Między kurwami

Zachowałem całą swoją integralność ateistyczną, za którą pan przynajmniej powinien mnie, k.... mać, docenić" – powiedział Aleksander Kwaśniewski w rozmowie ze Sławomirem Sierakowskim („Krytyka Polityczna"). I sprowokował wiele pełnych oburzenia głosów. „Teraz, k..., pier..li mi, jak wywiad udzielam!" – powiedział Jan K., czyli słynny Cygan z Torunia, i natychmiast stał się ulubieńcem internautów. Niby to samo słowo, a jakże różne reakcje odbiorców. Wszyscy znamy przysłowie: co wolno wojewodzie..., ale w tym wypadku należałoby raczej zapytać: czego nie wolno wojewodzie? Coraz częściej zdarza się bowiem politykom (nad)używać rynsztokowego języka.

---

Dżokery słowne
Walka z wulgaryzmami nie ma sensu. Wulgaryzmy w języku po prostu są, były i będą, niezależnie od myślenia życzeniowego zarówno purytanów, którzy chcieliby je całkowicie wyeliminować, jak i liberałów, którzy widzą w nich sposób na wyrażanie własnej wolności i niezależności. Co więcej, wbrew panującej opinii niespecjalnie nawet zakłócają funkcję komunikacyjną języka. Są powszechne, a przy tym dużo subtelniejsze znaczeniowo, niż się to na pozór wydaje.
A skoro istnieją, to znaczy, że są potrzebne, czyli że spełniają kilka ważnych funkcji. Po pierwsze, są sposobem demonstrowania emocji. Po drugie, są używane w celu świadomego obrażenia drugiej osoby bądź grupy ludzi. Po trzecie, są środkiem wyrażania lekceważenia czegoś lub kogoś. Po czwarte, u osób niewykształconych, mało sprawnych językowo wypełniają niezręczne przerwy w wypowiedziach i zastępują brakujące słowa, są czymś w rodzaju dżokerów słownych (przypomina się żartobliwa definicja wyrazu w języku polskim: „wyraz to jest to, co się znajduje pomiędzy dwoma kurwami"). Po piąte wreszcie, ponieważ mają smak zakazanego owocu (tabu!), są stosowane w celach prowokacyjnych.

Średniowieczne bluzgi
Cztery pierwsze funkcje nie wymagają komentarza. Wiadomo, że kiedy trafię młotkiem w palec zamiast w gwóźdź, nie zawołam: „och, jejku!", tylko znacznie dosadniej. Kogoś, kto mnie oszukał na znaczną kwotę, też nie nazwę niedobrym szalbierzem, bo byłoby to śmieszne i niestosowne. Te funkcje nie zmieniły się ani na jotę od tysiąca lat. Świadectwa użycia wulgaryzmów sięgają początków polskiego piśmiennictwa. Średniowieczne roty przysiąg sądowych dowodnie pokazują, że nasi przodkowie, wyzywając się, również nie przebierali w środkach: „Jako Jan bieżał na Janowę gospodę i łajał mu kurwie macierze syny, i rwał ji za włosy" (1405 r.). „Csom uczynił Pawłowi, to za jego początkiem, kiedy mi zadawał kurwie macierze syny, a na jegom dom nie biegał" (1429 r.). W samych wulgaryzmach zatem nie ma nic złego, jeśli wiemy, gdzie i kiedy ich używać. I jeśli pamiętamy o istnieniu innych słów, którymi możemy precyzyjnie wyrazić to, co chcemy powiedzieć w danej chwili.
Dlaczego więc publiczne użycie wulgaryzmów wzbudza tyle emocji? No cóż – ubieramy się po to, by nie było nam zimno, jemy, by nie być głodnym, mówimy, by się porozumiewać. Pierwszą funkcję świetnie spełnić może waciak i walonki, drugą salceson zjadany na zatłuszczonej gazecie, a trzecią – wulgaryzm. Używanie wulgaryzmów nie jest wykroczeniem przeciwko normom poprawności językowej, jest naruszeniem norm współżycia społecznego i zasad dobrego wychowania. Użycie wulgaryzmu jest jak położenie nóg w obłoconych butach na białym obrusie – to, co uchodzi w melinie, nie uchodzi na salonach. W związku z tym wulgaryzmy są sytuacyjne i stopniowalne – coś, co jest li tylko potocyzmem w sytuacji nieoficjalnej, może mieć bardzo ordynarny wydźwięk w sytuacji oficjalnej.

Wulgaryzmy prezydenckie
Niektóre gwiazdki za wszelką cenę chcą się utrzymać na pierwszych stronach brukowców i witryn typu Pudelek. Skoro są takie serwisy, widać jest na nie zapotrzebowanie – tak jak na kolejną edycję „Big Brother". Niech zatem owe panie wychwalają tam swoje „zajebiste nogi" (cytat z Dody) i tyłeczki. Obieg jarmarczny istniał w kulturze od zarania – w literaturze polskiej mamy przykłady dosadnych powiedzeń Marchołta: „Niedługo się gówno kurzy, które w cielęcej dupie burzy. Temu, który ma nagą rzyć, nie trzeba mu się przed złodziejmi kryć" („Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym", 1521 r.). Nie bądźmy więc hipokrytami – są sytuacje, w których trudno byłoby tak zupełnie obyć się bez wulgaryzmów. No tak, ale Sejm to jednak nie jarmark, a prezydent to nie kelnerka z Koziej Wólki, którą wulgarność i tupeciarstwo wyniosły na szczyt popkultury.
Właśnie to „ale" jest najważniejsze. Wyobraźmy sobie prezesa międzynarodowej spółki, który na negocjacje ważnego kontraktu przychodzi w szortach i koszulce z napisem: „No job? No money? Then fuck off!!!". Śmiałbym wątpić nie tylko w powodzenie takich negocjacji, ale nawet w to, że w ogóle doszłyby do skutku. A tu mamy „prezesów" całkiem dużego środkowoeuropejskiego państwa, z których jeden posługuje się hasłem: „spieprzaj, dziadu", a drugi zastanawia się, „na jaką cholerę zapieprzać gdzieś tam do Łańcuta, Łomży czy Łomianek" (rozmowa Sławomira Sierakowskiego z Aleksandrem Kwaśniewskim). Mógłbym zrozumieć zarówno trudności z wyrażaniem emocji, jak i chorobę filipińską niedoszłego pana magistra, gdyby był Cyganem z Torunia, ale ponieważ etos prezydenta dotyka wszystkich obywateli, zatem kłamstwo w sprawie wykształcenia, publiczny występ w stanie nietrzeźwości i używanie wulgaryzmów dyskredytuje go nawet jako byłego reprezentanta narodu.

Można wszystko?
Poseł Tomasz Głogowski, choć szczyci się tytułem doktora nauk humanistycznych i o eleganckim garniturze nigdy nie zapomina, w – cytowanej na własnym blogu – rozmowie z posłem PiS („bardzo sympatycznym sąsiadem w hotelu poselskim"), którego nazwiska nie ujawnia, odzywa się w te słowa: „Co ty pier.....sz?!?!? Przecież pacjenci nie płacą". Ot, i wylazła słoma z (markowych zapewne) butów. Mamy też przykład dwóch walczących o tolerancję i poszanowanie praw człowieka intelektualistek, które 20 marca 2003 r. w „Pegazie" toczyły następującą dyskusję: Kazimiera Szczuka: „Ale ty używasz takich słów jak p...". Manuela Gretkowska: „Każda ma p..., ale nie znaczy, że tę p... bzyka (…)". Szczuka: „Można powiedzieć pieprzyć, można powiedzieć p..., można powiedzieć r...". Gretkowska: „Można wszystko...”. Szczuka: „Można powiedzieć wagina, można powiedzieć p..., można powiedzieć c...”. Owszem, można tak powiedzieć: na przykład w filmie o marginesie społecznym, gdy podobne słowa padają w rozmowie spracowanych po całej nocy panienek, ale magazyn kulturalny na pewno nie jest miejscem na takie wypowiedzi, ponieważ w stopniu absolutnie nieakceptowalnym naruszają one normę społecznej wrażliwości na słowo.
Nie chodzi zatem o to, by walczyć z wulgaryzmami jako zjawiskiem językowym, ale o to, by się przewrotnie nie spełniły słowa pewnej cudzoziemki, która w opisie miasta, z którego pochodzi, odnotowała, że: „jest tam piękny rynek, a wokół niego stoją domy publiczne" (chodziło oczywiście o urzędy).

ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI były prezydent RP „Zachowałem całą swoją integralność ateistyczną, za którą pan przynajmniej powinien mnie, kurwa mać, docenić"(w wywiadzie dla „Krytyki Politycznej", nr 14) JÓZEF OLEKSY były premier i marszałek Sejmu „Chuj skończony, oszust. Prawda jest taka, że cały kapitalizm polityczny stworzył Kwaśniewski"(w rozmowie z Aleksandrem Gudzowatym) ADAM MICHNIK redaktor naczelny „Gazety Wyborczej" „Dobrze, umówię się jeszcze dzisiaj z Gadomskim i go opierdolę" (w rozmowie z Aleksandrem Gudzowatym) ADAM HALBER były członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji „Chwała nam i naszym kolegom. Chuje precz" (w SMS-ie do Roberta Kwiatkowskiego, byłego prezesa TVP) ALEKSANDER GUDZOWATY twórca Bartimpeksu, jeden z najbogatszych Polaków „Nakupowali wam smokingów. Wyglądaliście jak pingwiny, kurwa, w czasie Bożego Narodzenia" (w rozmowie z Józefem Oleksym) WYRWANE Z SALONU WOJCIECH MOJZESOWICZ były minister w kancelarii premiera „Mówi się o jakiejś, kurwa, moralności, no trzy żony, cztery rozwody i, kurwa, wszystko dobrze, no" (w rozmowie z Renatą Beger)