Program powszechnego uwłaszczenia polityków, radnych, urzędników oraz krewnych i znajomych królika
Andrzej Boguta, 52-letni radny SLD z Warszawy, należy do grupy najzamożniejszych osób w Polsce. Jego majątek jest wart co najmniej 885 tys. zł, a miesięczne zarobki wynoszą 17,2 tys. zł. Boguta buduje obecnie dom o powierzchni 225 m2, a do pracy jeździ lexusem lub jeepem grand cherokee. Ten sam Boguta od kilkunastu lat jest najemcą mieszkania komunalnego o powierzchni 75 m2 na warszawskiej Ochocie; płaci za nie niski czynsz - 600 zł miesięcznie, chociaż cena rynkowa za wynajem takiego mieszkania to 2 tys. zł. Różnicę, czyli 1400 zł miesięcznie (16 800 zł rocznie) finansują radnemu podatnicy
Już niedługo jednak Boguta wykupi mieszkanie za 10 proc. jego wartości, czyli ok. 50 tys. zł, i dzięki hojności miasta stanie się milionerem. - Czy dlatego, że jestem z lewicy, mam nie wykorzystać okazji i być biedny? - komentuje swoją sytuację Boguta. - Nie jestem jedynym, który postępuje w ten sposób - usprawiedliwia się. I ma rację. Jest tylko jednym z tysięcy polityków, urzędników i ich znajomych, którzy przejęli albo niedługo przejmą za bezcen (od 1 proc. do 20 proc. rynkowej wartości) mieszkanie komunalne. - Takiej sytuacji nie ma nigdzie na świecie - komentuje Marek Majchrzak, szef Polskiej Federacji Zarządców Nieruchomości. Rocznie polskie samorządy sprzedają 50 tys. mieszkań, co przy ostrożnym założeniu, że mieszkanie jest warte 100 tys. zł, oznacza, że z polskich miast rocznie wyprowadza się nieruchomości warte 4,5 mld zł.
Uwłaszczenie klasy urzędniczej
W Polsce jest około 1,2 mln mieszkań komunalnych (jeszcze w 1994 r. było ich ponad 2 mln). W państwach rozwiniętych mieszkania "dla biednych" powstają tam, gdzie ziemia jest najtańsza. W Polsce większość mieszkań komunalnych to lokale odebrane po wojnie prywatnym właścicielom albo przejęte po osobach, które zginęły w czasie wojny i nie miały spadkobierców. Do miast należą także odbudowywane albo zbudowane po wojnie budynki w centrach miast (na przykład warszawskie Stare Miasto czy Mariensztat). To często zabytkowe kamienice, w których mieszkania są warte na wolnym rynku setki tysięcy, a nawet miliony złotych. Na początku lat 90. na fali mody na powszechne uwłaszczenie zdecydowano, że osoby, które przez lata wynajmowały takie mieszkanie, będą mogły je wykupić z rabatem sięgającym 99 proc. wartości mieszkania. Inny, podobny program z tego okresu - powołania Narodowych Funduszy Inwestycyjnych - został już ostatecznie oceniony jako błąd (zwykli obywatele zarobili po kilkadziesiąt złotych, natomiast firmy powiązane z politykami - miliardy złotych). Tymczasem rozdawnictwo mieszkań komunalnych, chociaż efekty są podobne, trwa i nic nie wskazuje na to, by sytuacja miała się zmienić. Dzieje się tak dlatego, że przydział mieszkania komunalnego to łatwy sposób na legalne dorobienie się na sprawowaniu władzy. Takie mieszkania otrzymują głównie politycy samorządowi, urzędnicy i powiązane z nimi osoby. A kiedy kończy się kadencja, nie muszą ich oddawać. - Przekonywanie polityków do zmiany zasad przyznawania mieszkań komunalnych przypomina mówienie do ściany - mówi Majchrzak.
Zapomoga na stałe
Politycy nie tylko nic nie robią, by to zmienić, ale wprowadzają zasady sprawiające, że przejmowanie mieszkań komunalnych przez osoby zamożne jest coraz prostsze. O ile na przykład w Warszawie, by uzyskać mieszkanie komunalne, nie można zarabiać więcej niż 150 proc. najniższego wynagrodzenie brutto w gospodarstwie jednoosobowym (1272 zł) albo 100 proc. w gospodarstwie wieloosobowym (849 zł), o tyle już następnego dnia po przeprowadzce nasze wynagrodzenie może wzrosnąć na przykład do 20 tys. zł miesięcznie i miasto z tego powodu nie ma prawa odebrać mieszkania. Radni żadnego z polskich miast (z wyjątkiem Gdańska) nie wprowadzili bowiem obowiązku okresowego weryfikowania dochodów osób zajmujących mieszkania komunalne. Skutek jest taki, że mieszkania raz przyznane są zajmowane dożywotnio, a potem przekazywane w spadku. Polska to jedyny kraj w Europie, gdzie mieszkania komunalne nie są traktowane jako przejściowe, z których korzysta się do czasu "stanięcia na nogi". - Znam setki zamożnych osób, które mają własne wille, prowadzą dochodowe interesy i mają mieszkania komunalne tylko dlatego, że ich dziadek otrzymał je 60 lat temu - mówi Mirosław Szypowski, prezes Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości.
Front jedności narodowej
Dlaczego prawo pozwalające na przejmowanie za grosze mieszkań przez zamożne osoby jest tolerowane? Dlatego, że tolerujący na tym korzystają. Maria Potępa, była posłanka SLD (obecnie członek Socjaldemokracji Polskiej), ma działkę o powierzchni 5800 m2, na której stoi dom o powierzchni 150 m2, wart 450 tys. zł. Równocześnie Potępa korzysta z mieszkania komunalnego w Będzinie (województwo śląskie) o powierzchni 128 m2. Jest ona także relatywnie zamożną osobą: ma 124 tys. zł, prawie 9 tys. USD i około 4,5 tys. euro oszczędności, dwa samochody i, jak twierdzi, właśnie przygotowuje się do wykupu mieszkania od miasta za ułamek jego wartości. - Nie mogę się wyprowadzić teraz do mojego domu, bo miałabym za daleko do pracy - mówi Potępa.
Także urzędnicy nie żałują sobie mieszkań komunalnych. W 2003 r. "Gazeta Wyborcza" ujawniła, że spośród 50 urzędników pracujących w Wydziale Spraw Lokalowych gminy Warszawa Centrum (gdzie mieszkania są najdroższe), ponad połowa przyznała mieszkanie komunalne sobie lub osobom z sobą spokrewnionym.
Niemoralny czynsz
Wystarczy poczytać lokalną prasę, by się przekonać, jakie są faktyczne kryteria przyznawania lokali komunalnych. W maju 2006 r. "Express Ilustrowany" ujawnił, że łódzcy radni przyznali 100-metrowe mieszkanie Małgorzacie Potockiej, szefowej regionalnego oddziału TVP w Łodzi. Zarabiająca kilkanaście tysięcy złotych Potocka argumentowała w piśmie do radnych, że "jako urzędnik państwowy (sic!) nie uważam, aby moralne było wynajmowanie drogiego mieszkania na rynku komercyjnym. Wzbogacenie się osoby prywatnej moim kosztem będzie nadużyciem". Za swoje mieszkanie płaci gminie 500 zł miesięcznie (rynkowa stawka wynajmu to około 2 tys. zł).
W 2005 r. Zarząd Domów Komunalnych w Warszawie przeprowadził kontrolę, z której wynikło, że w dziwnych okolicznościach przejęto kilkaset mieszkań komunalnych w najlepszych punktach Warszawy. Wykorzystano uchwałę rady gminy Centrum, która pozwalała na przejmowanie mieszkań komunalnych, a następnie wykupywanie ich za 80 proc. wartości, o ile osoba, która chciała przejąć mieszkanie, mieszkała w nim razem z najemcą przez co najmniej trzy lata. Problem polegał na tym, że jako dowód w takim postępowaniu przyjmowano oświadczenia sąsiadów, o których wiarygodności decydowali urzędnicy. Obecnie nadal istnieje taka możliwość przejęcia lokalu komunalnego, choć okres zamieszkiwania wydłużono z 3 lat do 7 lat.
Jak informował ostatnio "Dziennik Łódzki", do miejskiego Biura Pośrednictwa Zamiany Mieszkań zgłasza się coraz więcej osób, które chcą zamienić małe własnościowe mieszkania (15-20 m2) na duże komunalne (powyżej 60 m2). Robią to, oczywiście, tylko dlatego, że po kilku latach płacenia niewielkiego czynszu będą je mogły wykupić za 5 proc. wartości rynkowej. Nie trzeba do tego spełniać żadnych warunków dochodowych. Wystarczy wpłacić 330 zł na konto miasta i podpisać umowę zamiany mieszkania u notariusza.
Komunalna fikcja
Utrzymywanie obecnych przepisów dotyczących przyznawania mieszkań komunalnych politycy obłudnie tłumaczą troską o najuboższych. Tymczasem to właśnie te przepisy sprawiają, że mieszkania trafiają do kolegów i znajomych decydentów, a nie do naprawdę potrzebujących. Do miasta Warszawy należy 103 tys. mieszkań komunalnych. Wszystkie są zajęte, podczas gdy w kolejce czeka 6 tys. osób. Gdyby radni wprowadzili weryfikację dochodów najemców, problem braku mieszkań w stolicy dla najbardziej potrzebujących zostałby rozwiązany. Wtedy jednak politycy i urzędnicy straciliby szansę na uwłaszczenie, a radni nie mieliby pretekstu do budowania kolejnych mieszkań komunalnych. Tymczasem w lipcu 2006 r. oddano do użytku dwa kameralne (jeden ma tylko osiem mieszkań, drugi - szesnaście) dwupiętrowe bloki komunalne w Warszawie Włochach, które luksusowym wyglądem budzą zazdrość mieszkańców własnościowych mieszkań. Aby mieszkania nie trafiły do naprawdę biednych osób, czynsz ustalono na 7,7 zł za 1 m2, podczas gdy czynsz za 1 m2 mieszkania komunalnego w Śródmieściu nie przekracza 2,5 zł. Do budowy kolejnego budynku komunalnego przygotowują się radni warszawskiego Ursynowa. Lokalizację wybrano przy ul. Lanciego na Natolinie, tuż obok Kabat, które w ostatnim rankingu "Wprost" zostały uznane za najbardziej prestiżową dzielnicę w Polsce. Urzędnicy wiedzą, co robią. Budują mieszkania tam, gdzie chcą zamieszkać.
Fot: A. Jagielak
Już niedługo jednak Boguta wykupi mieszkanie za 10 proc. jego wartości, czyli ok. 50 tys. zł, i dzięki hojności miasta stanie się milionerem. - Czy dlatego, że jestem z lewicy, mam nie wykorzystać okazji i być biedny? - komentuje swoją sytuację Boguta. - Nie jestem jedynym, który postępuje w ten sposób - usprawiedliwia się. I ma rację. Jest tylko jednym z tysięcy polityków, urzędników i ich znajomych, którzy przejęli albo niedługo przejmą za bezcen (od 1 proc. do 20 proc. rynkowej wartości) mieszkanie komunalne. - Takiej sytuacji nie ma nigdzie na świecie - komentuje Marek Majchrzak, szef Polskiej Federacji Zarządców Nieruchomości. Rocznie polskie samorządy sprzedają 50 tys. mieszkań, co przy ostrożnym założeniu, że mieszkanie jest warte 100 tys. zł, oznacza, że z polskich miast rocznie wyprowadza się nieruchomości warte 4,5 mld zł.
Uwłaszczenie klasy urzędniczej
W Polsce jest około 1,2 mln mieszkań komunalnych (jeszcze w 1994 r. było ich ponad 2 mln). W państwach rozwiniętych mieszkania "dla biednych" powstają tam, gdzie ziemia jest najtańsza. W Polsce większość mieszkań komunalnych to lokale odebrane po wojnie prywatnym właścicielom albo przejęte po osobach, które zginęły w czasie wojny i nie miały spadkobierców. Do miast należą także odbudowywane albo zbudowane po wojnie budynki w centrach miast (na przykład warszawskie Stare Miasto czy Mariensztat). To często zabytkowe kamienice, w których mieszkania są warte na wolnym rynku setki tysięcy, a nawet miliony złotych. Na początku lat 90. na fali mody na powszechne uwłaszczenie zdecydowano, że osoby, które przez lata wynajmowały takie mieszkanie, będą mogły je wykupić z rabatem sięgającym 99 proc. wartości mieszkania. Inny, podobny program z tego okresu - powołania Narodowych Funduszy Inwestycyjnych - został już ostatecznie oceniony jako błąd (zwykli obywatele zarobili po kilkadziesiąt złotych, natomiast firmy powiązane z politykami - miliardy złotych). Tymczasem rozdawnictwo mieszkań komunalnych, chociaż efekty są podobne, trwa i nic nie wskazuje na to, by sytuacja miała się zmienić. Dzieje się tak dlatego, że przydział mieszkania komunalnego to łatwy sposób na legalne dorobienie się na sprawowaniu władzy. Takie mieszkania otrzymują głównie politycy samorządowi, urzędnicy i powiązane z nimi osoby. A kiedy kończy się kadencja, nie muszą ich oddawać. - Przekonywanie polityków do zmiany zasad przyznawania mieszkań komunalnych przypomina mówienie do ściany - mówi Majchrzak.
Zapomoga na stałe
Politycy nie tylko nic nie robią, by to zmienić, ale wprowadzają zasady sprawiające, że przejmowanie mieszkań komunalnych przez osoby zamożne jest coraz prostsze. O ile na przykład w Warszawie, by uzyskać mieszkanie komunalne, nie można zarabiać więcej niż 150 proc. najniższego wynagrodzenie brutto w gospodarstwie jednoosobowym (1272 zł) albo 100 proc. w gospodarstwie wieloosobowym (849 zł), o tyle już następnego dnia po przeprowadzce nasze wynagrodzenie może wzrosnąć na przykład do 20 tys. zł miesięcznie i miasto z tego powodu nie ma prawa odebrać mieszkania. Radni żadnego z polskich miast (z wyjątkiem Gdańska) nie wprowadzili bowiem obowiązku okresowego weryfikowania dochodów osób zajmujących mieszkania komunalne. Skutek jest taki, że mieszkania raz przyznane są zajmowane dożywotnio, a potem przekazywane w spadku. Polska to jedyny kraj w Europie, gdzie mieszkania komunalne nie są traktowane jako przejściowe, z których korzysta się do czasu "stanięcia na nogi". - Znam setki zamożnych osób, które mają własne wille, prowadzą dochodowe interesy i mają mieszkania komunalne tylko dlatego, że ich dziadek otrzymał je 60 lat temu - mówi Mirosław Szypowski, prezes Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości.
Front jedności narodowej
Dlaczego prawo pozwalające na przejmowanie za grosze mieszkań przez zamożne osoby jest tolerowane? Dlatego, że tolerujący na tym korzystają. Maria Potępa, była posłanka SLD (obecnie członek Socjaldemokracji Polskiej), ma działkę o powierzchni 5800 m2, na której stoi dom o powierzchni 150 m2, wart 450 tys. zł. Równocześnie Potępa korzysta z mieszkania komunalnego w Będzinie (województwo śląskie) o powierzchni 128 m2. Jest ona także relatywnie zamożną osobą: ma 124 tys. zł, prawie 9 tys. USD i około 4,5 tys. euro oszczędności, dwa samochody i, jak twierdzi, właśnie przygotowuje się do wykupu mieszkania od miasta za ułamek jego wartości. - Nie mogę się wyprowadzić teraz do mojego domu, bo miałabym za daleko do pracy - mówi Potępa.
Także urzędnicy nie żałują sobie mieszkań komunalnych. W 2003 r. "Gazeta Wyborcza" ujawniła, że spośród 50 urzędników pracujących w Wydziale Spraw Lokalowych gminy Warszawa Centrum (gdzie mieszkania są najdroższe), ponad połowa przyznała mieszkanie komunalne sobie lub osobom z sobą spokrewnionym.
 Dom komunalny przy ul. Szwoleżerów w Warszawie koło Łazienek - jedna z najlepszych lokalizacji w stolicy.W krajach rozwiniętych mieszkania "dla biednych" buduje się tam, gdzie ziemia jest najtańsza i jej nie brakuje. |
Wystarczy poczytać lokalną prasę, by się przekonać, jakie są faktyczne kryteria przyznawania lokali komunalnych. W maju 2006 r. "Express Ilustrowany" ujawnił, że łódzcy radni przyznali 100-metrowe mieszkanie Małgorzacie Potockiej, szefowej regionalnego oddziału TVP w Łodzi. Zarabiająca kilkanaście tysięcy złotych Potocka argumentowała w piśmie do radnych, że "jako urzędnik państwowy (sic!) nie uważam, aby moralne było wynajmowanie drogiego mieszkania na rynku komercyjnym. Wzbogacenie się osoby prywatnej moim kosztem będzie nadużyciem". Za swoje mieszkanie płaci gminie 500 zł miesięcznie (rynkowa stawka wynajmu to około 2 tys. zł).
W 2005 r. Zarząd Domów Komunalnych w Warszawie przeprowadził kontrolę, z której wynikło, że w dziwnych okolicznościach przejęto kilkaset mieszkań komunalnych w najlepszych punktach Warszawy. Wykorzystano uchwałę rady gminy Centrum, która pozwalała na przejmowanie mieszkań komunalnych, a następnie wykupywanie ich za 80 proc. wartości, o ile osoba, która chciała przejąć mieszkanie, mieszkała w nim razem z najemcą przez co najmniej trzy lata. Problem polegał na tym, że jako dowód w takim postępowaniu przyjmowano oświadczenia sąsiadów, o których wiarygodności decydowali urzędnicy. Obecnie nadal istnieje taka możliwość przejęcia lokalu komunalnego, choć okres zamieszkiwania wydłużono z 3 lat do 7 lat.
Jak informował ostatnio "Dziennik Łódzki", do miejskiego Biura Pośrednictwa Zamiany Mieszkań zgłasza się coraz więcej osób, które chcą zamienić małe własnościowe mieszkania (15-20 m2) na duże komunalne (powyżej 60 m2). Robią to, oczywiście, tylko dlatego, że po kilku latach płacenia niewielkiego czynszu będą je mogły wykupić za 5 proc. wartości rynkowej. Nie trzeba do tego spełniać żadnych warunków dochodowych. Wystarczy wpłacić 330 zł na konto miasta i podpisać umowę zamiany mieszkania u notariusza.
 |
| |
Utrzymywanie obecnych przepisów dotyczących przyznawania mieszkań komunalnych politycy obłudnie tłumaczą troską o najuboższych. Tymczasem to właśnie te przepisy sprawiają, że mieszkania trafiają do kolegów i znajomych decydentów, a nie do naprawdę potrzebujących. Do miasta Warszawy należy 103 tys. mieszkań komunalnych. Wszystkie są zajęte, podczas gdy w kolejce czeka 6 tys. osób. Gdyby radni wprowadzili weryfikację dochodów najemców, problem braku mieszkań w stolicy dla najbardziej potrzebujących zostałby rozwiązany. Wtedy jednak politycy i urzędnicy straciliby szansę na uwłaszczenie, a radni nie mieliby pretekstu do budowania kolejnych mieszkań komunalnych. Tymczasem w lipcu 2006 r. oddano do użytku dwa kameralne (jeden ma tylko osiem mieszkań, drugi - szesnaście) dwupiętrowe bloki komunalne w Warszawie Włochach, które luksusowym wyglądem budzą zazdrość mieszkańców własnościowych mieszkań. Aby mieszkania nie trafiły do naprawdę biednych osób, czynsz ustalono na 7,7 zł za 1 m2, podczas gdy czynsz za 1 m2 mieszkania komunalnego w Śródmieściu nie przekracza 2,5 zł. Do budowy kolejnego budynku komunalnego przygotowują się radni warszawskiego Ursynowa. Lokalizację wybrano przy ul. Lanciego na Natolinie, tuż obok Kabat, które w ostatnim rankingu "Wprost" zostały uznane za najbardziej prestiżową dzielnicę w Polsce. Urzędnicy wiedzą, co robią. Budują mieszkania tam, gdzie chcą zamieszkać.
| POMOC KONTROLOWANA |
|---|
| Obecnie w USA jest około 1,5 miliona mieszkań wybudowanych i administrowanych przez rząd federalny. Mieszkania te mogą wynająć ludzie nie mający żadnego majątku (domu, ziemi itd.), których dochód na rodzinę jest niższy niż połowa przeciętnego dochodu rodziny w danym mieście. Wysokość opłaty miesięcznej za mieszkanie jest niewiele mniejsza niż 30 proc. dochodu rodziny i weryfikowana corocznie. Mieszkania te nie mogą być sprzedane. Wysokość miesięcznego czynszu wynosi średnio 190 USD. Rynkowy czynsz w amerykańskich apartamentach wynosi przeciętnie 620 USD. We wszystkich stanach działają programy, dzięki którym finansuje się różnicę między ceną rynkową za wynajęcie mieszkania a kwotą wynikającą z dochodu rodziny. Jeśli czynsz wynosi 1000 USD miesięcznie, a 30 proc. dochodu rodziny biednej stanowi 400 USD, to rząd dopłaca 600 USD. Trzeci program umożliwia biedniejszym, ale nie najbiedniejszym (dochód 50-80 proc. średniego wynagrodzenia w danym mieście) kupno domu po cenie niższej niż rynkowa. Różnicę pokrywa rząd, właściciel jednak nie ma prawa sprzedać tego domu po cenie rynkowej. Jeśli musi go sprzedać, władze odkupują go od właściciela po obniżonej cenie. Ludwik M. Bednarz, San Francisco |
Fot: A. Jagielak
Więcej możesz przeczytać w 42/2006 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
