Unia ma konstytucję!

Unia ma konstytucję!

Dodano:   /  Zmieniono: 
Bogaty repertuar praw socjalnych w projekcie unijnej konstytucji pozbawi Europę dynamiki i konkurencyjności
Nicea albo śmierć" - pod takim hasłem toczyła się w Polsce praktycznie cała debata na temat projektu konstytucji Unii Europejskiej. Choć określenie to było przesadne, nie chodziło o sprawę błahą. Chciałbym jednak wspomnieć o kwestiach być może istotniejszych. Otóż, śledząc dyskusję nad projektem, dochodzę do wniosku, że silnie wpłynęło na nią kilka nieporozumień (albo też skuteczne odwracanie uwagi od paru podstawowych pytań). Tak się dzieje zarówno w Polsce, jak i innych krajach UE. A nieporozumienia dotyczące fundamentalnych i niepodważalnych reguł gry są bardzo niebezpieczne.

Traktaty = konstytucja
Przeciętny obserwator dyskusji nad projektem konwentu może odnieść wrażenie, że stawką jest "być albo nie być": albo unia uzyska konstytucję, albo będzie jej pozbawiona. Tymczasem UE ma już konstytucję - przyjęte traktaty (z Rzymu, Maastricht, Amsterdamu i Nicei), które mają konstytucyjną rangę.
Skoro unia ma już konstytucję, to należy zadać pytanie: czy nowa jest lepsza? Chodzi o staranne porównanie konstytucji dotychczasowej i proponowanej. Takich analiz było dotychczas niewiele. Przy każdym rozumnym porównaniu trzeba najpierw ustalić kryteria. W wypadku konstytucji jest chyba oczywiste, że rozstrzygającą przesłanką nie może być długość tekstu. Zresztą, choć unijne traktaty liczą łącznie wiele stron, to i projekt konwentu ma pokaźną objętość. Rozstrzygającym kryterium nie mogą też być aspiracje elit politycznych, by zbudować instytucjonalny organizm o większej koncentracji władzy i silniejszym oddziaływaniu na świat. Takie cele można traktować jako środki osiągnięcia ważniejszych celów, które trzeba jednak najpierw określić.
Racjonalnego porównania nie da się również jednak przeprowadzić za pomocą naładowanych emocjonalnie etykietek typu "superpaństwo" w kontraście do "unia państw". Samo pojęcie państwa nie jest bowiem - wbrew pozorom - całkiem jasne, a poza tym istnieją różne typy państw. Wreszcie, ostatecznej oceny nie można opierać na kryterium maksymalizacji władzy (suwerenności) własnego państwa, bo według tej zasady nie należałoby w ogóle wstępować do Unii Europejskiej ani też być członkiem rozmaitych organizacji międzynarodowych, które - na zasadzie dobrowolności - ograniczają władzę państw członkowskich. Tak na przykład udział w Światowej Organizacji Handlu (WTO) oznacza, że dane państwo wyrzeka się stosowania arbitralnego protekcjonizmu dla ochrony swojej gospodarki przed zagraniczną konkurencją.

Jakie kryterium?
Co należy więc przyjmować za rozstrzygające kryteria w ocenie dotychczasowej i proponowanej konstytucji UE? Dla osoby przywiązanej do zachodnich wartości muszą nimi być zakres i stopień ochrony klasycznych indywidualnych wolności, bo one są istotą zachodniej kultury, a zarazem głównym źródłem jej prężności. Chroniąc te wartości, chroni się więc jednocześnie możliwości rozwoju, co ma - rzecz jasna - szczególne znaczenie dla krajów gospodarczo zapóźnionych. Ale i bogatych nie stać na stagnację - wystarczy spojrzeć na kłopoty Niemiec, Francji czy Włoch.
Każda poważna debata konstytucyjna koncentruje się na problemie zakresu indywidualnej wolności i jej ochrony - z tego punktu widzenia ocenia się propozycje dotyczące kształtu i uprawnień rozmaitych władz publicznych: regionalnych, państwowych, ponadpaństwowych. Takie podejście w dyskusji nad konstytucją UE można było zauważyć bardzo rzadko, bo - jak powiedziałem - brakowało perspektywy porównawczej.
Pojawiają się jednak głosy ostrzegawcze, że projekt konwentu w porównaniu z dotychczasową konstytucją UE słabiej ujmuje gwarancje wolności gospodarczej. Na przykład Pedro Schwartz, profesor madryckiego Uniwersytetu Autonomicznego, podkreśla, że projekt konwentu "pomija własność prywatną, wolność umów, wolną przedsiębiorczość, efektywną konkurencję i wolny handel w otwierającej konstytucję definicji celów UE". Wprawdzie - kontynuuje Schwartz - "owe gwarancje są wspomniane w różny sposób w rozmaitych częściach tekstu, (…) ale nie są odpowiednio ujęte jako główne składniki wolności jednostki". Mimo nalegań Europejskiego Banku Centralnego w projekcie dotychczas pominięto też inny cel, jakim jest "nieinflacyjny wzrost", za co Bundesbank ostro skrytykował rząd niemiecki.
Źródłem ryzyka dla wolności gospodarczej i w konsekwencji dla rozwoju jest jednocześnie włączenie do projektu konstytucji tzw. Karty Praw Podstawowych z rozbudowanym repertuarem praw socjalnych. Oznacza to, że o konstytucyjności reform zmierzających do zwiększenia roli rynku i ograniczenia budżetowej redystrybucji może w przyszłości rozstrzygać Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu - z wynikiem, którego nie da się przepowiedzieć. Jest to przecież niezawisły sąd. A wspomniane reformy są niezwykle potrzebne, aby zdynamizować gospodarkę zarówno starych, jak i nowych członków UE i osiągnąć cele tzw. agendy lizbońskiej z 2000 r.: uczynić tę gospodarkę najbardziej dynamiczną i konkurencyjną na świecie. O tej sprzeczności pisze Georges de Menil, profesor paryskiej Szkoły Zaawansowanych Badań w Naukach Społecznych: "rządy Francji, Niemiec i Włoch usiłują zlikwidować najbardziej sztywne ograniczenia socjalne, aby doprowadzić do wzrostu i zwiększyć zatrudnienie. Ironią jest to, że uświęcając owe prawa, konstytucja narzuca Unii Europejskiej ten właśnie przesocjalizowany model, który owe rządy próbują zreformować". Czyżbyśmy mieli do czynienia z Europą dwóch prędkości: ruch do przodu, ruch do tyłu?

Niewykonywanie zobowiązania
Głównym oficjalnym uzasadnieniem projektu konstytucji jest zwiększenie efektywności podejmowania decyzji w UE. Efektywność (szybkość) podejmowania decyzji nie jest celem samym w sobie; rozstrzygać musi to, czego mają one dotyczyć i jak mają być rozdzielone uprawnienia do ich podejmowania. Nie powinno nam na przykład zależeć na tym, by w UE efektywniej decydowano o harmonizacji podatków bezpośrednich. Na dodatek mamy do czynienia z kolejnym nieporozumieniem. Otóż narastającym problemem UE nie jest chyba niezdolność do podejmowania decyzji w unijnych gremiach, ale niewykonywanie już podjętych decyzji i to decyzji konstytucyjnej rangi. "Pakt stabilizacji i rozwoju", unijna konstytucja fiskalnej dyscypliny, jest podważany przez Francję i Niemcy. Z opóźnieniem są wprowadzane dyrektywy jednolitego rynku, którego tworzenie jest innym fundamentalnym posunięciem na rzecz rozwoju krajów UE. Tak się dziwnie składa, że najwięcej opóźnień ma ojczyzna Moliera, dotychczas zdeklarowana zwolenniczka nowej konstytucji. To kolejny paradoks Europy "dwóch prędkości".
Z tego, że UE ma już konstytucję, nie wynika, rzecz jasna, że nie może mieć lepszej. Świadomość, że unia ma konstytucję powinna jednakże pozwolić spokojniej pracować nad jej autentycznym ulepszeniem.
Więcej możesz przeczytać w 21/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 21/2004 (1121)

  • Na stronie - Polska półrządem stoi23 maj 2004, 1:00Oto miara postępu: kiedyś, w czasach przedrozbiorowych, Polska nierządem stała, a teraz stoi półrządem. Półpremier Marek Belka stoi na czele półrządu wspieranego w pół-Sejmie przez półkoalicję półrządową, złożoną z dwóch półpartii, a nad naszym...3
  • Wprost od czytelników23 maj 2004, 1:00Dziura Raczki W związku z artykułem "Dziura Raczki" (nr 16) przedstawiającym najgłupsze pomysły ekonomiczne I kwartału 2004 r. chciałbym poinformować, że rozporządzenie ministra środowiska z 10 grudnia 2003 r. "w sprawie...3
  • Skaner23 maj 2004, 1:00Jazda na czas - Ranking premierów III RP Tylko premierowi Jerzemu Buzkowi udało się przetrwać na stanowisku całą kadencję Sejmu. Najkrócej - 33 dni - rządził Waldemar Pawlak. Czy Marek Belka pobije jego rekord? 1448 dni JERZY BUZEK...8
  • Sawka23 maj 2004, 1:009
  • Dossier23 maj 2004, 1:00ANDRZEJ LEPPER lider Samoobrony Polityk taki jak ja musi dbać o dwie dziedziny: więziennictwo i szpitalnictwo. Prędzej czy później trafi w jedno z tych miejsc PAP STANISŁAW LEM pisarz Na ulicach i w sklepach widać zastrzyki zachodniego...9
  • Licznik23 maj 2004, 1:001 redaktor naczelny prowadzi "Gazetę Wyborczą" od początku 2,8 zł kosztuje gazeta w stolicy 8 stron miał pierwszy numer "GW" 15 lat temu powstała "GW" 20 osób przygotowało pierwszy numer 21 miast ma dodatek...10
  • Kadry23 maj 2004, 1:00Triumwirat © K. Mikuła11
  • Ryba po polsku - Albo konstytucja, albo Szwajcaria23 maj 2004, 1:00Jeden z członków Komisji Europejskiej postraszył Brytyjczyków, że jeśli odrzucą konstytucję, skończą jak Szwajcarzy. W Londynie panika Nie możemy narzekać, że Europa się o nas nie troszczy. Europa wstaje rano, zjada śniadanie, a potem się...13
  • Nałęcz - Probierz demokracji23 maj 2004, 1:00Rosyjski słup graniczny powinien stanąć w krakowskiej siedzibie PO, skoro jej działacze reprezentują poglądy z czasów Mikołaja II  Od kilkunastu dni jesteśmy dumni z tego, że należymy do Unii Europejskiej. W naszym uczestnictwie w tym potężnym...14
  • Playback23 maj 2004, 1:0015
  • M&M23 maj 2004, 1:00  PO PODPISANIU KONTRAKTU Rząd Belki chce mieć kontrakt, więc wyjaśnić pora, co różni kontrakt rządu i kontrakt aktora. Rzecz w udawaniu. Aktor ZACZNIE udawanie, kiedy dostanie kontrakt, rząd wtedy PRZESTANIE.15
  • Poczta23 maj 2004, 1:00Półgłówek regulowany Nie tylko wysokość "stosownych opłat" ("Półgłówek regulowany", nr 19) jest udręką dla przedsiębiorców - także sposób ich uiszczania bywa kuriozalny. Przykładowo:...15
  • Z życia koalicji23 maj 2004, 1:00Biedny osamotniony Plecak, Boski Tadeo Iwiński, nie ma się do kogo przykleić (bo Miller już nie Miller), a zawsze chciałby być w świetle kamer. Opowiadali nam posłowie, jak to w Brukseli Tadeo przypałętał się na uroczystość wciągania polskiej...16
  • Z życia opozycji23 maj 2004, 1:00Coraz więcej dziwnych stworów przyjmuje pod swe skrzydła najsłynniejszy polski Mulat. Ostatnio z Andrzejem Lepperem o wspólnym programie rozmawiali sobie Roman Jagieliński z FKP i Tomasz Mamiński z Krajowej Partii Emerytów i...17
  • Fotoplastykon23 maj 2004, 1:00Henryk Sawka www.przyssawka.pl18
  • Polski apartheid23 maj 2004, 1:006 milionów obywateli żyje w gettach beznadziei Tu się kończy prawo" - taki napis widnieje na murach wielu bloków w łódzkich dzielnicach Bałuty i Widzew. To stąd pochodzi większość uczestników niedawnych starć ze studentami i policją na tzw....20
  • Ostatnia Belka ratunku23 maj 2004, 1:00Marek Belka ma zabezpieczyć interesy prezydenta i SLD, zanim stracą władzę Wrócę do polityki za trzy lata na osiem miesięcy" - powiedział "Wprost" w grudniu 2002 r. Marek Belka, kilka miesięcy po tym, jak odszedł z posady wicepremiera i ministra...26
  • Pęknięta prezerwatywa23 maj 2004, 1:00Polska lewica znajduje się obecnie tam, gdzie prawica była w 1993 r. Listy śmierci, konwent św. Katarzyny, targowica, proces zjednoczeniowy - to słowa-klucze z języka polskiej prawicy w latach 90. Teraz takim językiem posługuje się lewica, która...30
  • Dobry jak Niemiec23 maj 2004, 1:00Coś złego zaczyna się dziać z niektórymi niemieckimi mózgami Dzisiejsze Niemcy mają dla Polaków, zwłaszcza młodszych, twarz telewizyjnego ulubieńca Steffena Möllera. Starsi Polacy pamiętają pomoc niemieckich przyjaciół sprzed roku 1989. Często...32
  • Bezpieka Urbana23 maj 2004, 1:00Prymus kursów KGB i pogromca demokratycznej opozycji jest najbliższym współpracownikiem Jerzego Urbana36
  • Giełda23 maj 2004, 1:00Hossa Świat Tajski Liverpool Thaksin Shinawatra, multimilioner i premier Tajlandii, kupił 30 proc. akcji angielskiego klubu piłkarskiego FC Liverpool. Wartość transakcji wyniosła ponad 100 mln USD. Shinawatra, najbogatszy mieszkaniec Tajlandii,...40
  • Wzrost mniemany23 maj 2004, 1:00Jak dzięki wejściu do unii napompowano naszą gospodarkę Od stycznia do mar-ca tempo naszego wzrostu gospodarczego wyniosło 6,4 proc. - wynika z danych NBP. Czy to już boom gospodarczy? Jeżeli nawet tak, to opisują go dwa prawa ekonomii: pierwsze...42
  • Spółki kominiarzy23 maj 2004, 1:00Na płytkim rynku polskich menedżerów średniacy oka zują się najlepsi Chciwość jest dobra" - to powiedzenie Gordona Geco, specjalisty giełdowego granego przez Michaela Douglasa w filmie "Wall Street", zdobyło w Stanach Zjednoczonych niezwykłą...46
  • Autobus w przestworzach23 maj 2004, 1:00Europa może zacząć dominować na niebie dzięki amerykańskiej strategii50
  • Miss Wall Street23 maj 2004, 1:00Jak Mariola Haggar-Górska zrobiła karierę na nowojorskiej giełdzie Na początku lat 90. Louis Rukeyser prowadzący popularny w USA telewizyjny program giełdowy ("Wall Street Week with Louis Rukeyser"; obecnie w stacji CNBC) zaprosił do studia...52
  • Słabe ogniwo23 maj 2004, 1:00Im wcześniej podwyższymy akcyzę na paliwa, tym więcej będzie pieniędzy na budowę dróg56
  • Doktryna Sorosa23 maj 2004, 1:00Dostrzegłem niedoskonałości światowego systemu kapitalistycznego i stwierdziłem, że można im zaradzić przez zreformowanie i wzmocnienie międzynarodowych instytucji finansowych. Naturalnie moja argumentacja kłóciła się ze stanowiskiem administracji...56
  • Unia ma konstytucję!23 maj 2004, 1:00Bogaty repertuar praw socjalnych w projekcie unijnej konstytucji pozbawi Europę dynamiki i konkurencyjności58
  • Supersam23 maj 2004, 1:00Kombajn biurowy Zgromadzenie sprzętu niezbędnego w każdym biurze: kopiarki, drukarki, faksu i skanera, jest dość drogim przedsięwzięciem. Komplet tych urządzeń zajmuje dużo miejsca, a połączenie go w jeden sprawnie działający zespół bywa...60
  • Humanitarni idioci23 maj 2004, 1:00Surowe kary bardziej niż resocjalizacja przemawiają do przestępców Co na nich działa?" - pytał w 1974 r. Robert Martinson, znany amerykański kryminolog. I odpowiadał: "Nic na nich nie działa". Martinson zbadał efekty ponad dwustu amerykańskich...62
  • Gates z Krakowa23 maj 2004, 1:00Jak z profesora zrobić milionera Profesor krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej zarabiający milion złotych rocznie? Janusz Filipiak już na początku lat 90. miał takie dochody dzięki systemom informatycznym wykonywanym przez uczelnię dla różnych...66
  • Makłowicz do Bikonta, Bikont do Makłowicza - Sensacyjne orzechy23 maj 2004, 1:00Piotrusiu! Gdybyś miał teraz zdjęcia z amerykańskiego satelity szpiegowskiego lustrującego okolicę, w której właśnie przebywam, zobaczyłbyś wiele interesujących rzeczy, ale daję głowę, że najbardziej zainteresowałaby Cię buteleczka, którą w dłoni...68
  • Odnawiamy nadzieję23 maj 2004, 1:00Wilki, Anita Lipnicka i John Porter oraz Ich Troje zagrają dla Centrum Zdrowia Dziecka Dlaczego trzydziestoletnia, przeciętna mieszkanka Słubic występuje w reklamówce głośnej akcji "Odnawiamy nadzieję"? Przed rokiem Katarzyna Jachimska...69
  • Druga płeć - Za górami, za lasami...23 maj 2004, 1:00Książka Paulo Coelho "Jedenaście minut" chlubnie wpisuje się w prostytucyjną hagiografię Co trzeci Niemiec płaci za miłość. Większość z nich ma żony, narzeczone i kochanki na mieście. W ciągu roku niewierni wydają na grzeszną miłość około 30...70
  • Dziesięć minut Andersa23 maj 2004, 1:00Warto było umierać pod Monte Cassino 23 marca 1944 r. ostatecznie załamali się Nowozelandczycy i Gurkowie. Nic nie dało zbombardowanie klasztoru na Monte Cassino, który 15 lutego stał się wielką kupą gruzów. Nie pomogło ośmiogodzinne...72
  • Know-how23 maj 2004, 1:00Kolory dla niewidomych Osoby niewidome dzięki polskiemu programowi komputerowemu będą mogły "rozróżniać" kolory... palcami. Algorytm, który to umożliwia, opracował Artur Rataj z Instytutu Informatyki Teoretycznej i...75
  • Rzeźbiarze ludzi23 maj 2004, 1:00Najnowsze hity chirurgii plastycznej Wiele osób płaci ogromne pieniądze za lifting twarzy, ale gdy tylko się odezwą, od razu słychać, że mają 75 lat, a nie 50" - mówi prof. Robert Sataloff, chirurg plastyczny z Graduate Hospital w Filadelfii....76
  • Via-gra wstępna23 maj 2004, 1:00Trwa wielki wyścig koncernów farmaceutycznych do łóżka Ostatnio lekarze coraz częściej podają pacjentom zyban, lek przeciwdepresyjny ułatwiający rzucenie palenia, który jednocześnie zwiększa... popęd seksualny. Niektóre środki dostępne na receptę...80
  • Supercyberwłamywacze23 maj 2004, 1:00Polska drugą po Chinach światową wylęgarnią hakerów! Wirusa o nazwie Sasser, który w ciągu kilku dni zainfekował miliony komputerów z systemem Windows, napisał 18-latek z niemieckiego miasteczka. Policja podejrzewa, że jest on członkiem grupy...82
  • Bez granic23 maj 2004, 1:00Powrót dynastii To jeden z najbardziej zaskakujących zwrotów w indyjskiej polityce ostatnich kilkudziesięciu lat. Atal Behari Vajpayee, twórca indyjskiego cudu ekonomicznego, lider nacjonalistów i dotychczasowy premier,...84
  • Fatamorgana pokoju23 maj 2004, 1:00Arabowie nie wybaczyliby Zachodowi wycofania wojsk z Iraku Ocena tymczasowej administracji Iraku (CPA), która miała pokierować rozwojem politycznym i gospodarczym po wojnie, jest jednoznaczna. Po roku jej działalności można powiedzieć bez...86
  • Unia z Kremlem23 maj 2004, 1:00Moskwę zmuszono, by dostrzegła Brukselę Guliwer musiał się czuć podobnie. Gdzie wzrokiem sięgnąć - odległy horyzont, szeroka perspektywa, poczucie siły i nieograniczonej przestrzeni. A wkoło liliputy. Przez długie lata Rosja nie traktowała Unii...90
  • Władimir Grozny23 maj 2004, 1:00Czeczenią rządzi już tylko prawo zemsty Jeszcze oddychają, jeszcze palą parlamenty [marka papierosów], ale to już żywe trupy - mówi działacz czeczeńskiej organizacji humanitarnej o umundurowanych na czarno, uzbrojonych po zęby żołnierzach...92
  • Kompromis über alles23 maj 2004, 1:00Rozmowa z prof. Gesine SCHWAN, kandydatką SPD na prezydenta Niemiec, rektorem Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą96
  • Klucz francuski - Z życia masochistów23 maj 2004, 1:00Pracownicy France Télécom cierpią w pracy, bo firma jest restrukturyzowana, a od nich wymaga się wydajności Francuscy ludzie pracy mają już i tak imponujący dorobek w dziedzinie pomysłów na uzasadnianie strajków i manifestacji, ale 27 kwietnia...97
  • Menu23 maj 2004, 1:00Świat Giorgione prześwietlony Giorgio Da Castelfranco, znany jako Giorgione (1476-1510), to najbardziej tajemnicza postać włoskiego renesansu. Weneckiemu malarzowi przypisuje się 25 obrazów, chociaż na żadnym się nie podpisał. Do 11 lipca...98
  • Amerykanin w Cannes23 maj 2004, 1:00Cannes, bastion nudnego kina europejskiego, poddał się Hollywood100
  • Sfera całkowicie erogenna23 maj 2004, 1:00Ciało ludzkie jest jedynym źródłem wszelkiej radości, bólu i prawdy - mówiła Alina Szapocznikow Zobacz, jaki mam ładny brzuch, mogę ci pozować do obrazu" - powiedziała Alina Szapocznikow do malarza Jerzego Tchórzewskiego. I podniosła spódnicę,...104
  • Rebeliantka rocka - Patti Smith23 maj 2004, 1:00Patti Smith przez 30 lat utrzymała pozycję numer jeden damskiego rocka Przed jej pojawieniem się młode dziewczyny mogły co najwyżej stać się groupies, czyli materacykami dla znużonych herosów gitary. Trzydzieści lat temu Patti Smith zmieniła...106
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego23 maj 2004, 1:00WESTLIFE Turnaround Irlandzki kwintet zarobił podobno na śpiewaniu więcej pieniędzy, niż może to sobie wyobrazić profesor Balcerowicz (to ten, który musi odejść). Trudno. Każdy kolejny album anielskich chórzystów owocuje tym,...107
  • Seks ze Stalinem23 maj 2004, 1:00Rosyjski desant literacki na Polskę Rosjanie podbijają Warszawę. Aż 40 proc. powierzchni handlowej 49. Międzynarodowych Targów Książki w Pałacu Kultury i Nauki (20-23 maja) zarezerwowali nasi wschodni sąsiedzi, gość honorowy imprezy. Do Warszawy...108
  • Sława i chała23 maj 2004, 1:00Książki Suka z Buchenwaldu Co takiego zrobił Rasputin, że zasłużył na miano największego zbrodniarza w historii? Otóż, nie używał on sztućców, miał zbyt czarne zęby i zbyt jasne oczy, a poza tym za bardzo podniecał rosyjskie...110
  • Ueorgan Ludu23 maj 2004, 1:00TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 21 (86) Rok wyd. 3 WARSZAWA, poniedziałek 17 maja 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Niecny mobbing prezydenta Prezydent Kwaśniewski wielokrotnie ostatnio mobbingował posłów, grożąc bezrobociem...112
  • Skibą w mur - Krwawa zabawa23 maj 2004, 1:00Jakaś destrukcyjna siła pcha nas zawsze tam, gdzie można dostać w zęby Zawsze wiedziałem, że Polacy uwielbiają krwawe zabawy. Jest w narodzie jakaś destrukcyjna siła, która pcha nas wszędzie tam, gdzie można dostać w zęby. Nie potrafimy się już...114