Nagroda lobbystów

Dodano:   /  Zmieniono: 
Noblistą rzadko zostaje ktoś, kto nie był silnie protegowany
20 mln marek niemieckich - tyle prawdopodobnie w latach 80. kosztowały starania włoskiej firmy Fidia o przyznanie Nagrody Nobla będącej już na emeryturze prof. Ricie Levi-Montalcini. Stig Ramel, do 1992 r. dyrektor Fundacji Nobla, stanowczo zaprzecza, że ktokolwiek może kupić nagrodę. Przyznaje jednak, że członkowie komitetów noblowskich są narażeni na "pokusę ulegania wpływom". Największe naciski wywierane są na jurorów w dziedzinie medycyny i literatury oraz w wypadku Pokojowej Nagrody Nobla. Presja jest coraz większa, bo w poczekalni do najbardziej prestiżowego wyróżnienia robi się coraz ciaśniej - wymarzonego kandydata ma niemal każde państwo i laboratorium badawcze, każda firma i organizacja.
Andreas Eschbach w wydanym w Niemczech thrillerze "Der Nobelpreis" opisuje fikcyjną szwajcarską firmę farmaceutyczną, która przekupiła połowę zgromadzenia Fundacji Nobla! Niemiecki pisarz nie ukrywa, że inspiracją dla jego książki były kulisy przyznania nagrody w 1986 r. Levi-Montalcini. Włoska uczona odkryła w latach 50. czynnik wzrostu nerwów, wykorzystany przez firmę Fidia do produkcji cronassialu, leku stosowanego w terapii schorzeń układu nerwowego. Środek zarejestrowano we Włoszech, ale pojawiły się problemy z jego zatwierdzeniem w innych krajach, bo nie było dowodów, że jest bezpieczny i skuteczny. To wtedy, jak podejrzewają szwedzki "Dagens Nyheter", szwajcarski "Neue Zuercher Zeitung" oraz niemiecki "Der Spiegel", menedżerowie firmy wpadli na pomysł, by wypromować Ritę Levi-Montalcini na laureatkę Nagrody Nobla. I była to pokazowa lekcja promocji własnego kandydata.

Przynęta na Nobla
Na początku lat 80. Fidia ufundowała nagrodę imienia włoskiej uczonej za wybitne osiągnięcia w neurologii. Przedstawiciele firmy nawiązali w Sztokholmie kontakty z członkami Komitetu Noblowskiego. Jednym z nich miał być prof. Tomas Hoekfeldt, uznany szwedzki neurolog, biorący udział w przyznawaniu Nagrody Nobla w medycynie. Przynętą były podróże, wyjazdy na kongresy naukowe oraz prestiżowa włoska nagroda naukowa. Fundusze na prace badawcze, podobno ogromne, w latach 1984-1992 otrzymał też inny szwedzki uczony, prof. Kjell Fuxe, choć wtedy nie był jeszcze członkiem zgromadzenia fundacji. Opłaciło się. Po przyznaniu Nobla włoskiej uczonej cronassial zarejestrowano prawie w całej Europie, a obroty firmy wzrosły dwukrotnie. Lek w końcu wycofano z rynku, bo nie udało się ukryć, że nie leczy, a wręcz powoduje choroby układu nerwowego. Firma Fidia upadła, pozostał jednak Nobel dla Włoch, który i tak się należał Levi-Montalcini - jej dorobek naukowy nigdy nie był kwestionowany. Wątpliwe tylko, czy bez intensywnego lobbingu uczona zostałaby wyróżniona.
Tylko 29 spośród 690 uhonorowanych w XX wieku laureatów Nagrody Nobla to kobiety. W nauce jedynie 12 razy wyróżniono kobiety, w tym w fizyce i chemii sześć razy, a połowę z tych nagród dostały Maria Skłodowska-Curie i jej córka Irena Joliot! Pod tym względem nic się nie zmieniło do początku XX wieku - w ostatnich 50 latach przyznano Nobla tylko pięciu kobietom, mimo coraz większego ich udziału w życiu naukowym. W medycynie pierwszą nagrodę przyznano kobiecie dopiero w 1947 r. otrzymała ją Gerta Theresa Cori. Dopiero w latach 90. zmieniono system oceny kandydatów do nagrody, który ewidentnie promował mężczyzn (kobiety musiały mieć co najmniej dwadzieścia publikacji więcej niż mężczyźni, by mogły być w ogóle zgłoszone).

Pięciokrąg nominacji
Najwięcej kontrowersji wywołują decyzje o przyznaniu nagrody literackiej i pokojowej. Portugalczyk Jose Saramago otrzymał to wyróżnienie po intensywnej kampanii w szwedzkich mediach, obejmującej nawet wieczory autorskie. W 2000 r. w Szwecji ukazały się książki nieznanego wcześniej chińskiego dramatopisarza Gao Xingjiana, któremu przyznano Nobla jeszcze tego samego roku. Podobne akcje promocyjne są prowadzone w środowisku naukowym. "W medycynie bez ingerencji z zewnątrz niektóre nagrody mogłyby otrzymać zupełnie inni badacze" - przyznaje Anders Barany, wieloletni sekretarz Komitetu Noblowskiego. Jego zdaniem, jedynie za fizyką nie stoi wielki przemysł, ale i co do tego można mieć wątpliwości. Odkrycia w naukach podstawowych coraz częściej są wykorzystywane przez koncerny, takie jak Bell i IBM, umiejętnie próbujące pozyskać przychylność członków Komitetu Noblowskiego dla swych badaczy. Co roku w każdej dyscyplinie naukowej zgłasza się do nagrody 250-350 kandydatów, na których temat opinię wydają znani eksperci, w tym również laureaci Nagrody Nobla. Wnioski są przesyłane do odpowiedniego komitetu, zajmującego się nagrodami w dziedzinie fizyki, chemii lub medycyny, składającego się z pięciu członków wybieranych na trzy lata. Wystarczy, że tylko jeden juror energicznie lansuje swego kandydata, by został on wybrany. Rzadko się zdarza, by nagrodzono kogoś, kto nie był silnie protegowany - twierdzi Hubert Filser w książce "Za kulisami Nagrody Nobla". W ten sposób do panteonu noblistów trafia większość osób.
Wiedział o tym Stanley Prusiner z USA, który w latach 90. zatrudnił rzecznik prasową lobbującą na jego korzyść. Amerykańskiemu uczonemu przyznano w 1997 r. nagrodę za wykrycie prionów, nowego czynnika zakaźnego powodującego chorobę szalonych krów. Była to jedna z najbardziej kontrowersyjnych decyzji Komitetu Noblowskiego, bo wtedy nikt jeszcze nie udowodnił, że priony istnieją! Fizyk Frederick Reines czekał ponad 40 lat, nim w 1995 r. otrzymał Nobla za przełomowe badania nad wykrywaniem cząstek elementarnych zwanych neutrinami. Siedem lat wcześniej odznaczono trzech fizyków: Jacka Steinbergera, Melvina Schwartza i Leona Ledermana, którzy odkryli drugi rodzaj tych cząstek, tzw. neutrina mionowe. Reines był ciężko chory i nie mógł odebrać nagrody, a jego kolega, współodkrywca neutrin, już wtedy nie żył.
Niemal co roku trwa dyskusja, czy laureaci słusznie otrzymali nagrodę, a pretensje są coraz częściej uzasadnione. W 2001 r. w dziedzinie medycyny za epokowe prace nad białkami CDK, napędzającymi cykl komórkowy, odznaczono trzech badaczy: Amerykanina Lelanda Hartwella i Brytyjczyków Paula Nurse`a oraz Tima Hunta. Pominięto Yoshio Masui - Kanadyjczyka japońskiego pochodzenia, a bez jego badań wszyscy trzej laureaci nie byliby w stanie odkryć genów kodujących CDK u myszy i ludzi. W ubiegłym roku pierwszy raz nagrodę otrzymali dwaj Izraelczycy: Aaron Ciechanover i Avram Hershko, którzy wspólnie z Amerykaninem Irwinem Rose`em odkryli kontrolowaną degradację - mechanizm niszczenia białek w komórkach. Najważniejszym współautorem tych badań był jednak Alexander Varshavsky z California Institute of Technology. To on odkrył, jak komórka ustala sposób degradacji różnych białek. Takich kontrowersji będzie coraz więcej, bo wiele odkryć jest zasługą zespołów badaczy, a do Nobla można wyznaczyć tylko trzech uczonych. Prawdopodobnie z tego powodu Komitet Noblowski od ponad 20 lat zwleka z przyznaniem nagrody Amerykaninowi Robertowi Gallo i Francuzowi Lucowi Montagnierowi, którzy odkryli HIV. Obaj wirusolodzy pokłócili się w latach 80. o to, kto z nich pierwszy wyizolował zarazek. Dodatkowy kłopot polega na tym, że faktycznie odkrywcami HIV byli podobno dwaj współpracownicy Montagniera - Francoise Barr-Sinoussi oraz Jean-Claude Chermann.

Przedsionek nieśmiertelności
Jest tak wielu wybitnych, ale nie docenionych naukowców, że fizyk i przemysłowiec Fred Kavli postanowił ufundować nową nagrodę w wysokości miliona dolarów. Norweski miliarder zapowiedział, że będzie ona przyznawana od 2008 r. co dwa lata w połowie września przez Norweską Akademię Nauk. Otrzyma ją tylko jeden naukowiec w jednej z trzech dziedzin: astrofizyce, nanotechnologii lub neurologii. Nie będzie to jednak nagroda konkurencyjna wobec Nobla, bo żadna nagroda nie ma tak długiej i owianej legendą tradycji.
Od kilku dziesięcioleci niemal regułą jest, że Nagrodę Nobla dostają badacze, którzy kilka lat wcześniej zostali laureatami innych cenionych wyróżnień, takich jak Albert Lasker Award (nazywana amerykańskim Noblem) oraz nagród Paula Ehrlicha i Roberta Kocha. W tym roku nagrodę Laskera za odkrycie w latach 70. komórek macierzystych otrzymali m.in. Ernest McCulloch oraz James Till, naukowcy najczęściej wymieniani wśród kandydatów do Nagrody Nobla. Komitety Noblowskie lubią jednak zaskakiwać. Zarówno Yoshio Masui, jak i Alexander Varshavsky otrzymali Laskera, ale nie przyznano im Nobla. Ernst Ruska czekał aż 53 lata na Nagrodę Nobla za wynalezienie mikroskopu elektronowego. Fizycy żartują, że komitet zwlekał tak długo, by przy życiu pozostał tylko jeden z dwudziestu wynalazców tego urządzenia.

Płeć Nobla
Lise Meitner w latach 30. odkryła proces rozszczepiania jądra atomu, ale nagrodę za to osiągnięcie otrzymał w 1945 r. jej współpracownik - Otto Hahn z Instytutu Cesarza Wilhelma w Berlinie! Uczona po II wojnie światowej wyemigrowała do Szwecji, wybrano ją do Komitetu Noblowskiego i na pocieszenie otrzymała przywilej przyznawania nagrody innym uczonym. Nie było jej w tym szacownym gremium w 1974 r., gdy przyznawano Nobla za okrycie pulsarów, nowej grupy gwiazd. Pulsujące sygnały radiowe, wysyłane co 1,33 sekundy przez tego typu gwiazdy, wykryła na radioteleskopie Jocelyn Bell Burnell z Cambridge. Nagrodę Nobla otrzymał jednak jej przełożony Antony Hewish, który początkowo nawet uważał, że źródłem sygnałów jest generator w sąsiednim budynku. W 1962 r. nie wspomniano nawet o zasługach Rosalind Franklin, bez której Francis Crick i James Watson nie odkryliby kodu genetycznego. To ona wykonała słynne zdjęcie DNA, na którym była widoczna podwójna helisa. Uczona nie mogła bronić swego udziału w odkryciu, bo w 1958 r. zmarła na raka jajnika w wieku zaledwie 37 lat.

Więcej możesz przeczytać w 40/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 40/2005 (1192)

  • Wprost od czytelników9 paź 2005Komisja dziękuje W związku z zakończeniem prac komisji pozwalam sobie złożyć - w imieniu jej członków - serdeczne podziękowania za prezentowanie naszych działań. Dzięki temu były one uważnie obserwowane przez opinię publiczną. Komisji...3
  • Na stronie9 paź 2005Wolę ułomną demokrację, rozgrywającą się w świetle kamer, od kończącej się właśnie "demokracji pałacowej"3
  • Skaner9 paź 2005WYBORY Głosowanie na bis Zwycięzcy zyskują, przegrani tracą. Na zlecenie tygodnika "Wprost" TNS OBOP zapytał Polaków, na jakie partie głosowaliby, gdyby wybory parlamentarne odbyły się 2 października (tydzień po prawdziwym...6
  • Dossier9 paź 2005DONALD TUSK kandydat na prezydenta RP, lider Platformy Obywatelskiej "W przeciwieństwie do Lecha Kaczyńskiego niestety nie mogę niczego zadeklarować w imieniu brata, ale mogę w imieniu siostry" Polsat NELLI ROKITA żona lidera PO...7
  • Playback9 paź 200512
  • Poczta9 paź 2005Dyktatura korporacji Jestem aplikantem ostatniego roku aplikacji prowadzonej przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w Olsztynie. Nie pochodzę z rodziny prawniczej, podobnie jak wszyscy aplikanci z mojego roku. Fakt ten przeczy prawdziwości...12
  • Ryba po polsku - Nasz cyrk, nasze małpy9 paź 2005Najpierwszym politykom już udało się zniechęcić do siebie, koalicji, Sejmu i rządu większość Polaków13
  • Okiem barbarzyńcy - Namiętność do Jarosława9 paź 2005Borowski i Olejniczak nie wyobrażają sobie Polski, w której nie rządziłby Jarosław Kaczyński14
  • Z życia koalicji9 paź 2005W nosie mamy rozmowy PiS-PO, kandydatów na premierów, prezydentów etc. Niniejszym ogłaszamy, że w naszej rubryce koalicją jest już PO-PiS, a rząd, w ślad za swym premierem, przeszedł do opozycji. I w kraju takim jak Polska...16
  • Z życia opozycji9 paź 2005Roman Giertych ledwo, ledwo, ledwo przeczołgał się do Sejmu. Musiał się zdziwić, bo przecież tak ciężko pracował na swe nazwisko w komisji śledczej. Być może zdziwi się też naszą opinią, że tą działalnością bardziej pomógł SLD niż sobie....17
  • Nałęcz - Zdrowy duch9 paź 2005Niech zawsze, kiedy rządzący ugrzęzną w aferach, ludzie zsyłają ich do politycznego piekła18
  • Fotoplastykon9 paź 2005© Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)19
  • Oszustwo demokratyczne9 paź 2005W Polsce gra się z wyborcą w salonowca: wyborca wystawia tyłek, ale nie wie, kto go uderzył20
  • Niespotykanie spokojny premier9 paź 2005Byłby z niego świetny szef rządu - mówiono o Kazimierzu Marcinkiewiczu, gdy w gabinecie Suchockiej był wiceministrem edukacji28
  • Egzekucje będą natychmiastowe9 paź 2005Rozmowa z Kazimierzem Marcinkiewiczem, kandydatem na premiera RP32
  • Demokracja urn9 paź 2005Swojej Polski, swojej demokracji i swego udziału w wyborach po latach komuny musimy się uczyć od nowa34
  • Uniwersytet zamknięty9 paź 2005W Polsce nie ma bezpłatnych studiów: dwie trzecie spośród prawie 2 mln studentów rozpoczynających nowy rok akademicki płaci za naukę38
  • List założycielski Europy9 paź 2005Bez listu polskich biskupów do niemieckich nie byłoby zjednoczonych Niemiec, papieża Polaka ani pontyfikatu Benedykta XVI44
  • Giełda9 paź 2005HOSSA ŚWIAT Biurokracja do kosza Komisja Europejska ma zamiar zrezygnować z 68 gotowych projektów dyrektyw bądź rozporządzeń, które znajdują się już w fazie konsultacji z Parlamentem Europejskim. "Chcemy przekonać obywateli, że...48
  • PiS-kalizm9 paź 2005Program gospodarczy PiS ma wielką zaletę - jest niemożliwy do zrealizowania50
  • Ostatni dołek9 paź 2005Kwaśniewski funduje kolegom pole golfowe?56
  • Moskiewski proces9 paź 2005Rozmowa z Jurijem Szmidtem, adwokatem Michaiła Chodorkowskiego58
  • Załatwione odmownie - Huragan dezinformacji9 paź 2005Liberalno-konserwatywna Ameryka ma się dobrze i nie zaszkodzi jej huragan60
  • Sportowa seksmisja9 paź 2005Prawdziwymi mężczyznami w polskim sporcie są kobiety66
  • Świat według Łebskich9 paź 2005Ferdynand Kiepski przegrał z Magdą M.72
  • W 80 dni dookoła celebrity9 paź 2005Już nie wystarcza nam kontakt z gwiazdami na odległość, teraz chcemy je dotknąć, by uszczknąć trochę ich sławy76
  • Zero ryzyka9 paź 2005Nowe samochody będą zdolne do unikania zderzeń78
  • Cudowne zmyślenie9 paź 2005Bohaterska obrona Jasnej Góry przed potopem szwedzkim to bujda na resorach80
  • Ukraiński Schindler9 paź 2005Arcybiskup Andrzej Szeptycki kolaborował z nazistami, ale też ratował życie Żydom83
  • Know-how9 paź 2005Piórka amanta Samce jaskółek dymówek (Hirundo rustica) muszą nieustannie dbać o wygląd, żeby nie stracić partnerek. Jeśli samica zauważy, że upierzenie partnera traci blask, natychmiast szuka nowego amanta. Prowadzący...84
  • Nagroda lobbystów9 paź 2005Noblistą rzadko zostaje ktoś, kto nie był silnie protegowany86
  • Urodzeni bez czepka9 paź 2005Pierwszy w Polsce proces kasacyjny o "złe urodzenie"90
  • Rak w zarodku9 paź 2005Leczenie przy użyciu komórek macierzystych może się okazać największą pomyłką medycyny92
  • Bez granic9 paź 2005Zabawy gigantów Oficjalnie ćwiczenia Malabar-05 mają "wzmocnić wzajemne zaufanie". Nieoficjalnie indyjsko-amerykańskie manewry na Morzu Arabskim to odpowiedź na niedawne chińsko-rosyjskie ćwiczenia na Morzu Południowochińskim....94
  • Bastylia XXI wieku9 paź 2005V Republika Francuska zamieni się w szóstą, zanim doczeka swego 50-lecia96
  • Półksiężyc w pełni9 paź 2005Unia Europejska powinna się rozszerzyć jeszcze tylko raz100
  • Usta Putina9 paź 2005Rosja nie okrąża Polski - mówi Gleb Pawłowski, rosyjski politolog i doradca prezydenta Putina104
  • Niebieska pomarańcza9 paź 2005Juszczenko za cenę powołania rządu podpisał pakt o nieagresji z oligarchami106
  • Menu9 paź 2005KRÓTKO PO WOLSKU Nie wszystko złotko, co się świeci Zaskoczył mnie wynik sondażu, z którego wynikało, że sukces naszych siatkarek jest dla społeczeństwa ważniejszy niż wybory parlamentarne. Odpowiadało to mniej więcej liczbie...108
  • Recenzje9 paź 2005110
  • Portret artysty z czasów młodości9 paź 2005* * * * *Ktoś zauważył, że Bob Dylan nigdy nie dawał publiczności tego, co ona chciała. Zawsze dawał jej coś lepszego. Siódma część Dylanowskiego cyklu "Bootleg Series", opatrzona podtytułem "No Direction Home", potwierdza bez...110
  • Kto zżarł faraona?9 paź 2005*Każdy z nas ma znajomego, który zadręcza otoczenie opowiadaniem dowcipów. Will Cuppy jest dowcipnisiem wykształconym i ambitnym. Postanowił więc opisać dzieje świata, ale tak, żeby nie było nudno. I żeby było wyjątkowo śmiesznie. Pomysł jest...110
  • Chopin w baletkach9 paź 2005* * * * Isadora Duncan, największa gwiazda baletu, udowodniła światu, że można tańczyć nie tylko do muzyki specjalnie do tego skomponowanej, ale także do nut Chopina, Brahmsa czy Schumanna. Małgorzata Potocka poszła krok dalej, wprowadzając muzykę...110
  • Teatr na kartki9 paź 2005Wolny rynek zdobywa kolejne przyczółki w polskim teatrze112
  • Żart stulecia9 paź 2005Latający Cyrk Monty Pythona dowodzi, że prawdziwy humor może istnieć tylko tam, gdzie można szargać świętości116
  • Sztukmistrz z Londynu9 paź 2005Charles Saatchi nie wydobywa artystycznych talentów z cienia - on je stwarza118
  • Ueorgan Ludu9 paź 2005Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy Ujawniamy zapis czwartkowej rozmowy J. Kaczyńskiego SENSACYJNA PRAWDA o PiS Podczas spotkania PO i PiS w Sejmie Jarosław Kaczyński zadeklarował, że billingi jego połączeń telefonicznych do...120
  • Skibą w mur - Gadające nogi9 paź 2005Przy Rolickim czy Paradowskiej nawet kilogram gwoździ wypadłby atrakcyjnie122