Seksowny wiek XX

Dodano:   /  Zmieniono: 
Współczesna sztuka przejadła się seksem.
Wyzwolenie seksualne to największa zdobycz XX wieku, może nawet większa niż loty w kosmos czy klonowanie" - twierdzi James Petersen, autor "Stulecia seksu". "Nie ma wielkiej sztuki bez przekraczania granic, bez łamania tabu, a więc i bez seksu" - dodaje pisarz Milan Kundera. Tylko reżyser Martin Scorsese tęskni za czasami, gdy "szczytem perwersji była scena, w której podmuch powietrza podnosi sukienkę Marilyn Monroe". Rewolucja obyczajowa nie zaczęła się w latach sześćdziesiątych XX wieku, lecz w czasach I wojny światowej. Sto lat temu Anthony Comstock, założyciel Nowojorskiego Towarzystwa Poskramiania Rozpusty oraz Legionu Przyzwoitości, wygłaszał apele "przeciw sprośności", uważając seks za dzieło szatana.

Kino seksualnego niepokoju
Przełomowym wydarzeniem było przekształcenie przez Williama Foxa nowojorskiej sali koncertowej Haymarket w kino. Pokazany tam w 1914 r. film "Kąpiące się piękności", w którym panie obnażały nogi, pobił kasowe rekordy. Kilkanaście lat później do kontrataku przystąpił Will Hays, fanatyk moralnej odnowy. W 1930 r. sporządził kodeks zakazujący m.in. pokazywania na ekranie namiętnych scen miłosnych, atrakcyjnego przedstawiania cudzołóstwa, pocałunków dłuższych niż 1,5 sekundy, wzmianek o ciąży i porodach. W niektórych filmach dzieci spadały więc z nieba (dosłownie) - choćby w "Tarzanie" (1932 r.). Ofiarą cenzury padła nawet Scarlett O'Hara - z "Przeminęło z wiatrem" wycięto scenę, w której Vivien Leigh oblizuje wargi po nocy spędzonej z Rhettem Butlerem.
Hollywood stosowało się do kodeksu Haysa według zasady: sześć rolek grzechu, jedna potępienia. Seksualne wyuzdanie sięgnęło szczytu, gdy Marlena Dietrich w "Maroku" (ubrana w smoking) całowała kobietę. W"Gildzie" Rita Hayworth zdejmuje rękawiczkę w tak zmysłowy sposób, jakby się cała rozbierała. Dziesięć lat później Brigitte Bardot pokazała się naga w filmie "I Bóg stworzył kobietę" (1956 r.). W tym czasie w Ameryce młodziutka Marilyn Mon-roe pozowała nago na okładce "Playboya". Stąd był już krok do wolnej miłości spopularyzowanej przez hipisów i filmy pornograficzne, które zaczęto kręcić w Skandynawii. W oficjalnym kinie pojawili się wtedy seksualnie wyzwoleni bohaterowie, na przykład w "John i Mary" Petera Yatesa. W "Absolwencie" Mike'a Nicholsa student (grany przez Dustina Hoffmana) romansował z matką i córką.
"Ostatnie tango w Paryżu" (1972 r.) Bernarda Bertolucciego opowiadało o destrukcyjnej sile seksu. Jeszcze dalej posunęli się twórcy "Emanuelle", każąc się oddawać bohaterce z hedonistycznym zacięciem seksowi grupowemu. Potem był amerykański "Nagi instynkt", który bulwersował śmiałością scen erotycznych. Z perspektywy niedawno nakręconej "Intymności" Patrice'a Chéreau (z bohaterami uprawiającymi seks oralny) czy "Pianistki" Michaela Haneke (z mieszanką perwersji i pornograficznej wulgarności) były to niewinne igraszki. O tym, że we współczes-nym kinie granice zostały już przekroczone, świadczy film "Irreversible" ("Nieodwracalny"), w którym szaleniec przez dwadzieścia minut gwałci Monicę Bellucci.

Seks z wątróbką
Kiedy w 1914 r. w "Kąpiących się pięknościach" kobiety bezwstydnie obnażały łydki, młody Francis Scott Fitzgerald w "Pięknych i przeklętych" pokazał kobiety uwodzące i romansujące. Jego żona zapewniała: "Lubię tylko mężczyzn, dla których pocałunek to środek do osiągnięcia celu".
W "Kochanku lady Chatterley" D.H. Lawrence naturalistycznie opisał romans arystokratki i gajowego. Książka została zakazana w USA, a w Europie zrobiła furorę. Podobnie jak "Życie seksualne dzikich" polskiego etnologa Bronisława Malinowskiego, który głosił wyższość instynktów w prymitywnych kulturach nad zachodnim kodeksem moralnym. "Kłamliwa to ewangelia, według której seks jest czymś uwłaczającym" - twierdził Henry Miller. Swoje śmiałe powieści pisał i publikował w Paryżu, bo w Ameryce były zakazane (jeszcze w latach sześćdziesiątych). W "Sexusie" i "Zwrotniku Raka", a potem "Zwrotniku Koziorożca" Miller przywracał literaturze bohaterów mających prócz duszy także ciało. Zachęcał do seksu jako afirmacji życia. Millera przebił dopiero Philip Roth, który w "Kompleksie Portnoya" opisywał seks nastolatka z kawałkiem wieprzowej wątróbki czy z udziałem muchy pozbawionej skrzydeł.

Kochajcie się, zamiast walczyć!
Za obyczajowy przewrót w latach sześćdziesiątych współodpowiedzialni są Beatlesi. Dziewczyny pytane przez londyńskie radio: "Czemu za nimi szalejecie?", odpowiadały: "Bo są tacy seksowni". O ile Beatlesi byli seksualnie poprawni, o tyle Rolling Stonesi proponowali bez ogródek: "Spędźmy razem noc". Śpiewali też o niemożności osiąg-nięcia seksualnej satysfakcji. Potem były ekscesy Jima Morrisona, lidera The Doors, który w narkotycznych transach obnażał się na scenie. Podczas festiwalu Woodstock pokolenie dzieci-kwiatów odkryło swój raj pod hasłem: "Make love, not war". Momentami festiwal zamieniał się w wielką orgię. Gdy w latach osiemdziesiątych Madonna rozbierała się na scenie i na oczach widowni symulowała uprawianie seksu (także z kobietami), była to już wykalkulowana gra producentów, który zauważyli, że muzyka opakowana w seks lepiej się sprzedaje.

Seks po polsku
W Polsce seks w sztuce wzbudzał emocje już na początku XX wieku. Stanisława Przybyszewskiego nazywano seksualnym degeneratem. Dla autora "Homo sapiens" seks był "elementarną siłą kosmiczną". Tadeusza Boya-Żeleńskiego nazywano "pornografem, bezbożnikiem, bolszewikiem, zboczeńcem". Seksem emanowała też twórczość Emila Zegadłowicza (motyw onanizowania się na cmentarzu pojawił się w "Zmorach" - 1930 r.).
Przez większą część PRL seks był wstydliwie ze sztuki wypierany. Nawet niewinna wystawa fotograficznych aktów w Krakowie została uznana za niepoprawną. Władysław Gomułka zabronił pod koniec lat sześćdziesiątych pokazywać w telewizji Kalinę Jędrusik, bo jej głębokie dekolty raniły socjalistyczną moralność. Dopiero w epoce Gierka reżyserzy śmielej zaczęli pokazywać rozbierane sceny (także twórcy kina moralnego niepokoju). Sprowadzona z Francji specjalistka od momentów Christine Paul epatowała golizną w "Barwach ochronnych" i "Kontrakcie" Krzysztofa Zanussiego. Potem zastąpiła ją Grażyna Szapołowska, na przykład w "Wielkim Szu" Sylwestra Chęcińskiego. W latach osiemdziesiątych golizna pojawiała się niemal w każdym filmie, a już wyjątkowo obficie w "Widziadle" Marka Nowickiego czy "Thais" Ryszarda Bera. Niemal w każdym filmie z tamtych czasów rozbierała się Maria Probosz.
Po tym, co i jakim językiem mówi o seksie w swoich sztukach Sarah Kane, można dojść do wniosku, że wszelkie tabu zostało przekroczone. Seks w sztuce staje się obojętny, bo został pozbawiony tajemnicy. Czyżby w XXI wieku potrzebny był nowy Comstock i nowy Legion Moralności, by zakazany owoc znów zaczął budzić ciekawość?

Erotyczne przełomy
  • "I Bóg stworzył kobietę" (1956)
  • "Absolwent" (1967)
  • "Ostatnie tango w Paryżu" (1972)
  • "Dziewięć i pół tygodnia" (1986)
  • "Nagi instynkt" (1992)
Więcej możesz przeczytać w 2/2003 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 2/2003 (1050)

  • Fatalny sukces ludzi roku12 sty 2003Prapolacy, czyli prawdziwi Polacy, żywiący się głównie narodowymi klęskami i osobistymi porażkami, minionego roku po prostu nie powinni byli przeżyć.3
  • Peryskop12 sty 2003Kodeks Kiepskich Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej (co za łaskawość w stosunku do pracodawców!) niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie...8
  • Dossier12 sty 2003ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI, prezydent RP "Mój światopogląd tak wygląda - psychologicznie centrysta, ideologicznie liberalny socjalista" "Gazeta Wyborcza" JÓZEF GLEMP, prymas Polski "Trudno, aby Europa odstąpiła...9
  • Z życia Rywina12 sty 2003No i wyszło na nasze! Kiedyśmy na początku września napisali, że Lew Rywin w imieniu Leszka Millera i SLD chciał od Agory łapówkę, to się wszyscy żachnęli, i choć Monika Olejnik ministra sprawiedliwości dopytywała, to Grzegorz Kurczuk...10
  • Z życia opozycji12 sty 2003Fałszywy Aleksander Łukaszenka, czyli prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki, sprzedał samochód. Nie włas-ny, bo takowego prezes ZChN nie posiada. Prezydencki sprzedał. Ślicznego peugeota 607, naszpikowanego ultranowoczesną elektroniką jak...11
  • M&M12 sty 2003Próba przyjaźni Nasza przyjaźń przeszła, przyjacielu luby, przez najcięższe próby. Jest najwyższej próby. A od dziś należy do dobrego tonu, by ta próba była próbą mikrofonu. Marek Majewski12
  • Playback12 sty 200312
  • Ratowanie eurocyrku12 sty 2003Noelle Lenoir, francuska minister ds. europejskich, walczy o to, by Parlament Europejski nadal obradował w Strasburgu. Francja wyłoży 45 mln euro na projekt, który ma dowieść, że siedziba parlamentu powinna pozostać w tym francuskim...12
  • Fotoplastykon12 sty 200314
  • Poczta12 sty 2003Edukacja, nie agitacja Teraz, kiedy wiemy, na jakich warunkach Polska może wejść do UE, nadszedł właściwy moment, by rozpocząć merytoryczną, pozbawioną ideo-logicznego zacietrzewienia debatę publiczną na ten temat. Polskie radio i telewizja...16
  • Kadry12 sty 200317
  • Ludzie Człowieka Roku 200212 sty 2003Porwali Europę dla Europy. Ta gra słów oddaje istotę zasług dwóch polityków, którzy wywarli ogromny wpływ na życie Polaków i pozostałych Europejczyków.18
  • Europa story12 sty 2003Leszek Miller i Günter Verheugen: Ludzie Człowieka Roku 200220
  • Przewodnicy12 sty 2003Komu przyznałby tytuł Człowieka Roku Tadeusz Mazowiecki, komu Lech Wałęsa, Adam Michnik, Henryka Bochniarz, Andrzej Lepper... Wyniki ankiety "Wprost":28
  • Rządowi anarchiści12 sty 2003Najdroższe jest to, co bezpłatne32
  • Premierzy w malinach12 sty 2003I Wincenty Witos, i Leszek Miller wybrali drogę honoru, ale też niemal pewnych dalszych kłopotów35
  • Giełda i wektory12 sty 2003Hossa Świat Kochanie, kupiłem miasto Sprzedać można wszystko, o czym przekonują Kalifornijczycy. 670 mieszkańców Bridgeville wystawiło na internetowej aukcji eBay... swoje miasto. Anonimowy kupiec za 1,78 mln USD nabył 32,3 ha ziemi, 2,5 km...36
  • Złoty z niedowagą12 sty 2003Producenci przekonują, że gdy euro kosztuje 3,98 zł, nic nie opłaca im się eksportować. To samo twierdzili w sierpniu 2002 r. (gdy za euro płaciliśmy 4,08 zł), w lipcu 2000 r. (4,21 zł) i w grudniu 1999 r. (4,34 zł). Wnoszę z tego, że nawet gdyby...38
  • Zdobywcy Dzikiego Wschodu12 sty 2003Piętnowany przez peerelowską propagandę "prywaciarz" lub "badylarz" był faktycznym panem na wygłodniałym, odciętym od świata rynku - łagodził rozpaczliwą niewydolność "gospodarki braku".42
  • Skrzydła ryzyka12 sty 2003Czy futuryści zdobędą niebo?44
  • Feldstein12 sty 2003Objawił się następca Alana Greenspana?46
  • Załatwione odmownie12 sty 2003Jak się ubezpieczyć od ryzyka uszczęśliwiania nas przez cholernych amatorów dobrych uczynków?48
  • Supersam12 sty 2003Powrót eleganckich mężczyzn Jeszcze na początku 2001 r. wielcy kreatorzy mówili, że męska moda szybko się feminizuje. Dzisiaj okazuje się, że taka prognoza była przedwczesna. Tradycyjna elegancja znów staje się modna. Przyczyn...50
  • Niedzielni ziemianie12 sty 2003Zapanowała moda na zakup ziemi rolnej. W Polsce już za 1000 zł można kupić spory kawałek gruntu. Rośnie grono niedzielnych ziemian.52
  • Rezerwat dla palaczy12 sty 2003Doktor rynek oducza palenia56
  • Człowiek z krzemu12 sty 2003Rozpoczęła się era komputeryzacji człowieka60
  • Marmelada na księżycu12 sty 2003Piotrze drogi! ZnajdujĘ w skrzynce awizo, biegnę na pocztę, a tu list i przesyłka od naszego nieocenionego czytelnika, pana Janusza Milewskiego z Frankfurtu nad Menem. Pan Milewski przysłał nam po słoiczku powideł. Wprost z Niemiec. I zwraca uwagę...62
  • W nowych spodniach12 sty 2003W nowym roku ruszam moją tratwą w podróż przez czas w stroju i nastroju europejskim63
  • Boscy kosmici12 sty 2003Klonujcie się! - brzmi pierwsze przykazanie realian.64
  • Jeszcze was zaskoczę12 sty 2003Spotkanie z ARKADIUSEM, projektantem mody65
  • Ruchome ilustracje12 sty 2003Filmy powinna finansować publiczność przez to, że chce je oglądać. Jeśli nie chce, pozostaje szukać ekscentrycznego sponsora67
  • Dziecięca zbrodnia i kara12 sty 2003Przed stu laty triumfy w Europie swięciła czarna pedagogika68
  • Know-how12 sty 2003Mężna płeć Białko GIRK2 sprawia, że to mężczyźni są bardziej odporni na ból niż kobiety - wynika z badań przeprowadzonych przez dwie grupy naukowców z Rockefeller University oraz z University of Texas. Uczeni mają nadzieję, że...71
  • Emigracja tęgich głów12 sty 2003Najlepsi polscy uczeni w Ameryce72
  • Mózg na huśtawce12 sty 2003Co dwudziesty z nas cierpi na przemienne stany skrajnej depresji i nadaktywności.76
  • Prehistoryczna wojna światowa12 sty 2003Dwa lata temu podczas burzy szalejącej w Dos Pilas - osadzie, ukrytej głęboko w dżungli przy granicy Gwatemali i Meksyku - drzewo wyrwane z korzeniami odsłoniło dziesięć schodów gigantycznej piramidy Majów.78
  • Bez granic12 sty 2003Niewiele wiadomo o losie mieszkańców Wysp Salomona, nad którymi przeszedł niszczycielski cyklon Zoe. Porywy wiatru dochodzące do 300 km/godz. podniosły fale o wysokości 11 m, które zalały wyspy. Zerwana została nawet łączność...82
  • Polska Unia Konserwatywna12 sty 2003W poszerzonej UE będziemy często mówić "nie!"84
  • Życie w trumnie12 sty 2003Aby przetrwać zimę, Koreańczycy z północy stawiają w mieszkaniach foliowe namioty88
  • Przyjaciele Saddama12 sty 2003Husajna wspiera międzynarodówka dyktatorów. Ale wygranej wojny Saddama z Ameryką nie przewidują nawet najczarniejsze scenariusze.91
  • Filtr do unii12 sty 2003Lepper zapowiada, że rozpoczyna kampanię informacyjną o UE i rusza na bazary95
  • Menu12 sty 2003Świat Diana znów pijana "Przewróciła się i śmiała" - napisał w raporcie policjant, który aresztował Dianę Ross za prowadzenie samochodu po pijanemu. Słynna piosenkarka od lat nie wylansowała żadnego przeboju, a mimo...96
  • Seksowny wiek XX12 sty 2003Współczesna sztuka przejadła się seksem.100
  • Kino Tomasza Raczka12 sty 2003Harry Potter i komnata tajemnic Reżyseria: Chris Columbus W rolach głównych: Daniel Radcliffe, Richard Harris, Maggie Smith, Kenneth Branagh. USA 2002 Ekranizacja drugiej części ulubionej bajki przełomu wieków. W Hogwarcie, szkole...103
  • Pornograf Bellmer12 sty 2003Urodzony w Katowicach Hans Bellmer jest zaliczany do gigantów surrealizmu104
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego12 sty 2003MAKOWIECKI BAND Makowiecki Band Złoty chłopiec programu "Idol" przemówił własnym głosem. Okrzyknięty dość wcześnie emocjonalno-stylistycznym dublerem Gawlińskiego udowadnia, że potrafi funkcjonować bez medialnej kroplówki....105
  • Reżyser12 sty 2003Kazimierz Dejmek 1924-2002 Kazimierz Dejmek kojarzy się z tak różnymi dokonaniami, jak socrealistyczna "Brygada szlifierza Karhana" (1949), polityczne "Dziady" (1967), pełne artystycznych sukcesów kierowanie...106
  • Kino w San Rywino12 sty 2003W życiu jak w filmie. "Taśmy prawdy" ujawnione przez Michnika zatrzęsły nie tylko naszą kinematografią.108
  • Palcem po mapie12 sty 2003Będąc autorem od przypadku do przypadku, cierpię na syndrom pustej kartki. Jestem podobny do jednego z bohaterów "Dżumy" Camusa, który (bohater, nie Camus) pragnął napisać powieść, nigdy jednak nie wyszedł poza pierwsze, wciąż cyzelowane zdanie.108
  • Organ Ludu12 sty 2003TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 2 (15) Rok wyd. 2 WARSZAWA, poniedziałek 6 stycznia 2003 r. Cena + VAT + ZUS + winieta Nauka w służbie społeczeństwa Optymistyczna prognoza na 2003 rok Ekonomia jest dziedziną, w której bardzo...109
  • Śnieżynka gorąca pierzynka12 sty 2003Mikołaj za 50 zł to usługa dla całej rodziny. Dzieci ciągną Mikołaja za brodę, a tatuś ciągnie Śnieżynkę do sypialni110