Tabloidy i politycy – wzajemny szantaż

Po angielskiej aferze coraz więcej dowiadujemy się na temat roli tabloidu w brytyjskiej polityce. „The Sun" powoływało i odwoływało premierów, a historia z „The News of the World” może jeszcze pogrążyć Davida Camerona. Na czym polega ten mechanizm i dlaczego tabloidy są potężniejsze nawet od telewizji, która – wydawałoby się – rządzi polityką? Odpowiedź na drugie pytanie jest dość prosta: bez względu na  niski poziom intelektualny i polityczny programów telewizja sama sobie narzuca lub ma narzucone ograniczenia, które sprawiają, że jednak nie  może podsłuchiwać prywatnych osób i nadawać programów, gdzie pokazuje się, że Elizabeth Taylor ma trzy biusty (widziałem takie zdjęcie w  amerykańskim „The National Enquirer”). Nie znaczy to, że telewizja kiedyś nie zejdzie na poziom tabloidów, ale na razie to nam nie grozi.

Rolę tabloidów można pokazać na trzech przykładach. Pierwszy dotyczy Austrii, w której wydawany jest największy tabloid na  świecie (w proporcji do liczby mieszkańców). „Neue Kronen Zeitung" ma  około miliona sprzedanych egzemplarzy w ośmiomilionowej Austrii. Jak to  przeliczymy na Polskę, to „Super Express” czy „Fakt” powinny mieć około 5 mln sprzedanych egzemplarzy. Ważne jest jednak, że „Kronen Zeitung” wydaje najbliższy przyjaciel kanclerza Austrii Wernera Faymanna. Kariera kanclerza nie była olśniewająca, zdołał ukończyć tylko dwa lata prawa i  potem był średniego szczebla urzędnikiem miasta Wiedeń (od mieszkalnictwa). Już w szkole należał jednak do młodzieżówki socjaldemokracji i tam poznał obecnego szefa „Kronen Zeitung”, z którym do dziś jest bardzo blisko. Do 2007 r. był w partii niemal nikim, ale  dzięki przyjacielowi w rok zdołał wykończyć wybitnie inteligentnego szefa socjaldemokracji i kanclerza Alfreda Gusenbauera (za bystrego) i w  2008 r. objął władzę. Istnieje tylko dzięki tabloidowi i jego pozycja jest całkowicie od tabloidu zależna. Lada wpadka „Kronen” oznaczałaby koniec Faymanna.

Drugi przykład to Serbia. Otóż bardzo popularny tabloid „Kurir" praktycznie zdecydował o losach Ratko Mladicia. Przestał go  bronić i mimo zdecydowanie nacjonalistycznej postawy uznał, że trzeba go  aresztować i wydać Hadze. Bez tej zgody rząd by sobie nie poradził.

Trzeci przykład to próba Kazimierza Marcinkiewicza. Nieco oblatany w  Wielkiej Brytanii i znający rolę tabloidów w tym kraju, Marcinkiewicz zawarł (zapewne niepisaną) umowę z „Super Expressem",zgodnie z którą on i jego nowa żona mieli zostać wypromowani na pozycję, z jakiej możliwy byłby start na stanowisko premiera. Dlaczego Marcinkiewicz tak fatalnie przegrał? Bo rola tabloidów w Polsce jest jeszcze zbyt mała, a poza tym dlatego, że nie zrozumiał, że tabloidy mogą zniszczyć, ale nie wypromować.

Brytyjski „The Sun" pozwolił Tony’emu Blairowi zostać premierem, ale i wykończył premiera Gordona Browna, „Kronen” zniszczył Gusenbauera, a „Kurir” – Mladicia. Taka rola jest tabloidom przypisana. Z samej ich natury wynika, że mogą podawać jedynie wiadomości sensacyjne, które mają wymowę krytyczną, nawet jeżeli dotyczy to tylko celebrytów. Nie ma w nich miejsca ani na analizę, ani na pozytywne zaprezentowanie osoby publicznej. Tabloidy bowiem grają nie tylko na  najniższych uczuciach czytelników, ale przede wszystkim stanowią potężną machinę destrukcji. Zależnie od prawa w danym kraju (W Wielkiej Brytanii jest ono wyjątkowo liberalne) tabloidy wchodzą w mniej lub bardziej jawne stosunki z politykami, ale wchodzą wszędzie. Praktycznie rządzą w Czechach czy na Słowacji, we Włoszech czy Francji. Nie posuwają się jednak równie daleko jak w Wielkiej Brytanii.

Wróćmy do  telewizji i jej krytyków. Otóż olbrzymia większość stacji telewizyjnych musi formułować także przekaz pozytywny, bo jest oparta na zasadzie kontradyktoryjności. Jeden mówi to, drugi na odwrót, ale jest gdzieś ślad racji. Tabloidy kontradyktoryjności nie znoszą, muszą poniewierać (ewentualnie pokazywać postaci publiczne w niefortunnych sytuacjach). Politycy wobec tego w coraz mniejszym stopniu będą mogli się obywać bez tabloidów, bo chociaż kariera mizernego intelektualnie kanclerza Austrii nie jest jeszcze wzorem, to już niewiele brakuje, by się stała.

Politycy przecież coraz bardziej są nikim i dlatego do życia niezbędne im jest pokazanie w tabloidzie ich rodzin czy wakacji. Ponadto muszą oni konkurować z piosenkarkami, futbolistami i gwiazdami filmowymi. To nie politycy, lecz owi celebryci narzucają ton i tworzą świat mediów. Politycy muszą się przez to przebić, a zarazem nie mogą – ze względu na  wyborców – odgrywać Madonny czy Messiego. Znaleźli się w bardzo trudnej sytuacji wzajemnego szantażu. Oni po cichu obiecują tabloidom, że im nie  tylko nic nie zrobią, ale czasem coś podrzucą, a tabloidy za to ich nie  poniżają. W istocie taki stan rzeczy jest nie do przezwyciężenia bez niedopuszczalnych w demokracji zakazów czy cenzury.