Perły do lamusa?

Dodano:   /  Zmieniono: 
W "Powrocie" - rodzinnej psychodramie - odżywa duch wielkiej kultury rosyjskiej, z Dostojewskim na czele
Tomasz Raczek: Panie Zygmuncie, pierwszy po latach głośny film rosyjski "Powrót", zrealizowany przez 39-letniego debiutanta Andrieja Zwiagincewa, wygrał festiwal w Wenecji, a reżyserowi pomógł zdobyć miano następcy Andrieja Tarkowskiego. Czy panu też się podobał?
Zygmunt Kałużyński: Tak, panie Tomaszu. W czasach, gdy szaleje zamiłowanie do efektów specjalnych, mamy film ograniczający się do trzech osób, z których dwie są małoletnie. Zapis ich zachowań okazuje się wielkim kinem!
TR: "Powrót" to właściwie psychodrama, opowieść o ojcu, który po 12 latach nieobecności wraca do domu, w którym czeka żona i dwóch kilkunastoletnich synów. Chłopcy w różny sposób go sobie wyobrażali, a teraz mają z nim wiele spraw do załatwienia - nie tylko chcą go poznać, ale i ocenić. Nie zamierzają przejść do porządku dziennego nad tym, że tak długo go nie było…
ZK: Zastanawiam się, do jakiego stopnia rosyjskość tego filmu wpłynęła na jego odkrywczość. W tym miejscu narzuca mi się porównanie z Dostojewskim. Pojawienie się w literaturze światowej autora "Biesów" zapowiadało wstrząs, który zmienił pod koniec XIX wieku stan kultury.
TR: Dlaczego, według pana, Dostojewski stał się taką sensacją?
ZK: Literatura zachodnia miała bohatera, który charakteryzował się logiką w dążeniu do celu: u Balzaka czy Stendhala widzimy osoby, które chcą zrobić karierę, chcą stanąć na czele grupy, czy chcą zdobyć miłość. Tymczasem Dostojewski nie liczył się z tą tradycją. U niego na przykład w "Łagodnej" osoba szczęśliwa, której się powodzi, kochana przez męża, nagle popełnia samobójstwo - wyskakuje przez okno, nie wiadomo dlaczego. A powszechnie szanowany wysoki urzędnik w chwili załamania wchodzi na stół i szczeka jak pies. To było dla kultury zachodniej odkrycie nie z tej ziemi: że można się zachowywać niezrozumiale. "Powrót" ma coś z tej rosyjskości Dostojewskiego.
TR: Ma także coś z religijności. W tajemniczy sposób te - wydawałoby się - proste elementy obyczajowej historii układają się w religijną niemal przypowieść o ofierze. Reżyser z premedytacją podsuwa skojarzenia - kiedy ojciec wraca do domu, po raz pierwszy widzimy go leżącego na łóżku w pozycji przypominającej scenę z obrazu Mantegni, przedstawiającego Chrystusa zdjętego z krzyża. To skojarzenie natychmiast odwołuje się do naszej podświadomości. Punktem kulminacyjnym "Powrotu" jest scena ofiary. Gdy mówimy o ojcu i synu, od razu przypomina się nam ofiara Abrahama, ale w filmie okazuje się, że ofiarowanym ma być… ojciec.
ZK: To, co pan mówi, uzupełnia ową rosyjską odkrywczość. Dzięki temu film, w którym występują trzy osoby, nagle przynosi zawartość sięgającą do archetypów oznaczających wielkie etapy cywilizacji i religii. Sprawa ojca i syna: z jednej strony ojciec jest szanowany, a z drugiej - dziecko widzi, że ojciec jest niedołęgą, że jest głupi, brutalny i zły. Ten temat również występował w sztuce. Tacy pisarze jak Bruno Schulz czy Franz Kafka mieli wręcz obsesję na punkcie swoich ojców - pojmowanych jako rabin, mag czy mistrz. A Freud dodał do tego jeszcze interpretację, że chłopiec czuje się rywalem ojca, ponieważ w gruncie rzeczy ma podświadomą łączność erotyczną z matką. To się nazywa kompleks Edypa!
TR: Ale tego akurat w "Powrocie" nie ma.
ZK: Ojciec wrócił po długiej nieobecności, zabiera synów na wycieczkę - starszy syn jest życzliwy, rozumie go, stara się mu pomóc, zaś młodszy jest rozgoryczony, wściekły, przeszkadza ojcu jak może, doprowadza wreszcie do nieszczęścia. Ot, historyjka o wycieczce dzieci z ojcem za miasto, która nie skończyła się dobrze…
TR: Panie Zygmuncie, ta wycieczka skończyła się tym, że powstał wybitny film!
ZK: Z tego, co pan mówi, wynika, że "Powrót" budzi w nas refleksję na temat religii i jest odkryciem widzenia człowieka, jakie mogło się narodzić właśnie w Rosji, ze względu na niezależność artystów, którzy tam stanowili o obliczu kultury. To nie tylko Dostojewski, panie Tomaszu. Niech pan weźmie kompozytorów takich, jak Musorgski, Strawiński czy Prokofiew. Oni mieli do dyspozycji taką samą orkiestrę, jaką świat znał od dawna, ale zaczęli dorabiać dysonanse, zgrzyty, przedziwne rzeczy, na które mógł sobie pozwolić Rosjanin, ale nigdy kompozytor paryski. To owa rosyjska niepodległość umożliwiła powrót do tej wielkiej tradycji.
Więcej możesz przeczytać w 17/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 17/2004 (1117)

  • Ból nieistnienia25 kwi 2004, 1:00Przepis na szybkie opanowanie Polski powstał w latach 30. ubiegłego wieku.3
  • Skaner25 kwi 2004, 1:00Polowanie na Rokitę Szef tajnych służb informuje przyszłego premiera, że jego żona była na kursie KGB. Wiadomość o prowokacji publikuje czołowy tygodnik. Polityk chce postawić prowokatorów przed sądem. Film według tego scenariusza powinien...6
  • Sawka25 kwi 2004, 1:007
  • Dossier25 kwi 2004, 1:00JÓZEF OLEKSY wicepremier Gdy zdecydowałem się na kandydowanie na funkcję marszałka Sejmu, szanse prof. Marka Belki na utworzenie rządu rosną na spotkaniu z dziennikarzami w Wiedniu MAREK BELKA kandydat na premiera Słabo śpiewam... Radio Zet...7
  • Kadry25 kwi 2004, 1:009
  • Licznik25 kwi 2004, 1:001 tytułem Kawalera Orderu Imperium Brytyjskiego odznaczono Davida Beckhama 2 dzieci (synów Brooklyna i Romeo) ma Beckham; trzecie dziecko w drodze 5 mln funtów kosztowała rezydencja piłkarza w Hertfordshire pod Londynem 6 razy...9
  • Liber chamorum25 kwi 2004, 1:00W kaście polityków honor uwiądł na jałowej glebie prostactwa, za to godność własna rozkwitła pięknie na nawozie egalitaryzmu11
  • Lepper w czerwieni25 kwi 2004, 1:00"Trybuna" wie, dlaczego Miller źle skończył: bo nie słuchał mądrych rad Leppera12
  • Playback25 kwi 2004, 1:0013
  • Niepiękny śpiew25 kwi 2004, 1:00NIEPIĘKNY ŚPIEW13
  • Poczta25 kwi 2004, 1:00Listy od czytelników13
  • Z życia koalicji25 kwi 2004, 1:00Nowa koncepcja się w SLD poczęła: Belkę poprzeć, ale w zamian Oleksego marszałkiem Sejmu zrobić. Ten ostatni nadaje się bardziej niż Borowski: bufonem nie jest, a i gadać 45 minut bez jakiegokolwiek sensu potrafi. Pewny swego Belka zaczyna...14
  • Z życia opozycji25 kwi 2004, 1:00Liga Polskich Rodzin twardo domaga się powołania komisji śledczej, która zbadałaby sprawę Orlenu. W tej intencji Robert Strąk okupował nawet przez chwilę sejmową mównicę. Pewnie Roman Giertych sobie marzy: "Ech, zostać tak...15
  • Fotoplastykon25 kwi 2004, 1:0016
  • Rosja kontra Orlen25 kwi 2004, 1:00"Zagazujemy Polskę, zalejemy ją naftą. Nie dość, że Polacy będą nam za to wdzięczni, to jeszcze na tym fantastycznie zarobimy" - rzekł kilka lat temu Rem Wiachiriew, wówczas szef rosyjskiego Gazpromu. I znalazł dla tego dzieła sojuszników:...18
  • Strażnicy "okrągłego stołu"25 kwi 2004, 1:00Generałowie Jaruzelski i Kiszczak wciąż kierują wojskowymi służbami specjalnymi?24
  • Marian Lepper25 kwi 2004, 1:00Andrzej Lepper już rządzi: w Szczecinie - jako Marian Jurczyk28
  • Grzech Oswalda Rufajzena25 kwi 2004, 1:00Kto jest Żydem? Oswald Rufajzen chciał, by naród żydowski był otwarty na ludzi, którzy zmienili swoją wiarę, oraz tych, dla których wiara w ogóle nie jest wyznacznikiem żydostwa32
  • Giełda25 kwi 2004, 1:00HossaŚwiat Sąsiad sułtana Brunei 70 mln funtów to rekordowa cena, jaką kiedykolwiek uzyskano ze sprzedaży domu. Szczęśliwym (?) nabywcą jest Lakshmi Mittal, biznesmen hinduskiego pochodzenia (właściciel koncernu stalowego LNM Holdings) i...36
  • Brukselka z mózgu25 kwi 2004, 1:00Wymogi unii to polski paragraf 22 - wszystko można nim uzasadnić.38
  • Puszka Schrödera25 kwi 2004, 1:00RFN stała się antywzorcem nowoczesnej gospodarki44
  • Ósmy kłopot świata25 kwi 2004, 1:00Jak tunel pod kanałem La Manche podzielił Europę48
  • Miliard w torbie25 kwi 2004, 1:00Im bardziej Louis Vuitton podnosi ceny luksusowych wyrobów skórzanych, tym więcej ma klientów Im bardziej Louis Vuitton podnosi ceny luksusowych wyrobów skórzanych, tym więcej ma klientów52
  • Dylematy regulacji25 kwi 2004, 1:00Administracyjne ingerencje w gospodarkę są domeną państw o niewydolnych sądach54
  • Antyglobaliści???25 kwi 2004, 1:00Antyglobalizm to maska lewaków, którzy dążą do restytucji totalitaryzmu55
  • Supersam25 kwi 2004, 1:00Muzyka w plikach Najnowszy zestaw piosenek zespołu Perfect został wydany wyłącznie w postaci plików mp3, dostępnych odpłatnie w serwisie internetowym Interia.pl. Kolejne zespoły zapowiadają podobną formę sprzedaży swoich utworów....56
  • Czuły oprawca25 kwi 2004, 1:00Raport specjalny Polsatu, "Rzeczpospolitej" Trójki i "Wprost" Tam, gdzie państwo nie ingeruje w funkcjonowanie rodziny, przemoc zdarza się rzadziej58
  • Jazda polska25 kwi 2004, 1:00Narodowy Test na Prawo Jazdy telewizji tvn i tygodnika "Wprost"64
  • Śmiertelny zakręt25 kwi 2004, 1:00Śmierć staje się środkiem poprawy warunków socjalnych społeczeństwa66
  • Stawka większa niż życie25 kwi 2004, 1:00Nie eutanazja jest w Polsce problemem, lecz uporczywe przedłużanie umierania66
  • Bikont do Makłowicza, Makłowicz do Bikonta - Uroki belgijskiej kapustki25 kwi 2004, 1:00Czy zauważyłeś, że pośród licznych cudów świata są pewne smaki, za którymi trzeba się stęsknić? Pomidory, ser czy pieczywo można jeść codziennie, ale już taka brukselka trzeciego dnia z rzędu, choćby nawet za każdym razem na inny sposób...68
  • Druga płeć - Repertuarowy kompromis25 kwi 2004, 1:00Tylko na początku trzymają się za rączki i szczebioczą podczas seansów. Potem ona woli filmy o miłości, a on o waleniu w szczękę70
  • Czerwony krzyż Banasińskich25 kwi 2004, 1:00Tysiące polskich kobiet i dzieci, które wydostały się z piekła Stalina, znalazło schronienie w Indiach72
  • Know-how25 kwi 2004, 1:00Biżuteria praprzodków75
  • Aerobik umysłu25 kwi 2004, 1:00Najlepszym lekiem na coraz większe zmęczenie jest coraz większa aktywność76
  • Jądra energii25 kwi 2004, 1:00Gorąca debata naukowców na temat zimnej fuzji80
  • Skarb ze ścieków25 kwi 2004, 1:00Za 300 dolarów można kupić przez Internet skradzione w Iraku asyryjskie pieczęcie82
  • Bez granic25 kwi 2004, 1:00Huragan demokracji W końcu pogrzebaliśmy ten przeklęty apartheid - rzucił Thabo Mbeki, prezydent Republiki Południowej Afryki i przywódca Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), kiedy opublikowano pierwsze wyniki wyborów...84
  • Koalicja skruszonych25 kwi 2004, 1:00Osama bin Laden osiągnął swój pierwszy cel: podzielił Zachód86
  • Muszkieterowie Allaha25 kwi 2004, 1:0015 tysięcy dolarów płaci się w Iraku za uprowadzenie polskiego żołnierza90
  • Archipelag zapomnienia25 kwi 2004, 1:00Dlaczego zbrodnie nazizmu zostały przedstawione nawet w hollywoodzkich filmach, a koszmar gułagów nigdy nie przeniknął do zbiorowej świadomości Zachodu? - pyta Anne Applebaum, tegoroczna zdobywczyni nagrody Pulitzera, autorka książki "Gulag. A...93
  • Psy rządów25 kwi 2004, 1:00300 mld USD wydano na amerykańską legię antyterrorystyczną94
  • Talent linoskoczka25 kwi 2004, 1:00Premier Indii Vajpayee zaszczepił Hindusom wiarę w siebie96
  • Menu25 kwi 2004, 1:00Świat Moniuszko w Londynie Dwa przedstawienia "Strasznego dworu" i brytyjska premiera płyty z jego nagraniem dla EMI są najważniejszymi punktami wizyty naszej Opery Narodowej w Londynie (20-25 kwietnia). To pierwsza taka wyprawa i dla...98
  • Proza oralnego niepokoju25 kwi 2004, 1:00Pornografia w feministycznym sosie - to najlepszy pomysł na kobiecą literaturę100
  • Prawdziwy falsyfikat25 kwi 2004, 1:00Mona Liza z Luwru może być fałszerstwem104
  • Miecz, który mówi25 kwi 2004, 1:00W "Kill Bill vol. 2" Tarantino okpił widzów pierwszej części filmu.106
  • Książę niegrzeczny25 kwi 2004, 1:00Prince kontra Michael Jackson108
  • DVD Kamila Śmiałkowskiego25 kwi 2004, 1:00Recenzje109
  • Perły do lamusa?25 kwi 2004, 1:00W "Powrocie" - rodzinnej psychodramie - odżywa duch wielkiej kultury rosyjskiej, z Dostojewskim na czele110
  • Sława i chała25 kwi 2004, 1:00Recenzje - książki, albumy, kino111
  • Organ Ludu25 kwi 2004, 1:00TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 17 (82) Rok wyd. 3 WARSZAWA, wtorek 20 kwietnia 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Prymas Józef Glemp zalecił w przeddzień przyjęcia nas do UE ścisły post. Spotkało się to z powszechnym...112
  • Skibą w mur - Czapka25 kwi 2004, 1:00Do ABW zaczęły spływać podania o pozwolenie na kupno czapki niewidki. Okazało się, że ludzi, którzy chcą zniknąć na jakiś czas, jest bardzo dużo114