Archipelag zapomnienia

Archipelag zapomnienia

Dodano:   /  Zmieniono: 
Dlaczego zbrodnie nazizmu zostały przedstawione nawet w hollywoodzkich filmach, a koszmar gułagów nigdy nie przeniknął do zbiorowej świadomości Zachodu? - pyta Anne Applebaum, tegoroczna zdobywczyni nagrody Pulitzera, autorka książki "Gulag. A History". Dlaczego faszyzm doczekał się jednoznacznej moralnie oceny, a zbrodnie komunizmu pozostają na tyle nieznane, że wciąż wypada kupować koszulki z sierpem i młotem, podczas gdy swastyka wywołałaby interwencję policji?
Trzydzieści lat po "Archipelagu Gułag" Aleksandra Sołżenicyna, dziesięć lat po częściowym otwarciu rosyjskich archiwów wiedza o systemie represji i niewolniczej pracy w Związku Radzieckim pozostaje na Zachodzie szczątkowa. Teza Applebaum, zgodnie z którą koszmar stalinizmu był integralną częścią systemu w ZSRR, nie ma wielu zwolenników. Książka, jak mówi autorka, powstała właśnie po to, by skorygować ten błąd. - Moja książka jest wyczerpującą relacją horroru Wschodu, przeznaczoną dla tych, którzy być może przeczytają na ten temat tylko jedną pozycję - mówi Applebaum.
"Gulag. A History" to - jak napisał przegląd "New Criterion" - książka, która na wiele lat pozostanie ostatecznym opisem systemu represji w ZSRR. To, że Apple-baum podejmuje temat opisany przez Sołżenicyna, Warłama Szałamowa czy Eugenię Ginzburg, nie umniejsza zasług autorki - uważają amerykańscy krytycy. Jej książka zawiera bowiem pierwszy tak obszerny i wstrząsający opis gułagów, powstały po otwarciu rosyjskich archiwów.
Krytycy przypominają, że świadectwa Sołżenicyna wielokrotnie podważano, a on sam był ofiarą agresywnej kampanii oszczerstw. Próby całkowitego zdyskredytowania jego relacji były, jak się okazało, inspirowane przez KGB, a lewicowa krytyka nad wyraz chętnie podjęła wątki podsuwane przez współtwórców systemu. Tak zwani rewizjonistyczni krytycy brytyjscy i amerykańscy w opisach ZSRR woleli podkreślać szybki rozwój gospodarczy, przemilczając niewygodną prawdę o totalitarnym aspekcie systemu. Położenie nacisku na industrializację Rosji w czasach stalinowskich z pominięciem historii gułagów jest szczególnie ponurą ironią. Jak wynika z dokumentów, do których dotarła Applebaum, niewolnicza praca więźniów była częścią centralnie założonego planu gospodarczego, a w archiwalnych notatkach urzędników wiele jest narzekania na małą efektywność pracy więźniów, wyrażanego tonem zatroskanych księgowych. W 1939 r. Ławrientij Beria, szef aparatu bezpieczeństwa, postanowił zwiększyć racje żywnościowe w gułagach nie ze względów humanitarnych, ale dlatego, że lepiej odżywieni więźniowie mogli ciężej pracować.
"Gulag" wywołał nie tylko falę entuzjastycznych recenzji. W prasie w USA odżyła dzięki niemu dyskusja, dlaczego gułagi zostały zapomniane. "Houston Chronicle" zwraca uwagę, że żaden z podróżujących po Rosji amerykańskich dygnitarzy nie udał się do Workuty ani nie wezwał do uczczenia pamięci ofiar. Prezydent Bush, będąc w Krakowie, złożył wizytę w Oświęcimiu, ale w Petersburgu nie wspomniał o gułagach ani nie pojechał na Wyspy Sołowieckie. Applebaum uświadamia, że dwa systemy totalitarne XX wieku - faszyzm i komunizm - były porównywalnie okrutne. 


Anne Applebaum jest dziennikarką "Washington Post", żoną Radka Sikorskiego, byłego polskiego wiceministra obrony i spraw zagranicznych. Po ukończeniu Uniwersytetu Yale, na którym studiowała literaturę rosyjską, Applebaum wyjechała do Londynu w ramach programu stypendialnego Marshalla. Tam zetknęła się z członkami "Solidarności" i zaangażowała w pomoc dla jej podziemnych struktur w Polsce.
W 1988 r. została korespondentką "The Economist" w Warszawie. Należała do grupy młodych zachodnich dziennikarzy, którzy uznali wówczas Europę Wschodnią za najciekawsze miejsce świata i opisali upadek komunizmu.
Po powrocie do Londynu pracowała dla "Spectatora". Już jako żona Sikorskiego wróciła do Polski i zamieszkała w jego rodzinnym dworze w Chobielinie. Owocem podróży po Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej była jej pierwsza książka "Między Wschodem a Zachodem. Przez pogranicza Europy".
Praca nad książką "Gulag. A History" trwała sześć lat.
- Przyznam, że miałem duszę na ramieniu, gdy moja żona - w trzecim czy piątym miesiącu ciąży - jako rasowa dziennikarka podróżowała do Workuty albo Norylska, by zobaczyć na własne oczy, jak wyglądały miasta zbudowane przez więźniów - mówi Radek Sikorski. - Anne jest nietypową Amerykanką. Wywodzi się z narodu zaabsorbowanego nade wszystko teraźniejszością i niemal nie interesującego się historią, a ma szczególną wrażliwość na historię i pogmatwane losy naszej części świata.
Więcej możesz przeczytać w 17/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 17/2004 (1117)

  • Ból nieistnienia25 kwi 2004, 1:00Przepis na szybkie opanowanie Polski powstał w latach 30. ubiegłego wieku.3
  • Skaner25 kwi 2004, 1:00Polowanie na Rokitę Szef tajnych służb informuje przyszłego premiera, że jego żona była na kursie KGB. Wiadomość o prowokacji publikuje czołowy tygodnik. Polityk chce postawić prowokatorów przed sądem. Film według tego scenariusza powinien...6
  • Sawka25 kwi 2004, 1:007
  • Dossier25 kwi 2004, 1:00JÓZEF OLEKSY wicepremier Gdy zdecydowałem się na kandydowanie na funkcję marszałka Sejmu, szanse prof. Marka Belki na utworzenie rządu rosną na spotkaniu z dziennikarzami w Wiedniu MAREK BELKA kandydat na premiera Słabo śpiewam... Radio Zet...7
  • Kadry25 kwi 2004, 1:009
  • Licznik25 kwi 2004, 1:001 tytułem Kawalera Orderu Imperium Brytyjskiego odznaczono Davida Beckhama 2 dzieci (synów Brooklyna i Romeo) ma Beckham; trzecie dziecko w drodze 5 mln funtów kosztowała rezydencja piłkarza w Hertfordshire pod Londynem 6 razy...9
  • Liber chamorum25 kwi 2004, 1:00W kaście polityków honor uwiądł na jałowej glebie prostactwa, za to godność własna rozkwitła pięknie na nawozie egalitaryzmu11
  • Lepper w czerwieni25 kwi 2004, 1:00"Trybuna" wie, dlaczego Miller źle skończył: bo nie słuchał mądrych rad Leppera12
  • Playback25 kwi 2004, 1:0013
  • Niepiękny śpiew25 kwi 2004, 1:00NIEPIĘKNY ŚPIEW13
  • Poczta25 kwi 2004, 1:00Listy od czytelników13
  • Z życia koalicji25 kwi 2004, 1:00Nowa koncepcja się w SLD poczęła: Belkę poprzeć, ale w zamian Oleksego marszałkiem Sejmu zrobić. Ten ostatni nadaje się bardziej niż Borowski: bufonem nie jest, a i gadać 45 minut bez jakiegokolwiek sensu potrafi. Pewny swego Belka zaczyna...14
  • Z życia opozycji25 kwi 2004, 1:00Liga Polskich Rodzin twardo domaga się powołania komisji śledczej, która zbadałaby sprawę Orlenu. W tej intencji Robert Strąk okupował nawet przez chwilę sejmową mównicę. Pewnie Roman Giertych sobie marzy: "Ech, zostać tak...15
  • Fotoplastykon25 kwi 2004, 1:0016
  • Rosja kontra Orlen25 kwi 2004, 1:00"Zagazujemy Polskę, zalejemy ją naftą. Nie dość, że Polacy będą nam za to wdzięczni, to jeszcze na tym fantastycznie zarobimy" - rzekł kilka lat temu Rem Wiachiriew, wówczas szef rosyjskiego Gazpromu. I znalazł dla tego dzieła sojuszników:...18
  • Strażnicy "okrągłego stołu"25 kwi 2004, 1:00Generałowie Jaruzelski i Kiszczak wciąż kierują wojskowymi służbami specjalnymi?24
  • Marian Lepper25 kwi 2004, 1:00Andrzej Lepper już rządzi: w Szczecinie - jako Marian Jurczyk28
  • Grzech Oswalda Rufajzena25 kwi 2004, 1:00Kto jest Żydem? Oswald Rufajzen chciał, by naród żydowski był otwarty na ludzi, którzy zmienili swoją wiarę, oraz tych, dla których wiara w ogóle nie jest wyznacznikiem żydostwa32
  • Giełda25 kwi 2004, 1:00HossaŚwiat Sąsiad sułtana Brunei 70 mln funtów to rekordowa cena, jaką kiedykolwiek uzyskano ze sprzedaży domu. Szczęśliwym (?) nabywcą jest Lakshmi Mittal, biznesmen hinduskiego pochodzenia (właściciel koncernu stalowego LNM Holdings) i...36
  • Brukselka z mózgu25 kwi 2004, 1:00Wymogi unii to polski paragraf 22 - wszystko można nim uzasadnić.38
  • Puszka Schrödera25 kwi 2004, 1:00RFN stała się antywzorcem nowoczesnej gospodarki44
  • Ósmy kłopot świata25 kwi 2004, 1:00Jak tunel pod kanałem La Manche podzielił Europę48
  • Miliard w torbie25 kwi 2004, 1:00Im bardziej Louis Vuitton podnosi ceny luksusowych wyrobów skórzanych, tym więcej ma klientów Im bardziej Louis Vuitton podnosi ceny luksusowych wyrobów skórzanych, tym więcej ma klientów52
  • Dylematy regulacji25 kwi 2004, 1:00Administracyjne ingerencje w gospodarkę są domeną państw o niewydolnych sądach54
  • Antyglobaliści???25 kwi 2004, 1:00Antyglobalizm to maska lewaków, którzy dążą do restytucji totalitaryzmu55
  • Supersam25 kwi 2004, 1:00Muzyka w plikach Najnowszy zestaw piosenek zespołu Perfect został wydany wyłącznie w postaci plików mp3, dostępnych odpłatnie w serwisie internetowym Interia.pl. Kolejne zespoły zapowiadają podobną formę sprzedaży swoich utworów....56
  • Czuły oprawca25 kwi 2004, 1:00Raport specjalny Polsatu, "Rzeczpospolitej" Trójki i "Wprost" Tam, gdzie państwo nie ingeruje w funkcjonowanie rodziny, przemoc zdarza się rzadziej58
  • Jazda polska25 kwi 2004, 1:00Narodowy Test na Prawo Jazdy telewizji tvn i tygodnika "Wprost"64
  • Śmiertelny zakręt25 kwi 2004, 1:00Śmierć staje się środkiem poprawy warunków socjalnych społeczeństwa66
  • Stawka większa niż życie25 kwi 2004, 1:00Nie eutanazja jest w Polsce problemem, lecz uporczywe przedłużanie umierania66
  • Bikont do Makłowicza, Makłowicz do Bikonta - Uroki belgijskiej kapustki25 kwi 2004, 1:00Czy zauważyłeś, że pośród licznych cudów świata są pewne smaki, za którymi trzeba się stęsknić? Pomidory, ser czy pieczywo można jeść codziennie, ale już taka brukselka trzeciego dnia z rzędu, choćby nawet za każdym razem na inny sposób...68
  • Druga płeć - Repertuarowy kompromis25 kwi 2004, 1:00Tylko na początku trzymają się za rączki i szczebioczą podczas seansów. Potem ona woli filmy o miłości, a on o waleniu w szczękę70
  • Czerwony krzyż Banasińskich25 kwi 2004, 1:00Tysiące polskich kobiet i dzieci, które wydostały się z piekła Stalina, znalazło schronienie w Indiach72
  • Know-how25 kwi 2004, 1:00Biżuteria praprzodków75
  • Aerobik umysłu25 kwi 2004, 1:00Najlepszym lekiem na coraz większe zmęczenie jest coraz większa aktywność76
  • Jądra energii25 kwi 2004, 1:00Gorąca debata naukowców na temat zimnej fuzji80
  • Skarb ze ścieków25 kwi 2004, 1:00Za 300 dolarów można kupić przez Internet skradzione w Iraku asyryjskie pieczęcie82
  • Bez granic25 kwi 2004, 1:00Huragan demokracji W końcu pogrzebaliśmy ten przeklęty apartheid - rzucił Thabo Mbeki, prezydent Republiki Południowej Afryki i przywódca Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), kiedy opublikowano pierwsze wyniki wyborów...84
  • Koalicja skruszonych25 kwi 2004, 1:00Osama bin Laden osiągnął swój pierwszy cel: podzielił Zachód86
  • Muszkieterowie Allaha25 kwi 2004, 1:0015 tysięcy dolarów płaci się w Iraku za uprowadzenie polskiego żołnierza90
  • Archipelag zapomnienia25 kwi 2004, 1:00Dlaczego zbrodnie nazizmu zostały przedstawione nawet w hollywoodzkich filmach, a koszmar gułagów nigdy nie przeniknął do zbiorowej świadomości Zachodu? - pyta Anne Applebaum, tegoroczna zdobywczyni nagrody Pulitzera, autorka książki "Gulag. A...93
  • Psy rządów25 kwi 2004, 1:00300 mld USD wydano na amerykańską legię antyterrorystyczną94
  • Talent linoskoczka25 kwi 2004, 1:00Premier Indii Vajpayee zaszczepił Hindusom wiarę w siebie96
  • Menu25 kwi 2004, 1:00Świat Moniuszko w Londynie Dwa przedstawienia "Strasznego dworu" i brytyjska premiera płyty z jego nagraniem dla EMI są najważniejszymi punktami wizyty naszej Opery Narodowej w Londynie (20-25 kwietnia). To pierwsza taka wyprawa i dla...98
  • Proza oralnego niepokoju25 kwi 2004, 1:00Pornografia w feministycznym sosie - to najlepszy pomysł na kobiecą literaturę100
  • Prawdziwy falsyfikat25 kwi 2004, 1:00Mona Liza z Luwru może być fałszerstwem104
  • Miecz, który mówi25 kwi 2004, 1:00W "Kill Bill vol. 2" Tarantino okpił widzów pierwszej części filmu.106
  • Książę niegrzeczny25 kwi 2004, 1:00Prince kontra Michael Jackson108
  • DVD Kamila Śmiałkowskiego25 kwi 2004, 1:00Recenzje109
  • Perły do lamusa?25 kwi 2004, 1:00W "Powrocie" - rodzinnej psychodramie - odżywa duch wielkiej kultury rosyjskiej, z Dostojewskim na czele110
  • Sława i chała25 kwi 2004, 1:00Recenzje - książki, albumy, kino111
  • Organ Ludu25 kwi 2004, 1:00TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 17 (82) Rok wyd. 3 WARSZAWA, wtorek 20 kwietnia 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Prymas Józef Glemp zalecił w przeddzień przyjęcia nas do UE ścisły post. Spotkało się to z powszechnym...112
  • Skibą w mur - Czapka25 kwi 2004, 1:00Do ABW zaczęły spływać podania o pozwolenie na kupno czapki niewidki. Okazało się, że ludzi, którzy chcą zniknąć na jakiś czas, jest bardzo dużo114