Diabeł w święconej wodzie

Diabeł w święconej wodzie

Dodano:   /  Zmieniono: 
Rozmowa z prof. BASSAMEM TIBIM, szefem Wydziału Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie w Getyndze
Piotr Cywiński: Jeśli islam zwalcza zachodnią cywilizację i odrzuca dialog z innymi religiami, to czy demokratyzacja państw islamskich jest w ogóle możliwa?
Bassam Tibi: Tak, ale musi zostać spełnionych wiele warunków. Zacznijmy od tego, że demokracja jest jak stół na trzech nogach: pierwsza z nich to ukształtowana kultura polityczna Zachodu, drugą jest możliwość dokonywania wolnych wyborów, a trzecią podporą są instytucje, dzięki którym demokracja może być praktykowana. W Iraku pod amerykańską kontrolą wybory można przeprowadzić względnie
łatwo, jednak nie będzie to jeszcze oznaczać demokracji. Wygraliby je fundamentaliści i nacjonaliści z poszczególnych grup narodowościowych. Dla nich to pojęcie jest równie atrakcyjne, jak dla diabła perspektywa kąpieli w święconej wodzie.
Zgadzam się z Samuelem Huntingtonem, że zagrożenie wojną światową na tle religijnym istnieje, lecz nadal twierdzę, co notabene przedstawiłem w książce, którą napisałem wspólnie z byłym prezydentem Niemiec Romanem Herzogiem, "Prewencja zderzenia cywilizacji", że demokratyzacja państw islamu jest możliwa, tyle że nie da się jej przeprowadzić w ciągu jednej nocy.
- Sam pan jednak zauważa, że Irak nie spełnia żadnego z warunków koniecznych do funkcjonowania demokracji.
- Bo nie spełnia. Dominują tam dwa nurty zorganizowanej opozycji - szyiccy i sunniccy fundamentaliści. Jeśli władzę obejmą np. reprezentanci Najwyższej Rady Rewolucji Islamskiej, kierowanej przez ajatollaha Mohammada Bakira al-Hakima, albo przedstawiciele ruchu Al-Dawa, którego jednym z liderów jest Sayed Ali al-Musawi, zamienimy dyktaturę Husajna na dyktaturę republiki islamskiej według irańskiego wzoru. Amerykanie stoją przed niezwykle trudnym zadaniem: jeśli zrealizują swe plany, Irak może się stać wzorem dla krajów sąsiednich. Jeśli nie, szkody będą jeszcze większe, wykraczające poza kraje Bliskiego Wschodu i obejmujące cały świat Zachodu...
W islamie istnieją dwa nurty: pierwszy grupuje fundamentalistów przeciwnych całej kulturze chrześcijaństwa i Zachodu. Można do niego też zaliczyć islamskich ortodoksów, np. muzułmanów z Arabii Saudyjskiej. Jedni i drudzy nie godzą się na liberalizm i żadną formę demokracji. Do głosu dochodzą jednak również liberalni muzułmanie - i ja do nich należę - którzy próbują reformować islam i ugruntować szacunek dla innych religii jako równorzędnych z naszym wyznaniem. Rzecz jasna, tych zmian nie dokonają ludzie z Zachodu, lecz jedynie wyznawcy naszej religii, społeczeństwa naszego kręgu kulturowego, Irakijczycy czy muzułmanie w szerszym, ponadgranicznym znaczeniu. Na Uniwersytecie w Bostonie przygotowuję programy nauczania i wskazówki, w jaki sposób łączyć zasady islamu i demokracji. To trudne i bardzo żmudne zadanie.
- Jak wyobraża pan sobie ustanowienie równych praw dla kobiet, skoro dla muzułmanina nie do pomyślenia jest, by kobieta założyła strój kąpielowy i poszła na publiczną pływalnię?
- Niestety, liberalnych muzułmanów, którzy na to zezwalają, jest niewielu. W Indonezji czy w Turcji są to mniejszości, które powoli nabierają znaczenia, ale w Arabii Saudyjskiej, w Iranie czy w Iraku nie ma ich w ogóle. Iraccy liberałowie islamscy działają jedynie na uchodźstwie.
- Podczas wykładów podkreśla pan konieczność "całkowitego oddzielenia polityki od religii". Łatwo dawać takie rady muzułmaninowi żyjącemu w Niemczech.
- Może łatwiej, co nie zmienia faktu, że zasada ta musi być zagwarantowana ustawowo. I teraz jest ku temu być może niepowtarzalna okazja. Oczywiście, islamscy fundamentaliści stanowczo odrzucają te sugestie, o czym zresztą mówili podczas ostatniego spotkania w Bagdadzie. Moja odpowiedź brzmi: jeśli nie oddzielimy polityki od religii, o demokratyzacji Iraku możemy zapomnieć, a wojnę i wydane na nią 100 mld USD można będzie uznać za inwestycję w klęskę.
- Ale fundamentaliści stanowią w Iraku zdecydowaną większość, czy zatem demokratyzacja tego kraju jest tylko pobożnym życzeniem, i to wyznawców Boga chrześcijan?
- Poniekąd. Szyici w Iraku też mówią o demokratyzacji, lecz myślą o państwie na wzór Iranu. Nie jest to więc demokracja w naszym rozumieniu. Jej tworzenie na gruzach państwa Saddama Husajna będzie wymagało ogromnej rozwagi i determinacji. Nie będzie to coctail party dla dyplomatów. Jest to znacznie trudniejsze zadanie niż denazyfikacja Niemiec po 1945 r. czy demokratyzacja Japonii. Inny był wtedy punkt wyjścia, inne tradycje i inne okoliczności. Na dodatek inne są reakcje opinii publicznej, którą w krajach islamu i na Zachodzie można łatwo manipulować. W dobie multimedialnej świat wie o każdym zdarzeniu już po kilku minutach, a oddziaływanie mediów jest wielkie zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym znaczeniu, że wspomnę niemiecki antyamerykanizm, który uważam za wręcz niesmaczny. Niemcy zapłacą za niego wysoką cenę.
- Jaką rolę w Iraku może odegrać Polska?
- To wielka nobilitacja w polityce światowej. Polska nie jest już jakimś krajem "po przecinku", lecz państwem z pierwszego rzędu, jest w Iraku równorzędnym partnerem USA i Wielkiej Brytanii. Może to mieć bardzo korzystny wpływ na porządkowanie sytuacji w Iraku. Także tam, podobnie jak w Niemczech, antyamerykanizm jest bardzo rozpowszechniony. Jak pisałem w dzienniku "Financial Times" czy w "Handelsblatt", Irakijczycy nie traktują Amerykanów jak wyzwolicieli, lecz jak wojskowych okupantów. Z kolei Brytyjczycy w latach 20. minionego wieku mieli swoją kolonię w Iraku. Polska jest "czysta", nie wywołuje negatywnych skojarzeń, może więc odegrać rolę pomostu między Irakiem a światem zewnętrznym.
- Jak pan ocenia szanse powodzenia misji Amerykanów i ich sojuszników w Iraku?
- Sunnicki islam zakazuje samozagłady. W szyickim można poświęcić swe życie w ofierze, a 55 proc. irackiego społeczeństwa to właśnie szyici. Broń nie została jeszcze złożona. Boję się, że siły te mogą się uaktywnić i dojdzie do samobójczych ataków. Jeśli tak się stanie, żołnierze - także polscy - będą musieli się bronić. Podczas niedawnego protestu Irakijczyków doszło do wybuchu agresji i Amerykanie byli zmuszeni odpowiedzieć ogniem. Zginęło trzynastu demonstrantów. W społeczeństwie irackim rozeszła się wieść, że protestujący zostali wymordowani. Amerykanie tłumaczyli tymczasem, że bronili swego życia. Pozostaje nam tylko wspólnie wierzyć, że w przyszłości nic takiego już się nie wydarzy. Misja nie może się nie powieść...

Rozmawiał Piotr Cywiński
Berlin


Bassam Tibi urodził się w 1944 r. w Damaszku. Studiował nauki społeczne, filozofię i historię m.in. w Niemczech, we Włoszech i USA. Stypendysta i wykładowca wielu renomowanych uczelni, m.in. Harvard University, uniwersytetów w Berkeley, Princeton, Michigan, Ankarze i St. Gallen. Jest autorem projektu działań mających na celu walkę z fundamentalizmem, opracowanego dla American Academy of Arts and Sciences, i książek tłumaczonych na wiele języków, m.in. "Fundamentalizm religijny", "Prawdziwy imam", "Beczka prochu Bliski Wschód", "Turcja między Europą i islamem", "Pochód Dżihadu" i "W cieniu Allaha". Obecnie kieruje Wydziałem Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie w Getyndze.
Więcej możesz przeczytać w 23/2003 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 23/2003 (1071)

  • Wprost od czytelników8 cze 2003, 1:00Listy od czytelników3
  • Czas na czas8 cze 2003, 1:00Najwyższy czas docenić czas - jedynego z naprawdę wielkich wrogów, jakich mamy.3
  • Peryskop8 cze 2003, 1:00Kołodko gwałci konstytucję Grzegorz W. Kołodko podjął działania sprzeczne z konstytucją, a zwłaszcza z jej art. 227, który stanowi, że wyłączne prawo do emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej ma Narodowy Bank...8
  • Dossier8 cze 2003, 1:00 LESZEK BALCEROWICZ, prezes NBP "Trzeba bardzo źle liczyć, jeśli się zachęca ludzi do tego, żeby albo nie poszli do referendum, albo zagłosowali przeciwko przystąpieniu Polski do UE. Nas nie stać na to, żebyśmy popełnili taką...9
  • Z życia koalicji8 cze 2003, 1:00Długo nie wytrzymał pan prezydent, choć obiecywał, że do referendum zostawi rząd w spokoju. Teraz wyznał jednak, że chciałby, by powstał rząd większościowy (czytaj: "By diabli wzięli Millera"!). Premier odpowiedział, że jak się komuś nie...10
  • Z życia opozycji8 cze 2003, 1:00Michael Jackson nie pofatygował się do Warszawy i w tej sytuacji szefem Samoobrony został ponownie Andrzej Lepper. Na kongresie 14 działaczy głosowało jednak przeciw niemu. Panowie (a może i panie), spodziewajcie się końskich łbów w waszych...11
  • Playback8 cze 2003, 1:0012
  • M&M8 cze 2003, 1:00CZEMU STREFA SZYITÓW - felieton Marka Majewskiego12
  • Rozrzutny premier8 cze 2003, 1:0039 tys. USD kosztował pobyt premiera Australii Johna Howarda w jednym z hoteli w Rzymie podczas jego wizyty we Włoszech.12
  • Akcja aborcja8 cze 2003, 1:00Projekt zmian w ustawie antyaborcyjnej zamierza wnieść pod obrady Sejmu grupa posłów Sojuszu Lewicy Demo- kratycznej już na pierwszym posiedzeniu po referendum unijnym. Kluczowym zapisem nowelizacji jest przywrócenie przerywania ciąży "na...12
  • Fotoplastykon8 cze 2003, 1:0014
  • Poczta8 cze 2003, 1:00Listy od czytelników16
  • Kadry8 cze 2003, 1:0017
  • Leniwiec trojański8 cze 2003, 1:00Raporty BNP Paribas i HSBC przygotowują zachodnich przedsiębiorców na zamieszanie polityczne po referendum, w którym frekwencja byłaby niska.18
  • Eurotrampolina8 cze 2003, 1:00Europejczycy tłumaczą, dlaczego warto wejść do unii22
  • Jak daleko stąd, jak blisko8 cze 2003, 1:00Można mieć niemieckie poczucie humoru, być punktualnym jak Grek i - pozostając Europejczykiem - rażąco odbiegać od europejskiej średniej. Ile jest Europy w Polsce?26
  • Zabójcza krew8 cze 2003, 1:00Co najmniej 20 tys. kobiet w Polsce zostało w latach 1991-1995 zakażonych wirusowym zapaleniem wątroby typu C (HCV), które może prowadzić do raka wątroby. Zakażone mogły zostać wszystkie kobiety, które były wtedy w ciąży i ujawniono u nich...30
  • Zbożowa pajęczyna8 cze 2003, 1:00Kradzież 36 mln ton państwowego zboża, z powodu której budżet państwa stracił co najmniej 18 mln zł, a działacz Samoobrony Ryszard Bonda straci zapewne poselski mandat, stała się dla Zbigniewa Komorowskiego doskonałą okazją do politycznego rewanżu.36
  • Dyktatura PeKiNu8 cze 2003, 1:0010 największych warszawskich bzdur38
  • Niedowiarki8 cze 2003, 1:00Współcześni narodowcy nie wierzą w ogromną siłę przebicia Polaków40
  • Kto się posunie?8 cze 2003, 1:00Niemal codziennie dowiadujemy się o nowych podejrzeniach o korupcję wobec członków i współpracowników rządu. Co może w tej sytuacji zrobić premier? Pytanie wydaje się retoryczno-sadystyczne. A jednak szef takiego rządu wygrał...40
  • Giełda i wektory8 cze 2003, 1:00Hossa Świat Edamski z krzyżemMieszkańcy holenderskiego miasta Edam zamierzają wybudować ze swego sławnego sera kościół. Serowa świątynia będzie kopią w skali 1:10 wzniesionego w XV wieku w tym mieście kościoła. Edamczycy chcą w ten...42
  • Rachunek od Kwaśniewskiego8 cze 2003, 1:0075 miliardów złotych zapłacimy za brak ustawy reprywatyzacyjnej44
  • Tęsknota za Shermanem8 cze 2003, 1:00Gdybyż w Polsce była jakaś partia liberałów! Po co? Podjęłaby w imię wolnej konkurencji kampanię na rzecz demonopolizacji naszych koncernów.48
  • Linia zdrowego rozsądku8 cze 2003, 1:00Podatek liniowy nie mieści się w filozofii naszego guru ekonomii50
  • Strefa marzeń8 cze 2003, 1:00A może byśmy tak, lewą nogą pozostając w UE, prawą stanęli w NAFTA?52
  • Eden made in Poland8 cze 2003, 1:003,2 mln ton owoców produkują rocznie polscy ogrodnicy. Popyt na niektóre polskie owoce wzrasta na Zachodzie nawet o 20 proc. rocznie. Zysk z uprawy hektara agrestu sięga 30 tys. zł!54
  • Przed ważną decyzją8 cze 2003, 1:00Odrzucenie członkostwa w Unii Europejskiej naraziłoby naszą gospodarkę na silny negatywny wstrząs56
  • Legenda i rzeczywistość8 cze 2003, 1:00Część Polaków ciągle żyje mitem, że byliśmy dziesiątą potęgą gospodarczą świata57
  • Supersam8 cze 2003, 1:00Miniskaner Dzięki skanerowi C-Pen 10 nie trzeba już przepisywać ani kserować fragmentów artykułów, adresów internetowych, numerów telefonów lub rachunków. Urządzenie o rozmiarach mazaka skanuje teksty...58
  • Pop w kościele8 cze 2003, 1:00-Gdyby Chrystus żył obecnie, byłby gwiazdą mediów - twierdzi ks. Marcello Rossi. Polscy księża zaczęli używać języka popkultury.62
  • Piersi na miarę8 cze 2003, 1:00W ostatnich 30 latach męskie pośladki zmalały, kobiece piersi się powiększyły, a nogi wydłużyły66
  • Makłowicz do Bikonta, Bikont do Makłowicza - Zupą zintegrowani8 cze 2003, 1:00Piotrze drogi! Pozwól, że podzielę się dziś z Tobą uwagami na temat wydarzenia, w którym obaj braliśmy udział. Niezwykła gęstość zdarzeń, dopadających mnie ostatnio, uniemożliwiła mi najkrótszy choćby komentarz, a rzecz wydaje mi się ważna...70
  • Autostrady w chmurach8 cze 2003, 1:00Testowane są pierwsze latające auta72
  • Druga płeć - Czyja woda, a czyj mózg8 cze 2003, 1:00Świat kobiet jawi się Ziemkiewiczowi jako kraina, w której to nie mężczyźni, ale feministki robią niefeministkom wodę z mózgu73
  • Święci Europy8 cze 2003, 1:00De Gasperi, Adenauer i Schuman: dokonali cudu, scalili kontynent74
  • Know-how8 cze 2003, 1:00SARS: z borsuka na ludzi U trzech gatunków zwierząt sprzedawanych w chińskich sklepach z żywnością naukowcy odkryli wirus wywołujący SARS. Badacze z Hongkongu i Chin pobrali próbki od 25 zwierząt sprzedawanych na targach w prowincji...77
  • Dieta kościotrupa8 cze 2003, 1:00Możesz jeść wszystko i chudnąć, nasz środek pozwoli Ci się pozbyć dwóch kilogramów przez 24 godziny". "Nie musisz ćwiczyć na siłowni, w tydzień stracisz 10 kg" - przekonują producenci kropli powstrzymujących apetyt, tabletek enzymatycznych i...78
  • Seksualne nawrócenie8 cze 2003, 1:00"Wprost" & Polsat: homoseksualizm to uleczalna choroba?82
  • Gladiatorzy kosmosu8 cze 2003, 1:00W czerwcu otwiera się na Ziemi okno na Marsa84
  • Bez granic8 cze 2003, 1:00Olbrzymie dziwadło Niemieccy botanicy nie czekali do czerwcowej równonocy na zakwitnięcie mitycznego kwiatu paproci i sami postarali się o sensację przyrodniczą. W ogrodzie botanicznym w Bonn udało im się wyhodować dziwidło olbrzymie....86
  • Dom Wielkiego Saddama8 cze 2003, 1:00Z dokumentów irackiej bezpieki wyłania się obraz upodlonego narodu88
  • Diabeł w święconej wodzie8 cze 2003, 1:00Rozmowa z prof. BASSAMEM TIBIM, szefem Wydziału Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie w Getyndze92
  • Chwycić byka za rogi8 cze 2003, 1:00Dlaczego Murcja mogłaby dziś zaszokować biblijnego Adama94
  • Anatomia cudu8 cze 2003, 1:00Rozmowa z Rodrigiem Rato, wicepremierem i ministrem ekonomii Królestwa Hiszpanii97
  • Kraków większy od Petersburga8 cze 2003, 1:00George W. Bush zignorował w Polsce "starą Europę". Tu kreślił wizję przypłości, nie w Putingradzie.98
  • Pieśń dziadowska8 cze 2003, 1:00Najder ze Stasiukiem wymyślili filozofię kucyka trojańskiego100
  • Kiosk8 cze 2003, 1:00101
  • Cytat dyplomatyczny - Przed drzwiami8 cze 2003, 1:00Z powodu rutyny nie dostrzegamy na czas, że oto stajemy przed decyzją, od której zależy więcej niż zwykle101
  • Menu8 cze 2003, 1:00Kraj Trzy gracje - Telewizja jest jak kapryśny kochanek. Raz cię kocha, rozpieszcza i przynosi kwiaty, a kiedy indziej cię nie zna. Może to wytrzymać tylko silna i przekonana o swojej miłości kobieta - twierdzi Agata Młynarska. Trzy popularne...102
  • Atak kolosa8 cze 2003, 1:00"Hulk" Anga Lee ma być większym przebojem niż druga część "Matrixa"106
  • Nos Virginii8 cze 2003, 1:00Rozmowa z Nicole Kidman, hollywoodzką gwiazdą, laureatką Oscara110
  • Kino Tomasza Raczka8 cze 2003, 1:00Recenzje filmów: Balzac i mała Chinka, Dzika niewinność111
  • Polski Dali8 cze 2003, 1:00Wojtek Siudmak to jedyny naprawdę znany na świecie polski malarz112
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego8 cze 2003, 1:00Recenzje płyt113
  • Perły do lamusa? - Wcale nie szary!8 cze 2003, 1:00Bohater filmu "W poniedziałek rano" w poszukiwaniu przygód ucieka od codzienności, by na końcu docenić jej smak114
  • Ratowanie czy tratowanie8 cze 2003, 1:00Najlepiej zna nas złota rybka. Francuz, Anglik i Polak złowili taką rybkę i mieli po jednym życzeniu. Francuz zawołał: "Mój sąsiad ma piękną, młodą żonę, kobietę wielkiej klasy i intelektu. Chciałbym też mieć taką". Anglik...116
  • Tak, jestem Polakiem8 cze 2003, 1:00Śmieszy mnie nieco propagandowe natręctwo naszych Europejczyków, ale od razu deklaruję, że niezależnie od estetycznego absmaku będę głosować za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Już czterdzieści lat temu, kiedy w Moskwie...116
  • Organ Ludu8 cze 2003, 1:00TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 23 (36) Rok wyd. 2 WARSZAWA, poniedziałek 2 czerwca 2003 r. Cena + VAT + ZUS + winieta Do referendum zostało niecałe 518 400 sekund! Pogłębiając demokratyzację Nasza Partia, spadkobierczyni...117
  • Gadzie bladzie8 cze 2003, 1:00Gadzinowski bierze popularność Che na serio i ideologicznie. Tymczasem Che to ikona popkultury, z której można sobie robić jaja, mimo że święta118