Sztukmistrz z Warszawy

Sztukmistrz z Warszawy

Dodano:   /  Zmieniono: 
Singer nie mógł i nie chciał zaakceptować Polski bez Żydów Mimo że 56 lat spędził w USA, pozostał pisarzem na wskroś warszawskim. Proza Isaaca Bashevisa Singera wyrastała z wielokulturowości przedwojennej stolicy Polski. Jego książki często zaludnia warszawski margines rodem z powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Nic dziwnego, że Festiwal Kultury Żydowskiej (14-17 października) nosi nazwę Warszawa Singera. Pretekstem do jego zorganizowania jest setna rocznica urodzin noblisty. "Nalewki były zabudowane rzędem cztero- i pięciopiętrowych budynków pokrytych szyldami w językach: rosyjskim, polskim i jidysz. Świat handlu - koszule i trzcina, bawełna i guziki, parasolki i jedwab, czekolada i plusz, kapelusze i nici, biżuteria i tałesy. (...) Żydzi w spłowiałych płaszczach i ciężkich butach krzątali się wokół swych furmanek obwieszonych drewnianymi cebrzykami i latarniami". Tak Singer opisywał przedwojenną Warszawę, która wtedy - po Nowym Jorku - była największym skupiskiem Żydów na świecie. Biografistka Singera Agata Tuszyńska zauważa: "W jego twórczości jeden krok dzielił synagogę od seksu".
Kazirodztwo, zoofilia, homoseksualizm - Singer opisywał wszelkie odmiany erotyzmu, niekoniecznie akceptowanego. Właśnie dlatego dla wielu Żydów przyznanie mu Nagrody Nobla było obrazą. Ale Singer pisał o życiu, a nie żydowskich męczennikach. Krytykę swojej twórczości po prostu lekceważył. "Wszyscy wielcy pisarze są oskarżani o to, że przedstawiają własny naród w nie dość jasnym świetle. A dobrzy ludzie są nudni. Nawet dobrzy ludzie nie chcą czytać o dobrych ludziach" - replikował. Pisał w jidysz i gdyby nie Nagroda Nobla i liczne tłumaczenia, pozostałby po prostu jednym z wielu opowiadaczy, jacy od wieków krążyli po żydowskich sztetlach.

Festiwal radości
- Kultura żydowska to nie tylko Holocaust. Ona jest pogodna i radosna. I taka jest też twórczość Singera. Chcemy przywołać klimat tej wspaniałej przedwojennej Warszawy, która żyje już tylko w jego książkach - mówi "Wprost" Gołda Tencer, pomysłodawczyni Festiwalu Kultury Żydowskiej - Warszawa Singera. Imprezę rozpocznie premierowy spektakl Teatru Żydowskiego w reżyserii Szymona Szurmieja. Wybrano "Dybuka", bo Singer był zakochany w duchach i zjawach.
W programie festiwalu - oprócz sesji naukowej poświęconej twórczości pisarza i językowi jidysz - przewidziano imprezy plenerowe, wystawy plastyczne, kabarety, koncerty, uczty kulinarne i liczne warsztaty. Największą atrakcją będzie to, że na dwa dni ulica Próżna (wkrótce ma przejść gruntowną renowację) zamieni się w przedwojenną żydowską uliczkę. 16 października kilkanaście nieczynnych już sklepików zostanie przeobrażonych m.in. w fonotekę, winiarnię, piekarnię, kuźnię czy salon wróżki. Maciej Kuroń przygotuje dla publiczności czulent, a wokół ma się roznosić zapach obwarzanków i waty na patyku. Przewidziano nawet żydowskie karaoke!
Na koncercie w synagodze Nożyków będzie można wysłuchać światowej sławy kantora Benziona Millera, a podczas "Nocy chasydów" - zespołów klezmerskich. Niezwykle modnej dziś kabale będzie poświęcony specjalny wykład dr. Talego Loewenthala. Natomiast w niedzielny wieczór ulica Krochmalna, gdzie przed wojną mieszkał Singer, wypełni się głosami m.in. Maryli Rodowicz, Justyny Steczkowskiej, Bohdana Łazuki czy Hanny Banaszak.

Kobieciarz z Krochmalnej
Po otrzymaniu Nagrody Nobla Singer stał się w USA sławny niczym hollywoodzkie gwiazdy. Jednak wcześniej był jedynie bratem znanego pisarza Israela Joszuy Singera. Trzy lata po przybyciu do Ameryki nie miał grosza przy duszy i kilkakrotnie myślał o samobójstwie. W liście do byłej kochanki i matki jego jedynego syna, pisał: "Raz na zawsze zrezygnowałem z mrzonki, że można się wzbogacić z pisania beletrystyki".
Nie był ani przystojny, ani elegancki, ale kobiety lgnęły do niego jak muchy do lepu. Przed 35. rokiem życia, zanim poznał Almę Haimann, był przeciwnikiem małżeństwa. Singer po ślubie nadal miewał romanse, ale ostatecznie zawsze wracał do żony. Jako jedyna potrafiła wytrzymać z tym kapryśnym skąpcem, który publicznie zamieniał się w elokwentnego dowcipnisia.
Singer twierdził, że jest typowym Żydem z Krochmalnej. "Na chwilę znalazłem się w pałacach sztokholmskich, ściskałem ręce książąt i królów, ale w duszy pozostałem biedakiem, jednym z małomiasteczkowych nędzarzy" - przekonywał syna. W religijnym domu nie wolno mu było czytać świeckich książek, dlatego jako nastolatek wspinał się na drzewa, gdzie czytał m.in. Spinozę, Tołstoja, Maupassanta. Powtarzał, że nawet jeśli jego książek nikt nie będzie czytał, on będzie nadal pisał. "Wolę jedną czytelniczkę z Harlemu niż stu inteligentów z [uniwersytetu] Columbii" - przekonywał. Bo uważał, że pisarz ma dawać czytelnikom przyjemność, a nie prawić im morały. "Literatura, która zanudza czytelnika, nie ma prawa bytu. Literatura jest źródłem radości"- powiedział, odbierając Nobla w październiku 1978 r.

Demony i dybuki
Nieposkromione namiętności kipiące w jego prozie przysporzyły Singerowi zastępy przeciwników. Literaturoznawcy odsądzali tego syna rabina od czci i wiary, zarzucając mu kreślenie nieprawdziwego obrazu żydowskiej społeczności, pełnego taniego mistycyzmu i zabobonów. "To jest brudne. Świat, który przedstawia, niewiele ma wspólnego z rzeczywistością" - oburzał się prof. Heszel Klepfisz. Z kolei judaista Allan Nadler z Drew University zarzuca mu antysemityzm i pornograficzne treści, które urągają pamięci ocalonych z Holocaustu. "Gardzę nim i przykro mi, że Ameryka czci tego bluźnierczego bufona" - tak na łamach "New York Timesa" protestowała ostatnio Inna Grade, wdowa po innym żydowskim pisarzu.
Podczas, gdy w USA Singer zarówno zachwyca, jak i odrzuca, w Warszawie ma łączyć zwolenników i przeciwników. Tak ma być co roku w rocznicę urodzin pisarza, który po opuszczeniu Polski w 1935 r. nigdy tu nie wrócił. Po prostu Polski bez Żydów nie mógł i nie chciał zaakceptować. Jednak do śmierci z sentymentem wspominał kraj, a zwłaszcza Warszawę. - On patrzył na Broadway, ale widział Marszałkowską - wspomina syn pisarza, tłumacz jego prozy i gość warszawskiego festiwalu.

Więcej możesz przeczytać w 42/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 42/2004 (1142)

  • Na stronie - Mózg lewoskrętny17 paź 2004Dokonania lewicowych gigantów myśli mogą zachwycać nie tyle inteligentów, ile ćwierćinteligentów Polskie Koleje Państwowe tym się różnią od innych, że w wielu wagonach i przedziałach są regulatory temperatury, ale prawie zawsze można nastawić...3
  • Wprost od czytelników17 paź 2004Prezydenckie dożynki Moją rodzinę, od pokoleń warszawiaków, rozbawiło posądzenie o to, że skoczyliby w ogień za prezydentem Kaczyńskim, co sugeruje autor artykułu "Prezydenckie dożynki" (nr 40). Nasze miasto jest brudne, ma...3
  • Skaner17 paź 2004Przychodzi Ałganow do Kulczyka Jan Kulczyk, najbogatszy Polak, spotkał się rok temu z Władimirem Ałganowem. Rosjanin oskarżył wtedy Wiesława Kaczmarka i Macieja Giereja o wzięcie 5 mln dolarów łapówki od Łukoilu. Do spotkania...8
  • Dossier17 paź 2004"Minister obrony nie potrzebuje obrony, bo sam się nazywa minister obrony i daje sobie dobrze radę" Program I Polskiego Radia JÓZEF OLEKSY, marszałek Sejmu "Jedną z polskich patologii jest wszechobecność w gospodarce ludzi z...9
  • Sawka17 paź 200410
  • Kadry17 paź 200411
  • Playback17 paź 200413
  • M&M17 paź 2004JAK SAMA NAZWA WSKAZUJE Wysyła Lepper w Polskę kwiat Samoobrony jako gabinet cieni. Ktoś pyta zdumiony: skąd ta nazwa "lektorzy"? Odpowiem, gdy pyta: To są wszyscy z tej partii, co umieją czytać.13
  • Poczta17 paź 2004Spółdzielcza pętla Zarząd Gnieźnieńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oświadcza, że wbrew temu, co napisano w artykule "Spółdzielcza pętla" (nr 32), Alfons Łykowski - podobnie jak wszyscy członkowie Gnieźnieńskiej...13
  • Nałęcz - Minimum uczciwości17 paź 2004Liderzy SLD zarzekali się, że sojusz kończy z kolesiostwem, ale w partii nie traktuje się serio tej deklaracji Senatorowie SLD nie uchylili immunitetu Jerzemu Pieniążkowi, czego domagała się prokuratura prowadząca postępowanie w sprawie...14
  • Z życia koalicji17 paź 2004Oto historyjka, jak posłowie SLD próbują się nawzajem wykończyć. Otóż, w pewnym mieście odbyła się imprezka z udziałem regionalnych liderów SLD. Impreza była zamknięta (żadnych dziennikarzy, biznesmenów, przypadkowych...16
  • Z życia opozycji17 paź 2004Partia Emerytów i Rentierów, czyli Unia Wolności, miała kongres. Tam to odnowiciel unii Władysław Frasyniuk oświadczył, że jego partia wraca do gry. I wyciągnął z rękawa trzy asy: Geremka, Mazowieckiego i Kułakowskiego. Jeszcze jeden...17
  • Fotoplastykon17 paź 2004www.przyssawka.pl18
  • Ludzie z kapusty17 paź 2004Prokuratorzy wykonują polityczne zlecenia i uznają ten stan za normę Dyspozycyjny jak Kapusta - tak się mówi o prokuratorach gotowych wypełniać polityczne zlecenia. Zygmunt Kapusta, do niedawna szef Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie, przed...20
  • Znani sprawcy17 paź 2004Grupa Jaruzelskiego i Kiszczaka nie była ofiarą, lecz uczestnikiem gry, w wyniku której zamordowano Popiełuszkę Mordercami księdza Popiełuszki byli esbecy - przyznały władze po zabójstwie kapłana. Był to ewenement w całym wschodnim bloku: sprawcy...24
  • Trumienny populizm17 paź 2004Decyzję o kupnie nowych samolotów dla Vip-ów podejmie się wtedy, gdy ich pasażerów można będzie przywieźć tylko w trumnach Kołowaliśmy już po pasie startowym, gdy za samolotem zaczęło biec dwóch Chińczyków z gaśnicami. Machali rękami, ale nie...28
  • Miękka granica17 paź 2004Polsko-niemiecka granica zamieniła się w deptak nielegalnych imigrantów - reportaż "Wprost" i TVN Granice UE co roku próbuje nielegalnie przekroczyć prawie pół miliona imigrantów - wynika z danych Interpolu....32
  • Giełda17 paź 2004Hossa Świat Brylantowy Bahrajn Na miliard dolarów szacuje się wartość brylantów, złotej i srebrnej biżuterii oraz luksusowych zegarków zaprezentowanych na dorocznej wystawie kosztowności w Manamie, stolicy Bahrajnu....34
  • Nieruchome nieruchomości17 paź 2004Polski rynek mieszkań na wynajem schodzi do podziemia Brytyjczyk Gerald Cadogan, głowa starego szlacheckiego rodu, jest właścicielem 3 tys. mieszkań i 600 domów, które wynajmuje chętnym w prestiżowej londyńskiej dzielnicy Chelsea. Amerykański...36
  • Szejk Putin17 paź 2004Kreml "amerykanizuje" Jukos Jukos zostanie sprzedany. Najpewniej nabywcą części jego majątku będzie amerykański koncern ChevronTexaco. To byłaby dobra wiadomość dla rynku naftowego, zła - dla dotychczasowych właścicieli przedsiębiorstwa. Oznacza...42
  • Złote wrota17 paź 2004Nagroda Złamanego Grosza 2004 - nominacje "Wprost"i Tok FM Mieszkanie na koszt podatnika? To już było w epoce, która formalnie skończyła się w 1990 r.! Ta epoka nadal jednak trwa, przynajmniej w polityce mieszkaniowej. PiS, czyli partia, która...48
  • Ostatnie klocki?17 paź 2004Lego buduje drogę do bankructwa Co dwudziesty pracownik na bruku, utrata jednej czwartej klientów i najgorszy w historii wynik finansowy - to wyniki pracy szefów Lego tylko w ostatnim roku. Menedżerowie nie rozumieją twardych reguł biznesu:...50
  • Biznes z ikrą17 paź 2004Kawior amerykański wypycha rosyjski Kilogram ikry bieługi z Morza Kaspijskiego kosztuje na międzynarodowym rynku nawet około 3500 USD - tyle ile ćwierć kilograma złota albo 75 akcji Coca-Coli na Wall Street! Najsłynniejszy czarny kawior, czyli...52
  • Załatwione odmownie17 paź 2004W fikcyjnym świecie "grupy trzymającej Rywina" płotki rzekomo decydują, a grube ryby pływają bezkarnie Wszyscy jesteśmy świadkami ujawnianych przez kolejne komisje parlamentarne gorszących nas zachowań ludzi władzy w szerokim znaczeniu tego...56
  • Supersam17 paź 2004Najszybsza konserwatystka Żaden inny samochód w ciągu 30 lat produkcji nie zmienił się tak mało zewnętrznie i tak bardzo pod względem technicznym. Nowe porsche 911 carrera przypomina wszystkich swoich poprzedników i jednocześnie bije...58
  • Nieustraszeni pożeracze robali17 paź 2004Bejsbol genitalny, przypinanie żabek do worka mosznowego czy jedzenie pizzy z wymiocinami to przyszłość reality show Gdy Indiana Jones wpada do pieczary pełnej węży i robactwa, tylko dzieci ulegają panice. Dorośli w ogóle na to nie reagują. Co...60
  • BMW z plecakiem17 paź 2004W citroenie C4 nie obraca się środkowa część koła kierownicy Jeśli samolot dobrze wygląda, to i dobrze lata" - mawiał Marcel Dassault, francuski konstruktor lotniczy. Z samochodami jest podobnie: tak przynajmniej sądzą ich nabywcy - wynika z...66
  • Pornoostatki17 paź 2004Polski przemysł erotyczny kona Gdy niejaka Houston zorganizowała w 1995 r. bicie seksualnego rekordu świata, przebojem weszła do pornoczołówki. Dwudziestosiedmioletnia "aktorka" wymyśliła seksualne zawody, bo uchodziła już za podstarzałą. W...69
  • Niezbędnik lewego inteligenta17 paź 2004Jak się robi najmądrzejszych? Człowiek pragnie wiedzieć, kto jest lepszy, kto gorszy, a wśród myślicieli kto mądrzejszy i kto w wypadku różnicy zdań ma rację. Bo dla inteligenta jest jasne, że ma ją mądrzejszy, a nieinteligentowi trzeba...70
  • Ekran osobisty - Ostatnie życzenie17 paź 2004Dla Zygmunta Kałużyńskiego "Mój Nikifor" i "Pręgi" stały się zapowiedzią nowych wartości w polskim kinie Kiedy rozmawia się z przyjacielem, nigdy nie wiadomo, która rozmowa okaże się ostatnia. Nie można tego przewidzieć nawet wtedy, gdy jest...74
  • Klucz Samsona17 paź 2004Czy Izrael wygrałby wojnę Jom Kippur, gdyby nie miał atomowego straszaka? Konflikt atomowy groził światu podczas wojny Jom Kippur w takim samym stopniu jak podczas kryzysu kubańskiego 1962 r. W październiku 1973 r. Izrael niczym biblijny Samson...76
  • Know-how17 paź 2004Piórka smoka Praprzodek słynnego tyranozaura był pokryty piórami - twierdzą chińscy badacze, którzy odnaleźli szkielet gada żyjącego przed 130 mln lat. Dinozaur zwany Dilong paradoxus (co znaczy dziwny cesarski smok) mierzył...80
  • Ryzyko w tabletkach17 paź 2004Firmy farmaceutyczne ukrywają wyniki badań leków Już ponad 16 mld dolarów odszkodowań wypłaciła pacjentom amerykańska firma Wyeth. Zrobiła to po wycofaniu z rynku leku na odchudzanie powodującego groźne dla zdrowia skutki uboczne (ten preparat -...82
  • Kino umysłu17 paź 2004Marzenia senne to jedynie śmietnik mózgu Przed ponad stu laty Zygmunt Freud twierdził, że marzenia senne są "królewską drogą poznania nieświadomości", inni psychoanalitycy przekonywali, że śniąc, porządkujemy wspomnienia. Zaprzeczają temu...86
  • Nobel za doktorat17 paź 2004Za 25 lat nie będzie ani jednego noblisty z Europy Isaac Newton i Dmitrij Mendelejew osiągnęli szczyty kariery przed czterdziestką. Albert Einstein dokonał największych odkryć, nim skończył 26 lat. Jednym z najmłodszych geniuszy wszech czasów był...88
  • Bez granic17 paź 2004Prezydencki Halloween Wybory prezydenckie zbiegają się w czasie z popularnym w USA świętem Halloween, więc wymyśliliśmy "dyniowe prawybory", dzięki którym ludzie będą mogli jednocześnie głosować i dobrze się bawić"-...92
  • As Busha17 paź 2004Bin Ladena ukrywają władze Chin Osama bin Laden mógłby być kartą atutową prezydenta Busha w ostatnich, gorących tygodniach przedwyborczych. Waszyngton właśnie prowadzi ściśle tajne rozmowy z Pekinem na temat wyłuskania bin Ladena z kryjówki na...94
  • Bij albo płać17 paź 2004Zatraciwszy instynkt samozachowawczy, Europa znajdzie się pod butem Arabii Dwa terrorystyczne dramaty rozpoczęły się w Iraku tego samego dnia. 19 sierpnia 2004 r. dżihadyści porwali dwunastu nepalskich robotników oraz dwóch francuskich reporterów....98
  • Kochani mordercy17 paź 2004Pacyfiści w służbie terrorystów Dwie uratowane włoskie pacyfistki - Simona Pari i Simona Torretta - od chwili przybycia do Rzymu więcej dobrego mówią o porywaczach niż o własnym rządzie, który ocalił im życie. Dziękują za solidarność wszystkim...100
  • Unia nordycka17 paź 2004Skandynawowie nie chcą dyktatu "socjalistycznej Brukseli" Żyjemy jak rodzina - mówi "Wprost" Tarja Halonen, prezydent Finlandii. - Jesteśmy tacy sami, mamy wspólne wartości. Ale jak w każdej rodzinie dochodzi do kłótni. Przecież nawet domownicy...102
  • Poligon Białoruś17 paź 2004Putin wprowadza system rządzenia przetestowany przez Łukaszenkę Za czasów Borysa Jelcyna Mińsk starał się naśladować zmiany zachodzące w Moskwie. Teraz wydaje się, że to Rosja Putina kopiuje system stosowany przez Aleksandra Łukaszenkę. W...104
  • Menu17 paź 2004Krótko po Wolsku Seks, owady i plankton Czytam sobie "Porady seksualne doktor Tatiany" Olivii Judson - cóż za zabawna, a zarazem wspaniała entomologiczna pornografia. Co za bogactwo erotycznych orientacji, przy...106
  • Lewy sztokholmski17 paź 2004Przejawem postępującego, lewicowego zidiocenia jurorów jest literacka Nagroda Nobla dla Elfriede Jelinek Nagroda Nobla więcej mówi o sympatiach ideowych i politycznych jurorów niż o rzeczywistej klasie pisarskiej laureatów. Z każdym rokiem coraz...108
  • Pitt z Kożuchowską17 paź 2004Dubbing może uratować usychające polskie kino Grałem w filmie z Robertem De Niro i Martinem Scorsese - stwierdził amerykański komik Jack Black na ostatnim festiwalu w Cannes. Wypowiedź tę skwitowano wybuchem śmiechu, bo Black promował najnowszą...112
  • Sztukmistrz z Warszawy17 paź 2004Singer nie mógł i nie chciał zaakceptować Polski bez Żydów Mimo że 56 lat spędził w USA, pozostał pisarzem na wskroś warszawskim. Proza Isaaca Bashevisa Singera wyrastała z wielokulturowości przedwojennej stolicy Polski. Jego książki często...114
  • Matematyk obiektywu17 paź 2004Polak Marian Schmidt to najwybitniejszy obok Henri Cartiera-Bressona mistrz kompozycji fotograficznej Jest uczniem Johna Nasha, matematyka, laureata Nagrody Nobla, znanego z nagrodzonego czterema Oscarami filmu "Piękny umysł". Marian Schmidt...116
  • Ueorgan Ludu17 paź 2004Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy! TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 42 (107) Rok wyd. 3 WARSZAWA, poniedziałek 11 października 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Noble 2004 Sukcesy polskiej nauki Polska nauka -...120
  • Skibą w mur17 paź 2004Jak doniosła prasa, w Łodzi sprzedają Jezusa Chrystusa jako kartonik zapachowy do samochodu Posezonowe obniżki cen mieszają się z ogólnym obniżaniem lotów. Drogie symbole okazują się nagle bardzo tanie. Zdaniem właścicieli lombardów, w...122