Czym jest widzenie obuoczne?
Mamy parę oczu, dlatego patrzymy na jeden przedmiot pod różnym kątem. Powstają dwa obrazy, które mózg łączy w jeden. Aby zrozumieć, jak to działa, proponuję prosty eksperyment. Proszę ustawić dwa palce na wysokości nosa, w tej samej linii – jeden dalej, drugi bliżej. Jeśli skupimy wzrok na tym dalej, ten, który jest bliżej, będziemy widzieli podwójnie. Gdy patrzymy prawidłowo na obiekt, osie widzenia obu oczu krzyżują się i nasz mózg łączy dwa obrazy w jeden, czyli dochodzi do fuzji. Natomiast wszystko, co znajduje się przed tym obiektem i za nim, widzimy podwójnie, nawet jeżeli nie jesteśmy tego świadomi. Dzięki prawidłowemu widzeniu obuocznemu, czyli inaczej stereopsji, potrafimy chociażby ocenić odległość od widzianych przedmiotów, świat staje się trójwymiarowy, przestrzenny.
Co się dzieje, jeśli zdolność widze- nia obuocznego zostanie zaburzona?
Przede wszystkim chcę zwrócić uwagę, że te zaburzenia są bardzo powszechne. Według amerykańskich badań w grupie dzieci 6-18 lat występują one 8,5 razy częściej niż choroby oczu. Chciałbym też od razu usystematyzować nazewnictwo. Wady wzroku to np. krótkowzroczność czy astygmatyzm, choroby to np. zaćma czy jaskra i wreszcie zaburzenia – tu właśnie znajdą się m.in. zaburzenia związane z widzeniem dwuocznym. Mówiąc bardzo ogólnie, zaburzenia widzenia dwuocznego wiążą się z tym, że oczy są ustawione nieprawidłowo lub brakuje równowagi mięśni gałkoruchowych.
Mówi pan o zezie?
Tak. Tylko trzeba mieć na uwadze, że jest zez jawny i ukryty. Jeśli mówimy o tym pierwszym– zwykle nie ma problemu z diagnozą i staraniami, aby to skorygować. Jawny zez jest widoczny i wpływa również niekorzystnie na naszą atrakcyjność. Dlatego nikt nie lekceważy takiego zeza u dziecka. Natomiast zeza ukrytego nie jest tak łatwo zdiagnozować. Oko jest nieprawidłowo ustawione wówczas, kiedy jest zamknięte, czy mówiąc ściślej, nie dochodzi do fuzji, czyli łączenia dwóch obrazów w jeden. Kiedy jest otwarte – pozornie nie ma żadnego problemu. Jednym z zaburzeń widzenia obuocznego jest też niedomoga konwergencji – polega ona na tym, że oczy mają tendencję do ustawiania się na zewnątrz, kiedy patrzymy z bliska. To też nie zawsze łatwo dostrzec.
Czy są objawy, po których możemy rozpoznać takie zaburzenia?
I tu dochodzimy do sedna sprawy, ponieważ objawy bardzo często nie są zupełnie kojarzone z problemem okulistycznym, na przykład przy niedomodze konwergencji mogą być mylone z ADHD. Przy zaburzeniach widzenia obuocznegomożemy doświadczyć kłopotów z koncentracją, szybkiego męczenia podczas czytania lub pracy przy komputerze, senności i problemu z zapamiętaniem tego, co ostatnio się przeczytało. Czasem występuje problem z oceną odległości, niezdarność, tendencja do przewracania rzeczy. Są też pewne objawy, które bezpośrednio wskazują na zaburzenie procesu widzenia: dwojenie obrazu, czasowe rozmazanie liter, kiedy patrzymy z bliska, uciekające oko – czy to na zewnątrz, czy do wewnątrz. Część osób nigdy nie zgłasza się do specjalisty, po prostu przyjmuje te niedogodności jako coś naturalnego, a przecież może to mieć istotny wpływ chociażby na wybór drogi zawodowej. Często taka osoba mówi: coś dzieje się z moimi oczami, ponieważ jestem zmęczona. A to jest zupełnie odwrotnie: jest zmęczona, ponieważ coś dzieje się z jej oczami. Zdarza się, że takie osoby mają przeświadczenie, że są głupsze, mniej zdolne. Jednocześnie wydaje im się, że to, że czasem widzą coś podwójnie, jest zupełnie naturalne.
Jak zdiagnozować problem?
W Polsce zajmują się tym ortoptyści, część optometrystów i część okulistów. Pełnego badania widzenia dwuocznego nie robi się podczas rutynowej kontroli wzroku. Dlatego jeśli zauważymy u siebie lub u dziecka jakikolwiek z tych objawów, warto się zwrócić z wątpliwościami do specjalisty.
Mamy diagnozę i co dalej?
Najczęściej stosuje się terapię widzenia, czyli zaplanowane i kontrolowane przez specjalistę ćwiczenia wzrokowe. Są specjalne akcesoria do takich ćwiczeń, chociażby tzw. sznurek brocka – czyli nawleczone na sznur kolorowe koraliki, na których kolejno skupiamy wzrok. Co ważne, wiek nie ma tu znaczenia. Nawet jeśli ktoś jest dorosły, może z powodzeniem zastosować taką terapię. Warto, bo to, jak widzimy, ma bardzo duży wpływ na komfort życia.
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.