia pękał lub wyginał się, więc trafiony przeciwnik nie mógł użyć broni przeciw jej właścicielowi.
Nowy sposób walki zainicjowała wyjątkowa w starożytności broń dalekiego zasięgu - macedońska włócznia sarissa. Choć nie służyła do rzucania, skutecznie utrzymywała przeciwnika na dystans. Miała 3-7 m długości, ważyła nie więcej niż 10 kg. Sarissoforoi, czyli ci, którzy nieśli sarissy, byli ustawiani przed pierwszym rzędem żołnierzy - w zwartym szyku jeżyły się rzędy włóczni. Ostra stopka pozwalała zakotwiczyć sarissę w ziemi. Przełamanie tak ustawionego szyku przez żołnierzy wyposażonych w krótsze włócznie i miecze było bardzo trudne. Wynalezienie sarissy przypisuje się Filipowi II Macedońskiemu. Jego syn Aleksander wygrał dzięki tej broni bitwę pod Gaugamelą w 331 r. p.n.e., co otworzyło mu drogę w głąb Azji. Sarissa stała się podstawowym wyposażeniem hellenistycznych armii.

Broń barbarzyńców
Gdy w Europie pojawił się atlatl, wynaleziono również łuk. Ta broń zdobyła popularność, gdy pojawiły się pierwsze regularne armie. Proste, drewniane łuki były głównym wyposażeniem piechoty faraonów. Armie Greków i Rzymian nie korzystały z łuków, gdyż w tym okresie była to broń barbarzyńców: Scytów z północy i Amazonek z Azji Mniejszej. Greccy inżynierowie wynaleźli więc inną, jeszcze groźniejszą broń dalekiego zasięgu - katapultę (nazwa pochodzi od greckich słów kata i peltes znaczących "przeciw tarczom").
Około 400 r. p.n.e. w Syrakuzach na Sycylii greccy inżynierowie skonstruowali machinę, którą nazwali gastraphetes, czyli łuk brzuszny. Przypominający późniejsze kusze wielki łuk był zamontowany poziomo na ramie, której jeden bok opierał się na brzuchu żołnierza. Z gastraphetes wypuszczano bełty, ale także kamienie. Urządzenie wystrzeliwało kamień o wadze prawie 20 kg na odległość 200-300 m. Mimo stosunkowo niewielkich rozmiarów gastraphetes były rzadko używane do walki w polu, stosowano je głównie podczas oblężeń. Zamiast naciągu ręcznego zaczęto stosować system dźwigni, za pomocą których napinano liny skręcone ze specjalnie spreparowanych ścięgien zwierzęcych i końskiego włosia. Flavius Vegetius Renatus, pisarz wojskowy z IV w. p.n.e., podaje w dziele "De re militari", że kiedy brakowało końskich ogonów, kobiety poświęcały swoje włosy. Mur, aby mógł wytrzymać ostrzał z katapulty, musiał mieć grubość co najmniej 4,6 m - twierdził Philo z Bizancjum w podręczniku artylerii napisanym w 200 r. p.n.e. Inskrypcja z chalkoteki Akropolis opisuje katapultę, która potrafiła przedziurawić tarczę i zbroję wojownika z odległości 400 m!
Filip Macedoński, który doceniał wojenne wynalazki, jako pierwszy zorganizował w swojej armii specjalny oddział inżynierów artyleryjskich. Aleksander Wielki używał katapult nie tylko podczas oblężeń - w bitwie pod Pelion w 334 r. p.n.e. ostrzałem z tych machin zabezpieczył tyły armii. Podczas oblężenia Gazy w 332 r. p.n.e. wódz został zraniony w szyję strzałą z katapulty, która przeszyła jego tarczę i pancerz.

Katapulta Archimedesa
Katapulty instalowano też na okrętach wojennych. Macedoński wódz Demetriusz Poliorketes w bitwie pod Salaminą Cypryjską w 306 r. p.n.e. użył przeciw Ptolemeuszowi I superciężkich katapult, które mogły miotać kamienie ważące do 80 kg. Najsłynniejszym twórcą starożytnych katapult był Archimedes. Bombardowani przez jego legendarne machiny Rzymianie nie byli w stanie zdobyć Syrakuz, miasto padło w 212 r. p.n.e. dopiero w wyniku zdrady. Archimedes wyprodukował nawet katapultę parową, która musiała działać podobnie jak późniejsze armaty.
Rzymianie przejęli i udoskonalili greckie katapulty, czyniąc z nich standardowe wyposażenie legionów (w słynny filmie "Gladiator" rzymscy legioniści ostrzeliwują barbarzyńską hordę płonącymi pociskami wyrzucanymi przez te machiny). Mniejszy typ katapulty wyrzucający zaostrzone bełty nazwali skorpionem; metrowej długości bełt wystrzelony z tej broni mógł osiągnąć prędkość ponad 180 km na godzinę!
Pod koniec I w. n.e. rzymski inżynier Juliusz Sekstus Frontinus napisał w dziele "Strategemata", że machiny wojenne osiągnęły już szczyt rozwoju i dalsze ulepszenia nie są możliwe. Bardzo się mylił. Rzymskim wkładem w rozwój artylerii był wynaleziony w III w. n.e. onager, katapulta o naciągu nawiniętym na jedną szpulę, nie zaś dwie, jak w greckich machinach. Współczesne rekonstrukcje rzymskich onagrów wyrzucają sześciokilogramowe kamienie na odległość ponad 300 m.
Więcej możesz przeczytać w 37/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 37/2006 (1239)

  • Na stronie - Skazani na sukces15 gru 2006, 15:00Ludzie sukcesu zazwyczaj pracują na własny sukces, a ludzie skazani na sukces - przeważnie na cudzy3
  • Skaner15 gru 2006, 15:00SKANER POLSKA TAJNE SŁUŻBY Zamach na Millera? Próba zamachu stanu na urzędującego premiera RP Leszka Millera przy użyciu Aleksandra Gudzowatego" - notatka o takim tytule sporządzona przez szefa ochrony Aleksandra Gudzowatego trafiła wiosną...8
  • Sawka czatuje15 gru 2006, 15:00Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)10
  • Playback15 gru 2006, 15:00Zyta Gilowska, była wicepremier i minister finansów © A. Jagielak14
  • Poczta15 gru 2006, 15:00IM LEPIEJ, TYM GORZEJ Prezes Sławomir Skrzypek w artykule "Im lepiej, tym gorzej" (nr 33/34) roztoczył przed czytelnikami idylliczną wizję polskiej gospodarki, kwitnącej pod rządami silnego premiera Kaczyńskiego, która nijak się ma do...14
  • Ryba po polsku - Reguła Gilowskiej15 gru 2006, 15:00Otwórzcie wreszcie te archiwa i pozwólcie nam je ocenić samodzielnie15
  • Z życia koalicji15 gru 2006, 15:00PO ZDUMIEWAJĄCO SZYBKIM PROCESIE sąd lustracyjny ogłosił, że Zyta Gilowska co prawda współpracowała z SB, ale nie można jej za to skazać, bo nie ma wystarczających dowodów. Po odczytaniu wyroku i uzasadnienia sędzia powinna więc była zaśpiewać...16
  • Z życia opozycji15 gru 2006, 15:00POWSTAŁ CENTROLEW. Z okazji jego narodzin lider Partii Demokratycznej - Geriatrzy.pl uraczył świat wystąpieniem równie ekscytującym jak filmy Krzysztofa Zanussiego. W kulminacyjnym momencie oracji Janusz Onyszkiewicz stwierdził, że Polska zaczyna...17
  • Wprost przeciwnie - Dzwonek alarmowy15 gru 2006, 15:00Niemieccy przywódcy nie powinni mieć już wątpliwości, jakie są prawdziwe zamiary Eriki Steinbach18
  • Fotoplastykon15 gru 2006, 15:00Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)19
  • Murdoch u bram Wildsteina15 gru 2006, 15:00Czy TVP SA jest skazana na klęskę w technologicznej wojnie na rynku mediów?20
  • Armia eksportowa15 gru 2006, 15:00Polscy żołnierze z międzynarodowych misji są największym atutem naszej dyplomacji26
  • Skarb tajniaków15 gru 2006, 15:00Czy złoto i kosztowności przechowywane w sejfie WSI są częścią Funduszu Obrony Narodowej?30
  • Polowanie na Miłosza15 gru 2006, 15:00Bezpieka nie traktowała Nagrody Nobla dla Miłosza jako wyróżnienia Polski i Polaków, lecz jako zagrożenie dla państwa34
  • Giełda15 gru 2006, 15:00Hossa Świat Va banque Japoński Ogaki Kyoritsu Bank chce przyciągnąć klientów, instalując bankomaty wyposażone w ruletkę. Po każdej transakcji na ekranie urządzenia pojawi się koło ruletki. Za pola, które wygrają, klient zainkasuje 1000 jenów,...40
  • Wielka grabież emerytalna15 gru 2006, 15:00W normalnym systemie emerytalnym pozostanie 30 proc. Polaków i to oni będą do końca życia z własnych pieniędzy dopłacać pozostałym do rent i emerytur42
  • Rosyjska ruletka15 gru 2006, 15:00W Rosji można robić najlepsze w Europie interesy, można też jednak wszystko stracić48
  • Zabójcza świeżość15 gru 2006, 15:00Europę zalewa rzeka zepsutej i trującej żywności52
  • Załatwione odmownie - Rozumni inaczej15 gru 2006, 15:00Pomysły rodem "z dziejów głupoty w Polsce" coraz częściej trafiają na forum publiczne56
  • Supersam15 gru 2006, 15:0058
  • Bizantyjski industrializm15 gru 2006, 15:00Na jesień i zimę firma Monnari proponuje dwa odrębne style. Inspiracją dla kolekcji "Bizancjum" jest oczywiście kultura starożytnego Wschodu. Dominują w niej aksamity, żakardy i tafty, utrzymane w ciepłej, przygaszonej kolorystyce (m.in....58
  • Bukiet filozoficzny15 gru 2006, 15:00Le Jardin Philosophique 2004, AOC Pacherenc du Vic Bilh, Alain BrumontImporter: Grand Cru Cena: 39,90 ZŁ Nazwa "ogród filozoficzny" mogłaby brzmieć pretensjonalnie, gdyby nie chodziło tu o jedną z tych niemal zapomnianych, zagubionych w...58
  • Pisanie w powietrzu15 gru 2006, 15:00Spacewriter to maleńki, wielkości zapalniczki, gadżet służący do wysyłania świetlnych wiadomości - nawet na odległość 50 m. Wystarczy wpisać treść wiadomości, a potem poruszyć nim zgodnie z kierunkiem pisania, by w powietrzu zawisł świetlny...58
  • Omega 00715 gru 2006, 15:00James Bond w kolejnym odcinku tej popularnej szpiegowskiej serii będzie nosił zegarek Omega. Firma na potrzeby filmu "Casino Royale" przygotowała kolejny model z serii Seamaster. Wcielający się w rolę Bonda Daniel Craig założy czasomierz...58
  • Cera jak u dziecka15 gru 2006, 15:00Ives Saint Laurent twierdzi, że wie, jak sprawić, by twarz każdej kobiety była zaróżowiona i idealnie gładka jak skóra dziecka. Do produkcji preparatów nawilżających Hydra Feel użyto kompleksu Baby Skin, w którego skład wchodzą cukry pozyskane z...58
  • Podręcznik do podgrzybków15 gru 2006, 15:00Wbrew pesymistycznym prognozom grzybów w tym roku nie brakuje. Do lasu najlepiej się wybrać z książką Ewalda Gerhardta "Grzyby (wyd. Klub dla Ciebie). Wielki ilustrowany przewodnik". To najnowsza i najobszerniejsza tego typu publikacja...58
  • Notebook dla podróżnika15 gru 2006, 15:0058
  • Menesans15 gru 2006, 15:00Wraca moda na prawdziwych mężczyzn60
  • Biedakopacze15 gru 2006, 15:00Polska jest na razie za biedna,by odnosić sukcesy w europejskim futbolu64
  • Czerń wysokiego ryzyka15 gru 2006, 15:00Jan Maria Rokita nie wyglądałby na aroganta, gdyby nie zakładał czarnych golfów68
  • Łowca strachu15 gru 2006, 15:00Steve Irwin był świetnym fachowcem i wbrew pozorom nie ryzykował aż tak bardzo72
  • Plażowy supermarket15 gru 2006, 15:00120 tys. osób uczestniczyło w tym roku na Helu w Happy Events pod patronatem "Wprost" i Radia Zet74
  • Pazurem - Epitet z metryką15 gru 2006, 15:00Zasługi Dorna dawno zostaną zapomniane, a "wykształciuchy" naród przechowa w pamięci75
  • Bierna wojna15 gru 2006, 15:00Niewypowiedzenie przez Rydza-Śmigłego wojny Sowietom było największym błędem naszej wojennej polityki76
  • "Haaretz" pojednania15 gru 2006, 15:00Dzieje poznańsko-berlińsko-jerozolimskiej rodziny Schockenów pokazują, jak bardzo zmienili się Żydzi i Państwo Izrael79
  • Know-how15 gru 2006, 15:00Opium dla świata "Prohibicja i restrykcyjne kary nie są w stanie rozwiązać problemu narkomanii, mogą tylko spowodować jeszcze większy rozkwit przestępczości i nielegalnego handlu" - przekonuje Richard Davenport-Hines w "Odurzonych". Jego zdaniem,...80
  • Iloraz sukcesu15 gru 2006, 15:00Sprawdź, czy jesteś sukcesododatni czy sukcesoujemny82
  • Starożytny wyścig zbrojeń15 gru 2006, 15:00Pod koniec XIII w. p.n.e. na skutek wojen w ciągu jednego pokolenia przestał istnieć prawie cały ówczesny świat90
  • Bez granic15 gru 2006, 15:00Janusowy Janukowycz Wiktor Fedorowicz Janukowycz pokazuje swe europejskie oblicze. Nowy stary premier Ukrainy podczas ubiegłotygodniowego forum w Krynicy zdobył się na stwierdzenie, że "'Pomarańczowa rewolucja' była zwycięstwem...92
  • Jeźdźcy cyberapokalipsy15 gru 2006, 15:00Konwencjonalne wojny i samobójcze zamachy zastąpi pełzający konflikt z podziemnym światem cyberterrorystów94
  • Niemiecka misja15 gru 2006, 15:00Polska polityka unijna powinna umiejętnie lawirować między obozem brytyjskim a niemieckim98
  • Amnesty amnezja15 gru 2006, 15:00Zasłużona w walce z dyktaturami Amnesty International zamienia się w tubę lewicy100
  • Recenzor15 gru 2006, 15:00102
  • W imię ojca15 gru 2006, 15:00Oto dziełko godne egzaltowanego licealisty, pełne zdziwień i oburzeń na nieczuły świat i rządzące nim paskudne reguły. Zamiar był ambitny - przez losy trójki młodych bohaterów opowiedzieć o bezsilnym buncie i wściekłości w czasach transformacji....102
  • Dusza za bestseller15 gru 2006, 15:00Truman Capote nie byłby zachwycony. Scenarzysta Dan Futteman i aktor Philip Seymour Hoffman bezlitośnie wypunktowali jego fizyczne (nikczemna postura, piskliwy głos) oraz charakterologiczne (snobizm i nieskończony narcyzm) słabości. Co gorsza,...102
  • Kiosk uczciwości15 gru 2006, 15:00Jeśli kłamstwo ma krótkie nogi, to propaganda PRL doprawdy zasługuje na miano karzełka. Pomysły komunistycznych "inżynierów dusz" były tak prymitywne, że dziś zamiast oburzać - śmieszą. Boleśnie przekonali się o tym autorzy Polskiej...102
  • Kłamstwa i kaseta wideo15 gru 2006, 15:00To wydarzyło się naprawdę. Boeing lecący z Nowego Jorku do Paryża runął w lipcu 1996 r. do morza. Zginęło 230 osób. Powód katastrofy do dziś pozostaje tajemnicą. W powieści DeMille'a do rozwikłania zagadki zabiera się John Corey, kiedyś nowojorski...102
  • A jednak pudło15 gru 2006, 15:00Ciekawe, kiedy powieść sensacyjna wyzwoli się spod wpływu Fredericka Forsytha? Ten bez wątpienia najwybitniejszy przedstawiciel gatunku 35 lat temu wytyczył schematy "Dniem Szakala" i "Psami wojny" . Aż trudno zliczyć autorów,...102
  • Nowe średniowiecze15 gru 2006, 15:00Jeśli ktoś uważa, że nowoczesność to koszmar, a współczesnych architektów Pan Bóg pokarał twórczą impotencją, to jest książka dla niego. Milos Urban stworzył nowy podgatunek literacki - reakcyjny dreszczowiec. Młody czeski pisarz najwyraźniej...102
  • Kulturalny sparing15 gru 2006, 15:00pierwszy program /potencjał Miało być na ostro, ale pierwsi bohaterowie nie bardzo chcieli się kłócić. Maciej Maleńczuk i Michał Wiśniewski zamiast się spierać o sens flirtu artysty z władzą, zgodnie przeszli do krytyki rządu. Gdy estradowcy...102
  • Opowieści z krypty15 gru 2006, 15:00pierwszy program /potencjał "Neokinematograf" to Krzysztof Kłopotowski. Krytyk, znany z temperamentu, awansował w telewizyjnej ramówce i zyskał nową partnerkę. Niestety, Agnieszka Szydłowska tak jak jej poprzedniczki została sprowadzona...102
  • Nie ma zmiłuj15 gru 2006, 15:00pierwszy program /potencjał "Litość nie powinna być naszym głównym odczuciem estetycznym" - pada na początku programu, który ze względu na tematykę i czas nadawania próbuje zastąpić "Pegaza". "Łosss-kot!" dystansuje...102
  • Dzieci sieci15 gru 2006, 15:00"Samotność w sieci" - ten nudny film na podstawie manierycznego wyciskacza łez zamyka erę trudnego dzieciństwa Internetu w Polsce106
  • Atrakcyjny nieboszczyk15 gru 2006, 15:00Po punku został tylko chwytliwy szyld, wykorzystywany przez amerykański przemysł muzyczny i kreatorów mody110
  • Wencel gordyjski - Matrix po polsku15 gru 2006, 15:00Poeci zawsze przeciwstawiali się władzy i ta chlubna tradycja ma dziś w Polsce kontynuatorów112
  • Krótko po Wolsku - Patrzcie, o giaury!15 gru 2006, 15:00Ekspansja islamu się wzmaga. Sięga nie tylko europejskich miast i świątyń, ale nawet literatury. Ukazały się już islamsko poprawne "Pinokio", "Przygody Tomka Sawyera" i "Pollyanna". Ciekawe, czy na liście dzieł...113
  • Ueorgan Ludu15 gru 2006, 15:00Nr 37 (203) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 11 września 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza BENZYNA NIEBEZPIECZNIE TANIO Prezydent Rzeszowa Tadeusz Ferenc (SLD) obniżył cenę benzyny na należącej do miejskiego przedsiębiorstwa stacji do 3,99 zł za...113
  • Skibą w mur - Łże-felieton15 gru 2006, 15:00Zdarza się, że mali ludzie używają wielkich słów, a wielcy ludzie posługują się półsłówkami114