Czas rebeliantów

Dodano:   /  Zmieniono: 
Nagroda Pritzkera 2005, czyli Nobel w architekturze Mam gdzieś ograniczenia przestrzeni publicznej i prywatnej. Interesuje mnie wyłącznie konflikt i konfrontacja". To dewiza Thoma Mayne`a, tegorocznego zdobywcy Nagrody Pritzkera, zwanej architektonicznym Noblem. Nagrodę przyznaje fundacja Hyatt. W przeciwieństwie do Nobla, który nie wyznacza nowych trendów, Pritzker ma wielki wpływ na nowe tendencje w światowej architekturze. Nagroda dla Mayne`a, 61-letniego Amerykanina, oznacza, że przez najbliższe lata w cenie będą projekty brutalnie wkraczające w przestrzeń miasta i agresywnie wyróżniające się.
Chaos okiełznany
Biurowiec Caltrans District 7 Headquarters w centrum Los Angeles jest typowym dziełem Mayne`a. Kiedy świeci słońce, gmach sprawia wrażenie szczelnie zamkniętego, pozbawionego okien bunkra. Po zmierzchu staje się natomiast niemal przezroczysty, sprawia też wrażenie, jakby się unosił. Bez względu jednak na nasłonecznienie ten gigantyczny twór agresywnie dominuje nad otoczeniem. Podobne wrażenie sprawia zaprojektowana przez Mayne`a szkoła Diamond Ranch w Pomonie w południowej Kalifornii. Ten kampus wygląda jak porozrzucane na wzgórzu meteoryty. Z bliska okazują się one całkiem zwartym kompleksem - z boiskiem piłkarskim na szczycie, kortem tenisowym na dole i dwoma rzędami budynków oddzielonych pasażem dla pieszych w środku. - Kampus wydawał się niemożliwy do zbudowania już na papierze. Teraz, kiedy go ukończono, nadal wygląda nierzeczywiście - mówi Ada Louise Huxtable, nestorka światowej krytyki architektonicznej, członkini jury tegorocznej Nagrody Pritzkera.
Mayne, autor m.in. projektu wioski olimpijskiej Nowy Jork 2012, parlamentu Alaski i biurowca Sun Tower w Seulu, jest zafascynowany matematyczną teorią chaosu. Kampus w Pomonie dowodzi, że w chaosie Mayne widzi logikę i harmonię. I nie jest w tym odosobniony. Przedstawiciele rebelianckiego nurtu w architekturze od kilku lat zdobywają najważniejsze architektoniczne nagrody. Mimo że pionierem tego kierunku była austriacka grupa Coop Himmelblau (znana m.in. z "dekonstruktywistycznej" przebudowy pod koniec lat 80. dachu wiedeńskiej kamienicy z XIX wieku), rozsławili go przede wszystkim Daniel Liebeskind i Peter

Eisenman. Trendokraci
Nagrody Pritzkera wyznaczają kierunki w architekturze, bo jury (złożone z krytyków architektury, przemysłowców, wykładowców i samych projektantów) wychwytuje widoczne w zrealizowanych już projektach tendencje i nagradza ich pionierów. Usankcjonowany Pritzkerami nurt staje się dominującym na kilka lat (czasem na dekadę).
Rebeliantów nie brano poważnie dopóty, dopóki Nagrody Pritzkera nie otrzymali Holender Rem Koolhaas i Brytyjka irackiego pochodzenia Zaha Hadid. Koolhaas, znany z publikacji wzywających do tworzenia jak najbardziej szokującej architektury, zaprojektował dla Seattle bibliotekę w kształcie zgniecionej papierowej torby. Z kolei dla chińskiej telewizji w Pekinie stworzył gmach wyglądający jak przetrącona litera O. Wzbudził tym w środowisku architektów burzę porównywalną z krytyką projektu wieży Eiffla. Z kolei Hadid zwyciężyła w konkursie na projekt opery w walijskim Cardiff. Zaprojektowała kompleks trzech "rozjeżdżających się" brył. Projektu jednak nie zrealizowano, bo Hadid nie zgodziła się na żadne ustępstwa, m.in. dotyczące wielkości kompleksu. Jej zrealizowane projekty, czy to Muzeum Sztuki Współczesnej w Cincinnati wyglądające jak poukładane poprzecznie koślawe klawisze pianina, czy skocznia narciarska w austriackim Bergisel, czy remiza strażacka dla niemieckiej fabryki Vitra, od razu stawały się symbolami regionów, w których powstały.
Tak jak obecnie architektonicznych rebeliantów, tak pod koniec lat 90. XX wieku Nagroda Pritzkera wsparła modernistów. W 1997 r. architektoniczny Nobel przypadł Norwegowi Sverre`owi Fehnowi, autorowi "poetyckiego" centrum badawczego Muzeum Lodowca w Fjaerland. Guru modernistów Norman Foster, gdy w 1999 r. otrzymał Pritzkera, miał już na koncie wieżowce w Hongkongu, Frankfurcie oraz kompleksy biurowe i stacje metra. Nagroda Pritzkera dla Fostera spowodowała jednak prawdziwą eksplozję modernizmu w architekturze. Wcześniej jurorzy Pritzkera promowali architektoniczny dialog z tradycją i wszelkiego rodzaju regionalizmy. Tym można tłumaczyć nagrody dla Japończyka Tadao Ando, czerpiącego z tradycyjnej architektury drewnianych świątyń, czy odnoszącego się do starożytności Hiszpana Rafaela Moneo.

Architekci globalni
Nagroda Pritzkera promuje globalne myślenie w architekturze. Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku autorami budowli byli lokalni twórcy lub architekci z pobliskich krajów. Dziś Foster czy Renzo Piano budują niemal na wszystkich kontynentach, stąd trudno powiedzieć, że są architektami brytyjskimi czy włoskimi. Teraz trudno uznać Zahę Hadid za architektkę brytyjską bądź iracką, bo nigdy niczego nie zrealizowała w swych dwóch ojczyznach. Gwiazdy współczesnej architektury niewiele czerpią z tradycji własnych ojczyzn, jak robili to chocby Włosi w XIX wieku, przenosząc włoską architekturę do Niemiec czy Polski. Piano studiował na przykład typową zabudowę w Melanezji, nim zaprojektował centrum kulturalne w Nowej Kaledonii.
Pritzker nie zawsze był nagrodą wpływową. Wcześniej, niczym przy przyznawaniu przez Królewską Akademię literackich Nagród Nobla, skupiano się na uhonorowaniu tych twórców, którzy najlepsze lata mają za sobą, lecz ze względu na dawną świetność wypada ich wyróżnić. Stąd w 1988 r. Pritzkera otrzymał Oscar Niemeyer, główny ideolog błyskotliwej architektury lecz niepraktycznych założeń architektonicznych stolicy Brazylii, które zestarzały się już pod koniec lat 60. - kilka lat po zrealizowaniu. Podobnie było z Kenzo Tange, nagrodzonym w 1987 r., sławnym ze swych projektów z lat 40. (m.in. Centrum Pokoju w Hiroszimie).

Architekci jako celebrities
Architektura, jak każda sztuka, stała się dziś towarem i jako taka potrzebuje reklamy. Tymczasem w Polsce, kraju o największym - obok Niemiec i Wielkiej Brytanii - rynku międzynarodowych konkursów architektonicznych oraz wielkim potencjale inwestycyjnym, wręcza się tylko dwa ogólnopolskie wyróżnienia: doroczną Nagrodę SARP i nagrodę przyznawaną w ramach konkursu "Życie w architekturze" przez dziennikarzy "Architektury - Muratora". W Warszawie, gdzie przez dekadę powstawały najgłośniejsze polskie realizacje, jak osiedle Eko-Park, Biblioteka Uniwersytecka czy biurowiec Focus od lat wyczekuje się prestiżowej nagrody. Lepiej jest w Poznaniu, gdzie przyznaje się nagrody Jana Baptisty Quadro (od nazwiska twórcy renesansowego ratusza) oraz Złoty Pion, Ołówek i Trzos. Laureatami są jednak twórcy lokalni. I zapewne dzięki promocji wielkopolskich architektów to w Poznaniu powstają dziś najciekawsze realizacje, jak Stary Browar (studia ADS), gmach Poznańskiej Grupy Kapitałowej CDF czy wille projektu Mariusza Wrzeszcza. Okazuje się, że gdy architekci stają się celebrities, dobrze to robi samej architekturze. i
Więcej możesz przeczytać w 14/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 14/2005 (1166)

  • Nieśmiertelny10 kwi 2005Pokolenia spadkobierców dzieła wielkiego papieża Jana Pawła II żyć będą do końca świata3
  • Król naszych sumień10 kwi 2005Na dnie swojej nędzy Polska dostała króla, i to takiego, o jakim śniła - pisał o Janie Pawle II Czesław Miłosz "Dominus adest et vocat te". Pan jesti woła cię - te słowa, skierowane do Karola Wojtyły w czasie październikowego konklawe przez jego...6
  • Ostatni prorok10 kwi 2005Na oczach milionów papież wędrował mistyczną drogą nocy10
  • Globalna droga krzyżowa10 kwi 2005W Rzymie doszło do prefiguracji męki i umierania Jezusa, tyle że w warunkach globalnej wioski Głębokim spokojem napełnia mnie myśl o chwili, w której Bóg wezwie mnie do siebie z życia do życia. Dlatego wypowiadam często i bez najmniejszego...12
  • Misja na Wschodzie10 kwi 2005Komunizm trwałby dłużej, gdyby nie było Jana Pawła II16
  • 50 najważniejszych wydarzeń pontyfikatu10 kwi 20051. 16.10.1978 około godz. 17.15. Wybór kard. Karola Wojtyły na 265. papieża w historii Kościoła katolickiego. "Powołali mnie z dalekiego kraju, ale jednocześnie w chrześcijańskiej wierze i tradycji" 2. 22.10.1978. Inauguracja...20
  • Mosty z Watykanu10 kwi 2005Zielonoświątkowcy i baptyści, szczególnie amerykańscy, zaczynają sięgać do języka Jana Pawła II28
  • Papież kontra heretycy10 kwi 2005Jan Paweł II zażegnał największy kryzys Kościoła katolickiego od czasów reformacji32
  • Spotkałem papieża10 kwi 2005LECH WAŁĘSA, były prezydent RP: dla mnie Jan Paweł II jest następcą Chrystusa, Piotrem naszych czasów36
  • Giełda10 kwi 2005Hossa Świat Śladami Bransona Za dwa tygodnie ma się odbyć pierwszy lot linii Alpha 1 Airways należących do zaledwie 18-letniego Brytyjczyka Martina Halsteada. Cztery leasingowane samoloty, mogące jednorazowo przewieźć po osiem osób, mają...42
  • Belkonomika10 kwi 2005Anty-reaganomika Marka Belki Doprowadzi nas do gospodarczej zapaści Prof. Marek Belka zasłynął przed laty krytyką reaganomiki, czyli ekonomiki wzrostu wprowadzonej w USA przez prezydenta Ronalda Reagana. Polegała ona m.in. na obniżeniu podatków i...44
  • Czarna euroowca10 kwi 2005Czy Europa przestanie być hamulcem świata Zachodnia Europa jest od kilku lat czarną owcą światowej gospodarki. Wzrost gospodarczy w największych krajach Unii Europejskiej kuleje i pozostaje daleko w tyle za amerykańskim, na rynku pracy większej...48
  • Dziewica w kosmosie10 kwi 2005Richard Branson - Juliusz Verne biznesu Czyż nie byłoby wspaniale zobaczyć Ziemię z kosmosu? Ja otrzymałem taką szansę" - emocjonował się Amerykanin Doug Ramsburg, 41-letni pracownik uniwersytetu w Denver. Ramsburg poleci w kosmos za darmo,...50
  • Internet w wielkim mieście10 kwi 2005Burmistrzowie miast rozbijają monopol dostawców Internetu Kiedy statek wpływa do portu w Amsterdamie, kapitan jednym przyciskiem na komputerze przesyła dyrektorowi portu wszelkie potrzebne do odprawy celnej dokumenty. Jest to możliwe dzięki...56
  • Z radosnymi poszczekiwaniami10 kwi 2005Socjaliści wbili sobie do głowy, że jeśli coś jest za darmo, to sprzyja biednym. Nic bardziej błędnego60
  • Supersam10 kwi 2005Davidoff Espresso 57 jest pierwszą na polskim rynku kawą rozpuszczalną typu espresso64
  • Płaskie w modzie10 kwi 2005Nastała moda na spłaszczanie urządzeń. Najnowszym tego przykładem jest miniwieża TEAC MC-DX20 wyposażona w odtwarzacz płyt CD i cyfrowe radio z opcją wyświetlania wiadomości tekstowych na ekranie (RDS). Wszystko to w płaskich obudowach, które...64
  • Rozpuszczalne espresso10 kwi 2005Davidoff Espresso 57 jest pierwszą na polskim rynku kawą rozpuszczalną typu espresso. Odpowiednio mocna i wypalana tak jak naturalne ziarna przeznaczone do zmielenia i wsypania do ekspresu, po zalaniu zyskuje charakterystyczną dla prawdziwego...64
  • Owocowy dziwak10 kwi 2005Już co drugie piwo warzone w Belgii to piwo smakowe. W ostatnich latach gusty Belgów zaczynają podzielać Polacy. Po lekkich piwach cytrynowym i karmelowym, po mocniejszych pilsach z aromatem jabłka i imbiru na polskim rynku debiutuje piwo o smaku...64
  • Mini-Ecco10 kwi 2005Zataczająca kolejne pętle moda w tym roku zatrzyma się na latach 90. i typowym dla nich minimalizmie. Inspirację tą dekadą widać zarówno w projektach Giorgio Armaniego, w nowych propozycjach Vistuli, jak i wiosenno-letniej kolekcji obuwia Ecco. W...64
  • Mała wielka zbrodnia10 kwi 2005W starożytnym Egipcie dzieciobójczyni kazano przez trzy doby przytulać odnalezione zwłoki Po tych wszystkich rzeczach, które się wydarzyły, ja je po prostu postanowiłem chować do beczek. Żeby nie było śladu. I żeby nie było czuć - tak reporterom...68
  • Czas rebeliantów10 kwi 2005Nagroda Pritzkera 2005, czyli Nobel w architekturze Mam gdzieś ograniczenia przestrzeni publicznej i prywatnej. Interesuje mnie wyłącznie konflikt i konfrontacja". To dewiza Thoma Mayne`a, tegorocznego zdobywcy Nagrody Pritzkera, zwanej...70
  • Liga narodów10 kwi 2005Piłkarskie mecze wygrywa się głową, a nie nogami Polska prawie na pewno awansuje do przyszłorocznych finałów mistrzostw świata w Niemczech. Pawłowi Janasowi udało się stworzyć drużynę, w której bardzo dobrze są wyważone proporcje między...76
  • Bikont do Makłowicz - Makłowicz do Bikonta - O gorczycy bez goryczy10 kwi 2005Drogi Przyjacielu! Znasz na pewno doskonale ten głęboki dylemat, przed którym staje człowiek zamierzający zjeść gorącą kiełbasę albo parówki, albo golonkę: musztarda czy chrzan? Uwielbiam chrzan i bardzo go szanuję, bo to przecież...78
  • Polowanie na ludzi10 kwi 2005W samej Warszawie było kilka tysięcy szmalcowników80
  • Know How10 kwi 2005Gimnastyka dla pracoholików Wielogodzinne ćwiczenia na siłowni to strata czasu! Świetne efekty można osiągnąć, gimnastykując się stosunkowo krótko. Naukowcy z University of Glamorgan przez osiem tygodni obserwowali dwie grupy...86
  • Fast food w płynie10 kwi 2005Picie soków grozi otyłością i zawałem serca! W latach 70. dla pokoleń wychowanych na kompotach picie "zdrowych" soków, poza modą na coca-colę, było namiastką dobrobytu. - Soki symbolizowały wolność i styl życia, którego zazdrościliśmy ludziom z...88
  • Zawał zakaźny10 kwi 2005Dlaczego ludzie często myjący zęby kilkakrotnie rzadziej chorują na serce92
  • Bez granic10 kwi 2005Bójka gigant W Rosji wszystko musi być wielkie, nawet bijatyka w parlamencie. W ubiegłym tygodniu Władimir Żyrinowski splunął w twarz Andriejowi Sawieliewowi, a ten w odwecie zaatakował go prawym sierpowym. Po chwili obaj rosyjscy...96
  • Dzieci Roosevelta i Wilsona10 kwi 2005Demokracja prewencyjna zamiast wojny prewencyjnej? Czy forma kapitalizmu, którą jedni nazywają kapitalizmem fundamentalnym, a inni neoliberalizmem [w artykule "Dzieci Thatcher i Reagana", "Wprost" nr 12/2005, Walter Russell Mead nazywa go...98
  • Oś Bruksela - Pekin10 kwi 2005W ciągu 15 lat obowiązywania embarga z Europy dostarczono do Chin broń wartą 400 mln dolarów102
  • Wieczny premier10 kwi 2005Tony Blair nawet gdy się myli, ma rację106
  • Menu10 kwi 2005KINO Miłość po grób Jeśli komuś podoba się gra słów w tytule "Zakopana Betty", spodoba mu się także film. Ta przesycona typowo angielskim poczuciem humoru czarna komedia romantyczna zapewnia solidną dawkę wzruszeń. Przede...110
  • TRIUMFY Wprost10 kwi 2005Hity kulturalne 2004112
  • Oficer Pitbull10 kwi 2005Prawdziwe, krwiste kino istnieje w telewizyjnych serialach kryminalnych118
  • Leszno w Jerozolimie10 kwi 2005W Jerozolimie przywracamy imiona, które Żydom odebrano i zamieniono na wytatuowane numery porządkowe Oto widzimy fasady przedwojennych żydowskich kamienic, żydowskich sklepów, w których niegdyś panował wielki ruch i gwar, gdzie można było...120
  • Poczta10 kwi 2005KOMUNIKAT Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych przypomina o obowiązku zgłoszenia przez fundacje i stowarzyszenia zbiorów danych osobowych do rejestracji. Obowiązek zgłoszenia zbioru danych do rejestracji Generalnemu Inspektorowi...122