Szczepionki na raka, cukrzycę, chorobę Alzheimera i nałogi?
Za kilka lat będziemy mogli się zaszczepić przeciwko cukrzycy, reumatoidalnemu zapaleniu stawów i stwardnieniu rozsianemu! Specjaliści z uniwersytetu w Bristolu rozpoczynają pierwsze badania kliniczne tego rodzaju uniwersalnej szczepionki. Uczeni twierdzą, że preparaty nowej generacji wyeliminują próchnicę zębów, wrzody przewodu pokarmowego, a nawet niektóre rodzaje raka!
Szczepionki są największym osiągnięciem medycyny ostatnich stuleci. Brytyjski lekarz Edward Jenner w 1796 r. opracował pierwszy na świecie preparat przeciwko ospie prawdziwej, tzw. krowiankę. Dzięki masowym szczepieniom w 1978 r. wykryto ostatni przypadek zakażenia tą wyjątkowo zabójczą chorobą. W tym roku przeciwko polio będzie zaszczepionych 250 mln dzieci na świecie, co pozwoli wyeliminować chorobę w 2005 r. W czasach współczesnych największymi zabójcami pacjentów są miażdżyca serca i udary mózgu. Czy uczonym uda się wyeliminować również te schorzenia dzięki szczepionkom nowej generacji?
Tarcza organizmu
Szczepionka przeciw tzw. chorobom autoimmunologicznym, czyli takim jak cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów i stwardnienie rozsiane (w których układ odpornościowy atakuje komórki własnego organizmu), zmniejsza ryzyko rozwoju tych schorzeń o 80 proc. - wykazały eksperymenty na myszach przeprowadzone przez prof. Neila Williamsa z University of Bristol. - Takie szczepionki mogą zapoczątkować kolejny przełom w leczeniu cukrzycy i wielu innych schorzeń - powiedział "Wprost" prof. Daniel Kaufman z University of California w Los Angeles. Tradycyjne szczepionki pobudzają komórki odpornościowe organizmu do niszczenia chorobotwórczych zarazków, a nowe preparaty powodują przeprogramowanie systemu immunologicznego chorego. Przykładem jest cukrzyca typu I (nazywana cukrzycą dziecięcą). Ta choroba, jak wykazały badania prof. Daniela Kaufmana, rozwija się, gdy układ immunologiczny chorego atakuje białko GAD, znajdujące się w komórkach trzustki wytwarzających insulinę. Szczepionki autoimmunologiczne potrafią ów proces zahamować, ponieważ blokują wytwarzanie ciał odpornościowych niszczących komórki zawierające takie białko.
Tego rodzaju preparaty podobnie korygują działanie układu odpornościowego, który atakuje komórki chrząstki stawów u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Uczeni uważają, że wkrótce w ten sam sposób będzie można leczyć stwardnienie rozsiane (powodowane uszkodzeniem osłony mielinowej komórek mózgowych) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nazywane chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Przywracanie pamięci
Szczepionki nowej generacji mają nie tylko chronić ludzi przed groźnymi chorobami, ale i je skutecznie leczyć. - Szczepionka jest jedyną nadzieją na efektywną terapię choroby Alzheimera - mówi dr Tadeusz Parnowski z Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz Polskiej Fundacji Alzheimerowskiej. Stosowane od kilku lat leki jedynie łagodzą objawy tego schorzenia i o dwa, trzy lata spowolniają jego rozwój. Nie ma żadnego środka hamującego odkładanie się w mózgach chorych patologicznego białka o nazwie beta-amyloid. Takie działanie wykazuje jedynie preparat opracowany przez specjalistów z irlandzkiej firmy Elan. Potwierdziły to badania, którym poddano sto osób z umiarkowanymi bądź ciężkimi objawami choroby Alzheimera. Kłopot polega na tym, że u niektórych chorych preparat wykazuje tak silne działanie, że powoduje zapalenie mózgu. W trakcie kolejnych testów, którym poddano 400 osób, objawy uboczne zaobserwowano u 15 pacjentów. Badania przerwano, ale wkrótce mają być wznowione. "Jesteśmy przekonani, że ustalenie właściwego dawkowania szczepionki wyeliminuje tego rodzaju niepożądane działania" - twierdzą badacze z firmy Elan.
Igłą w próchnicę i nałogi
Dzięki szczepionkom będzie można wyeliminować próchnicę zębów, na którą wciąż choruje aż 96 proc. Polaków. Specjaliści Guy's Hospital w King's College w Londynie oraz Forsyth Institute w Bostonie opracowali dwa preparaty w postaci past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej, niszczące bakterie Streptococcus mutans odpowiedzialne za 95 proc. przypadków próchnicy. "Za pięć lat wystarczy pójść do dentysty i wydać 100 dolarów, by mieć spokój z tą chorobą zębów raz na zawsze" - twierdzi Jeffrey Hillman, stomatolog i biolog molekularny Uniwersytetu Floryda. Za trzy lata będą dostępne pierwsze szczepionki pomocne w pozbywaniu się nałogów. Firma Xenova opracowała preparat, który pobudza układ odpornościowy do produkcji przeciwciał łączących się w krwiobiegu z cząsteczkami nikotyny lub kokainy. Naukowcy połączyli pochodną nikotyny i kokainy z dużym białkiem - dzięki temu ciała odpornościowe mogą rozpoznać drobne molekuły substancji uzależniającej. Zakończone niedawno pierwsze próby na ludziach wykazały, że po zażyciu narkotyku lub wypaleniu papierosów taki preparat blokuje jej działanie, nie dopuszczając, by przedostała się do mózgu.
Zastrzyk antykoncepcyjny
- Szczepionka może być skuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży niż stosowane dziś metody antykoncepcji, na przykład pigułki hormonalne - uważa prof. Maciej Kurpisz z Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu, kierujący zespołem naukowców prowadzących pracę nad taką właśnie szczepionką. Takie preparaty, hamujące wytwarzanie komórek rozrodczych lub blokujące połączenie jajeczek i plemników, mają być przeznaczone zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Ich zaletą jest to, że nie powodują w organizmie zmian hormonalnych, są też łatwiejsze w użyciu - wystarczy zastosować je dwa razy w roku. Nie wiadomo jeszcze, kiedy takie szczepionki będą podawane ludziom. Na razie będzie dostępna szczepionka antykoncepcyjna przeznaczona dla zwierząt domowych. Zespół naukowców z University of Brisbane opracował preparat powodujący przez sześć miesięcy bezpłodność u suk i psów.
Zabić raka
Wcześniej niż szczepionki antykoncepcyjne u kobiet będzie stosowana pierwsza szczepionka chroniąca przed nowotworami złośliwymi, opracowywana przez firmę Merck. Tego rodzaju preparat pobudza wytwarzanie w organizmie komórek odpornościowych niszczących wirus brodawczaka, odpowiedzialny niemal za wszystkie przypadki raka szyjki macicy. Testy przeprowadzone przez zespół naukowców pod kierunkiem Laury Koutsky z University of Washington w Seattle na kobietach w wieku 16-23 lat wykazały, że podanie szczepionki eliminuje całkowicie możliwość wystąpienia raka szyjki macicy! Jedyną skuteczną metodą leczenia tej choroby jest dziś wczesne wykrycie - kobiety co dwa, trzy lata powinny wykonywać badania cytologiczne. Mimo to rak szyjki macicy co roku wykrywany jest u 470 tys. kobiet na świecie - jedynie połowę z nich udaje się uratować.
Szczepionki są największym osiągnięciem medycyny ostatnich stuleci. Brytyjski lekarz Edward Jenner w 1796 r. opracował pierwszy na świecie preparat przeciwko ospie prawdziwej, tzw. krowiankę. Dzięki masowym szczepieniom w 1978 r. wykryto ostatni przypadek zakażenia tą wyjątkowo zabójczą chorobą. W tym roku przeciwko polio będzie zaszczepionych 250 mln dzieci na świecie, co pozwoli wyeliminować chorobę w 2005 r. W czasach współczesnych największymi zabójcami pacjentów są miażdżyca serca i udary mózgu. Czy uczonym uda się wyeliminować również te schorzenia dzięki szczepionkom nowej generacji?
Tarcza organizmu
Szczepionka przeciw tzw. chorobom autoimmunologicznym, czyli takim jak cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów i stwardnienie rozsiane (w których układ odpornościowy atakuje komórki własnego organizmu), zmniejsza ryzyko rozwoju tych schorzeń o 80 proc. - wykazały eksperymenty na myszach przeprowadzone przez prof. Neila Williamsa z University of Bristol. - Takie szczepionki mogą zapoczątkować kolejny przełom w leczeniu cukrzycy i wielu innych schorzeń - powiedział "Wprost" prof. Daniel Kaufman z University of California w Los Angeles. Tradycyjne szczepionki pobudzają komórki odpornościowe organizmu do niszczenia chorobotwórczych zarazków, a nowe preparaty powodują przeprogramowanie systemu immunologicznego chorego. Przykładem jest cukrzyca typu I (nazywana cukrzycą dziecięcą). Ta choroba, jak wykazały badania prof. Daniela Kaufmana, rozwija się, gdy układ immunologiczny chorego atakuje białko GAD, znajdujące się w komórkach trzustki wytwarzających insulinę. Szczepionki autoimmunologiczne potrafią ów proces zahamować, ponieważ blokują wytwarzanie ciał odpornościowych niszczących komórki zawierające takie białko.
Tego rodzaju preparaty podobnie korygują działanie układu odpornościowego, który atakuje komórki chrząstki stawów u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Uczeni uważają, że wkrótce w ten sam sposób będzie można leczyć stwardnienie rozsiane (powodowane uszkodzeniem osłony mielinowej komórek mózgowych) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nazywane chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Przywracanie pamięci
Szczepionki nowej generacji mają nie tylko chronić ludzi przed groźnymi chorobami, ale i je skutecznie leczyć. - Szczepionka jest jedyną nadzieją na efektywną terapię choroby Alzheimera - mówi dr Tadeusz Parnowski z Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz Polskiej Fundacji Alzheimerowskiej. Stosowane od kilku lat leki jedynie łagodzą objawy tego schorzenia i o dwa, trzy lata spowolniają jego rozwój. Nie ma żadnego środka hamującego odkładanie się w mózgach chorych patologicznego białka o nazwie beta-amyloid. Takie działanie wykazuje jedynie preparat opracowany przez specjalistów z irlandzkiej firmy Elan. Potwierdziły to badania, którym poddano sto osób z umiarkowanymi bądź ciężkimi objawami choroby Alzheimera. Kłopot polega na tym, że u niektórych chorych preparat wykazuje tak silne działanie, że powoduje zapalenie mózgu. W trakcie kolejnych testów, którym poddano 400 osób, objawy uboczne zaobserwowano u 15 pacjentów. Badania przerwano, ale wkrótce mają być wznowione. "Jesteśmy przekonani, że ustalenie właściwego dawkowania szczepionki wyeliminuje tego rodzaju niepożądane działania" - twierdzą badacze z firmy Elan.
Igłą w próchnicę i nałogi
Dzięki szczepionkom będzie można wyeliminować próchnicę zębów, na którą wciąż choruje aż 96 proc. Polaków. Specjaliści Guy's Hospital w King's College w Londynie oraz Forsyth Institute w Bostonie opracowali dwa preparaty w postaci past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej, niszczące bakterie Streptococcus mutans odpowiedzialne za 95 proc. przypadków próchnicy. "Za pięć lat wystarczy pójść do dentysty i wydać 100 dolarów, by mieć spokój z tą chorobą zębów raz na zawsze" - twierdzi Jeffrey Hillman, stomatolog i biolog molekularny Uniwersytetu Floryda. Za trzy lata będą dostępne pierwsze szczepionki pomocne w pozbywaniu się nałogów. Firma Xenova opracowała preparat, który pobudza układ odpornościowy do produkcji przeciwciał łączących się w krwiobiegu z cząsteczkami nikotyny lub kokainy. Naukowcy połączyli pochodną nikotyny i kokainy z dużym białkiem - dzięki temu ciała odpornościowe mogą rozpoznać drobne molekuły substancji uzależniającej. Zakończone niedawno pierwsze próby na ludziach wykazały, że po zażyciu narkotyku lub wypaleniu papierosów taki preparat blokuje jej działanie, nie dopuszczając, by przedostała się do mózgu.
Zastrzyk antykoncepcyjny
- Szczepionka może być skuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży niż stosowane dziś metody antykoncepcji, na przykład pigułki hormonalne - uważa prof. Maciej Kurpisz z Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu, kierujący zespołem naukowców prowadzących pracę nad taką właśnie szczepionką. Takie preparaty, hamujące wytwarzanie komórek rozrodczych lub blokujące połączenie jajeczek i plemników, mają być przeznaczone zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Ich zaletą jest to, że nie powodują w organizmie zmian hormonalnych, są też łatwiejsze w użyciu - wystarczy zastosować je dwa razy w roku. Nie wiadomo jeszcze, kiedy takie szczepionki będą podawane ludziom. Na razie będzie dostępna szczepionka antykoncepcyjna przeznaczona dla zwierząt domowych. Zespół naukowców z University of Brisbane opracował preparat powodujący przez sześć miesięcy bezpłodność u suk i psów.
Zabić raka
Wcześniej niż szczepionki antykoncepcyjne u kobiet będzie stosowana pierwsza szczepionka chroniąca przed nowotworami złośliwymi, opracowywana przez firmę Merck. Tego rodzaju preparat pobudza wytwarzanie w organizmie komórek odpornościowych niszczących wirus brodawczaka, odpowiedzialny niemal za wszystkie przypadki raka szyjki macicy. Testy przeprowadzone przez zespół naukowców pod kierunkiem Laury Koutsky z University of Washington w Seattle na kobietach w wieku 16-23 lat wykazały, że podanie szczepionki eliminuje całkowicie możliwość wystąpienia raka szyjki macicy! Jedyną skuteczną metodą leczenia tej choroby jest dziś wczesne wykrycie - kobiety co dwa, trzy lata powinny wykonywać badania cytologiczne. Mimo to rak szyjki macicy co roku wykrywany jest u 470 tys. kobiet na świecie - jedynie połowę z nich udaje się uratować.
Więcej możesz przeczytać w 5/2004 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
