Duchy faraonów

Dodano:   /  Zmieniono: 
Imperium starożytnego Egiptu zapoczątkowała wioska w dolinie Nilu na południe od dzisiejszego Asjut
Egipscy skrybowie umieścili na tzw. papirusie turyńskim, pochodzącym z okresu Nowego Państwa, listę około 300 władców. Znalazł się na niej m.in. Cheops, ale także uzurpatorzy z Palestyny, którzy w XVII i XVI wieku p.n.e. rządzili częścią starożytnego Egiptu. Długo nie było wiadomo, kto władał tymi terenami przed faraonami. Jedną z największych zagadek starożytności udało się rozwikłać antropologom z uniwersytetu w Fairbanks na Alasce. Uczeni przebadali uzębienie ponad tysiąca szkieletów z różnych okresów dawnego Egiptu.
Na papirusie obok każdego imienia władcy zapisano dokładną co do dnia długość panowania króla. Twórcy listy cofnęli się nawet do czasów sprzed panowania Menesa, uważanego przez samych Egipcjan za pierwszego faraona. Przed faraonami na liście władców Egiptu znalazły się duchy, a przed nimi - bogowie. Imię każdego bóstwa również zostało opatrzone dokładną liczbą lat panowania, na przykład bóg Tot rządził 7726 lat. Skrybowie chcieli w ten sposób podkreślić wyjątkowe pochodzenie władzy faraonów. Dopiero najnowsze badania wykazały, że od końca epoki kamiennej aż do panowania Rzymian nad Nilem Egipcjanie byli tym samym ludem. Ślady starożytnych budowniczych piramid można zbadać aż do kultury zwanej przez archeologów Badari (od nazwy wioski nad brzegiem Nilu w Górnym Egipcie).

Mata w jamie grobowej
Nie wiemy, jak samych siebie nazywali przodkowie budowniczych piramid. Badarianie, jak zwą ich archeolodzy, pojawili się w dolinie Nilu około 4400 r. p.n.e., choć niektórzy badacze uważają, że ich kultura sięgała początków piątego tysiąclecia p.n.e. Wiedli na wpół osiadły tryb życia - hodowali zwierzęta i uprawiali rolę. W pasie żyznej ziemi nad Nilem powstały liczne wsie, a w miejscu, gdzie zaczyna się pustynia, chowano zmarłych. Pochówki kultury Badari w niczym nie przypominają wyrafinowanych obyczajów Egipcjan z okresu faraońskiego. Zmarłych zawijano w maty i składano w jamach grobowych. Na wieczną wędrówkę dostawali naczynia ceramiczne, grzebienie i bransolety oraz sznury paciorków z kamienia i miedzi. Badarianie posługiwali się głównie narzędziami kamiennymi, chociaż jako pierwsi spośród mieszkańców doliny Nilu nauczyli się obrabiać miedź.
Kultura Badari między 4400 a 4000 r. p.n.e. płynnie przechodzi w kulturę Nagada I, zwaną amratyjską. Podobnie jak ich poprzednicy, nagadyjczycy żyli nad brzegami Nilu w wioskach, z których każda miała totem w postaci zwierzęcia. Ten podział geograficzny i symbolika dały początek późniejszemu systemowi egipskich nomów - jednostek administracyjnych używanych w okresie faraońskim. Przedstawiciele kultury Nagada produkowali przepiękną ceramikę zdobioną motywami zwierząt i wiotkich kobiet ze wzniesionymi ramionami. Ich następcy reprezentujący już kulturę materialną zwaną przez archeologów Nagada II lub gerzeeńską doprowadzili do perfekcji sztukę nawadniania pól i potrafili produkować tyle żywności, że dla elit polowanie stało się rozrywką. Ci ludzie umieli obrabiać miedź, z której wyrabiali noże i broń. Nad Nilem pojawiły się w tym okresie srebro, lapis lazuli i pieczęcie cylindryczne pochodzące z Azji i Mezopotamii.

Człowiek z głową sokoła
Archeolodzy nie wiedzą jeszcze, jak doszło do przekształcenia badariańskich wsi w warowne miasta, a prostych pochówków w piramidy. Na listach królów wszyscy faraonowie są określeni mianem władców Górnego i Dolnego Egiptu. Na wszystkich oficjalnych przedstawieniach władca nosi podwójną koronę: biała symbolizuje część kraju w górze rzeki, a czerwona - deltę Nilu. Ten dualistyczny podział zachował się też w egipskiej mitologii, gdzie bóstwem opiekuńczym Górnego Egiptu jest Horus, a dolnego - Set. Pierwszy, przedstawiany w sztuce jako człowiek z głową sokoła, zabija Seta (w bóstwo z głową szakala) i podporządkowuje sobie jego państwo. Dlatego to właśnie Horus był głównym bóstwem opiekuńczym faraona, władcy dwóch krajów, a sokół - jednym z symboli władzy królewskiej. Set zaś stał się symbolem ziemskiego i niebieskiego chaosu: sztormów, pustyń, obcych bogów i mieszkańców innych ziem.
Ten mit powstał prawdopodobnie, gdy jeden z władców z północy pokonał króla z południa i dał początek pierwszej dynastii faraonów. Rozwój kultury egipskiej, od plemion Badari do powstania nad Nilem zjednoczonego państwa, nie przebiegał w sposób pokojowy. Egiptolog Barry Kemp z uniwersytetu w Cambridge twierdzi, że tuż przed początkiem trzeciego tysiąclecia przed naszą erą w wyniku licznych walk władza i majątek społeczności rolniczych nad brzegiem doliny Nilu ulegały stopniowej konsolidacji. W Górnym Egipcie w późnym okresie predynastycznym powstały co najmniej trzy królestwa skupione wokół ośrodków w This, Nagada i Nekhen, zwanym później Hierakonpolis. Ostatecznie to Hierakonpolis doprowadziło do zjednoczenia Górnego Egiptu. Po roku 4000 p.n.e. zbudowano tam pałac z dużym owalnym dziedzińcem otoczonym wolno stojącymi budynkami. Co prawda, budulcem nie był kamień, lecz drewno, a ściany stanowiły maty rozpięte na słupach, ale wznoszone kilkaset lat później siedziby faraonów budowano według podobnego schematu. Okręg kultury w Nekhen stanowił prawdopodobnie wzór dla architekta Imhotepa, który w XXVII wieku p.n.e. zaprojektował pierwszą schodkową piramidę w okręgu grobowym króla Dżosera.

Horus Skorpion
Z końca okresu predynastycznego znane są imiona kilkunastu władców tego ośrodka, których badacze zaliczają do tzw. dynastii 0. Wielu z nich przyjmowało imiona zwierząt, które prawdopodobnie miały budzić respekt poddanych i strach wrogów, na przykład Horus Krokodyl lub Horus Skorpion. Pochodzące mniej więcej z tego samego okresu imiona władców Dolnego Egiptu są zapisane bez samogłosek, m.in. Tshsh, Nhb, Mch. Przypuszczalnie proces konsolidacji władzy na północy przebiegał podobnie jak na południu. Można sądzić, że podobnie doszło do zjednoczenia obu regionów. Przez cały okres faraoński w sztuce oficjalnej pojawiają się sceny, w których król zwycięża w bitwie i odnosi sukcesy w polowaniu. Tak było do czasu, gdy doszło do podboju Egiptu przez Rzym, a władzę nad światem przejęli od faraonów cesarze.
Więcej możesz przeczytać w 12/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 12/2006 (1215)

  • Na stronie - Ucieczka26 mar 2006Uciekając od rzeczywistości, rozwiązaliśmy w ubiegłym tygodniu kilka problemów, których nie było3
  • Wprost od czytelników26 mar 2006Haracz w funtach Włos się jeży na głowie po przeczytaniu artykułu "Haracz w funtach" (nr 9). Polaków ambitnych, zaradnych, odważnie wyruszających w odległe rejony globu i ciężko tam pracujących państwo polskie gani za ich...3
  • Skaner26 mar 2006SKANER - POLSKA WYBORY Sejm się sam rozwiąże? Wystąpienie Jarosława Kaczyńskiego nie pozostawia wątpliwości. PiS będzie dążył do jak najszybszych wyborów i nie jest to tym razem chwyt służący zdyscyplinowaniu niesfornych...8
  • Dossier26 mar 2006ARTUR ZAWISZA poseł PiS ""Business Week" zapytał nas oboje, dając nam test dla maturzystów zdających na ekonomię. Ja miałem 83 proc. trafnych odpowiedzi, a Hanna Gronkiewicz-Waltz - 58 proc." Polsat JANUSZ PALIKOT poseł...9
  • Playback26 mar 2006Prezes zarządu UniCreditu Alessandro Profumo i premier Kazimierz Marcinkiewicz Zdjęcia: M. Stelmach14
  • Poczta26 mar 2006Waszyngton broni WSI Autorzy artykułu "Waszyngton broni WSI" (nr 10) sugerują, iż pierwszy sekretarz ambasady USA David Morris oraz niżej podpisany zastępca ambasadora "odwiedzali polskich polityków i urzędników,...14
  • Ryba po polsku - Płacz dziewic z odzysku26 mar 2006Ziejący ogniem dwugłowy smok Kaczyński przebiega kraj, uganiając się za jęczącymi dziewicami z PO15
  • Z życia koalicji26 mar 2006Wiosny ani widu, ani słychu, topole nie pylą, a alergików przybywa. Coraz więcej ludzi cierpi na duszności, wypryski skórne, gdy widzi w telewizji Przemysława Gosiewskiego. A pełno go tam od rana do wieczora. Stowarzyszenie Przeciw...16
  • Z życia opozycji26 mar 2006Mamy wiadomość dla Andrzeja Leppera. Ryszard - to jest, przepraszamy, Richard Henry Francis Czarnecki - marzy o tym, żeby zostać następcą najsłynniejszego polskiego Mulata. To nie znaczy, że chce być jeszcze słynniejszym Mulatem. Nie, on chce być...17
  • Nałęcz - Nowy bat26 mar 2006PiS ma duże szanse się przekonać, że kto pod kim dołki wyborcze kopie, ten sam w nie wpada18
  • Fotoplastykon26 mar 2006© H. Sawka www.przyssawka.pl19
  • Jan Paweł II superstar26 mar 2006U milionów młodych ludzi Jan Paweł II przemienił widzenie świata: człowiek z pastorałem zastąpił Che Guevarę z karabinem20
  • Fronty Kaczyńskich26 mar 2006Ciągle nie pojawił się pakiet reform realizujących program PiS30
  • Rachunek dla Rzeczypospolitej26 mar 2006Polska słabego rządu i skłóconego Sejmu może odpowiadać tylko prezydentowi Rosji36
  • Giełda26 mar 2006Hossa Świat Prawa zwierząt zastrzeżone? Zwierzęta występujące w reklamach powinny na tym zarabiać - uważa kanadyjski filmowiec Gregory Colber. Dlatego założył Fundację Zwierzęcych Praw Autorskich, która od przyszłego roku ma pobierać od...40
  • Bankomania czy bankomatnia?26 mar 2006PiS chce otworzyć bankowe sejfy, w których schronił się układ tworzący III RP42
  • Na haju26 mar 2006Kto gra w banki?50
  • Kryzys na słaby bank26 mar 2006Niezależny bank centralny potrzebny jest jak kaftan bezpieczeństwa w domu wariatów52
  • Gazowy blitzkrieg?26 mar 2006Moskwa rozpoczyna energetyczny zabór Europy54
  • Chevroletyzacja Daewoo26 mar 2006Amerykanie podbijają Europę samochodami z upadłej koreańskiej firmy60
  • Załatwione odmownie - Antycywilizacja26 mar 2006Świat islamu wydaje się odporny na adaptację do środowiska, w którym istnieje62
  • Na czarną godzinę26 mar 2006Kurs ekonomii NBP i "Wprost": jak zrobić remanent w domu64
  • Supersam26 mar 2006CeBit 2006 Pożegnanie z kineskopem Michał Zaczyński z Hanoweru Tegoroczne targi elektroniczne CeBIT w Hanowerze zostały zdominowane przez ekrany telewizyjne. Firma Sharp, która wynalazła LCD, pierwsza przedstawiła szeroką ofertę ekranów full HD -...66
  • Pełzająca agresja26 mar 2006Norbert Z. ze Starachowic zabił dwunastolatka, bo ten "za nim łaził", a Mariusz K. zamordował matkę, bo "za głośno jadła"68
  • Złote jabłko Jobsa26 mar 2006Steve Jobs stał się przywódcą światowej rewolucji technokulturalnej72
  • Moskiewski szyk26 mar 2006Młodzi i bogaci Rosjanie znudzili się zwykłym przepychem: pozostawiają go prostakom i nowobogackim74
  • Thriller Jaruzelskiego - jak propaganda chaosu i konfrontacje rozbiły „Solidarność” przed stanem wojennym26 mar 2006Komuniści rozbroili „Solidarność” przed wprowadzeniem stanu wojennego - za pomocą „odcinkowych konfrontacji” i „propagandy chaosu”78
  • Know-how26 mar 2006Zatruty umysł Marihuana znacznie upośledza sprawność umysłową, zwłaszcza u osób palących ją przez wiele lat - wykazały badania przeprowadzone w Grecji. Ten narkotyk jest uważany za mało szkodliwy, a część naukowców przypisuje mu...81
  • Iloraz pomysłów26 mar 2006Kreatywność jest niemal stuprocentową gwarancją sukcesu82
  • Chlorek śmierci26 mar 2006Wystarczy nawet nieznacznie podnieść dopuszczalną dawkę leku, by zabić chorego86
  • Krew na śniegu26 mar 2006Podczas snu zimowego niektóre owady przeżywają temperaturę minus 70 stopni Celsjusza88
  • Duchy faraonów26 mar 2006Imperium starożytnego Egiptu zapoczątkowała wioska w dolinie Nilu na południe od dzisiejszego Asjut90
  • Bez granic26 mar 2006Jadalne wykałaczki Obrady chińskiego parlamentu to prawdziwa burza mózgów. W ciągu dziesięciu dni 3000 delegatów zastanawiało się, co zrobić, aby Chiny i świat stały się lepsze. Wnioski z tej dyskusji mogą być kopalnią...92
  • Czysty remis26 mar 2006Umowy energetyczne podpisane na początku stycznia w Moskwie były dla losu Ukrainy ważniejsze niż wybory parlamentarne94
  • Wybory trzeciej drogi26 mar 2006Izrael jeszcze nigdy nie był tak zagrożony jak dzisiaj98
  • Atak najlepszą obroną26 mar 2006"Trzeba się pojawić najpierwszym i z największą siłą" - te słowa gen. Forresta najlepiej ilustrują nową doktrynę obronną USA100
  • Taśmy Saddama26 mar 2006Nowe dowody wskazują, że w Iraku była broń masowego rażenia102
  • Mięczaki po parysku26 mar 2006Francuska młodzież chce się zaszczepić przeciwko wolnemu rynkowi104
  • Menu26 mar 2006WYDARZENIE TYGODNIA Cały ten Wrocław Za sprawą 27. Przeglądu Piosenki Aktorskiej jedno z najpiękniejszych miast Polski przez dziesięć dni żyło sztuką w rozmaitych jej wydaniach. Były propozycje dla koneserów (koncert poświęcony Kalinie...106
  • Recenzje26 mar 2006108
  • Gotycka love story26 mar 2006***** Świat żywych to sztywna ohyda; świat umarlaków to kraina, gdzie muzyka gra i gorzała się leje. Do tego drugiego, wesołego świata wprowadza nieboszczka Emily (Helena Bonham Carter) zahukanego młodzieńca, jak raz przypominającego Johnny'ego...108
  • Być jak Martin Borman26 mar 2006**** Choć akcja tej powieści toczy się pół wieku temu w USA, pasuje do polskiej rzeczywistości roku 2006. John Edgar Hoover, młody prawnik, w 1924 r. zostaje dyrektorem Biura Śledczego, później znanego jako FBI. Już następnego dnia po nominacji ma...108
  • Szalona Europa26 mar 2006****1/2* W zalewie "thrillerów historycznych", jakich staliśmy się ofiarami po sukcesie "Kodu Leonarda da Vinci", w gruncie rzeczy będących idiotycznym bełkotem, cykl powieści włoskich autorów jest wyjątkowy. Dla wszelkiej...108
  • Ojciec dyrektor i pedały26 mar 2006**** Darkroom to ciemnia, ale nie do wywoływania zdjęć, tylko do uprawiania miłości w klubach. A jak twierdzi jeden z bohaterów sztuki Przemysława Wojcieszka, "życie jest jak darkroom, nigdy nie wiesz, kto i w jaki sposób cię wydyma, ani też,...108
  • Terroryści z Glasgow26 mar 2006****1/2* Nie Franz Ferdinand czy Snow Patrol są rockową wizytówką Szkocji, lecz grupa Mogwai. Jej piąty album, "Mr. Beast", przypomina, że mamy do czynienia z fenomenem na miarę My Bloody Valentine i ich epokowego albumu...108
  • Mistrzowie wtórności26 mar 2006Polscy plastycy są gorsi niż nasi sportowcy: zaliczają się wyłącznie do drugiej i trzeciej ligi110
  • Wyprzedaż nieudaczników26 mar 2006Szurnięci geniusze mają życiorysy, które najlepiej idą w filmie i literaturze114
  • Bard ciemności26 mar 2006Zamiast skończyć na cmentarzu dla ćpunów, Nick Cave stał się pieśniarzem równym Cohenowi i Waitsowi116
  • Pazurem - Metkownica26 mar 2006Do roboty "metkowych" trzeba się przyzwyczaić jak do wierzb na Mazowszu. Są równie nieusuwalni120
  • Ueorgan Ludu26 mar 2006TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 12 (178) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 20 marca 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza IV RP na pierwszej linii frontu walk frakcyjnych W przyspieszonych wyborach prawdziwi patrioci wybierają SLD...121
  • Skibą w mur - W pewnym wieku26 mar 2006Ludzie nie dzielą się na grubych i chudych, brunetów i rudych, tylko na tych, co są przed i po czterdziestce122