Wykop krakowski

Dodano:   /  Zmieniono: 
Największe wykopaliska w Europie pozwolą wkrótce odtworzyć wygląd Krakowa sprzed XIII wieku
Krakowski Rynek Główny przypomina wielki tort. Archeolodzy odsłaniają kolejne warstwy bruku z XVIII, XVI i XIV wieku. Dzięki tym pozostałościom z dość dużą dokładnością odtwarzają dawny wygląd rynku. Układ bruku z XVI wieku pozwolił na przykład ustalić, że rynek nie był wówczas, jak dzisiaj, otwartym placem, lecz był gęsto zastawiony straganami, między którymi wybrukowano jedynie wąskie alejki.
Wykopaliska archeologiczne na krakowskim rynku to największe tego typu badania w Europie. Archeolodzy otworzyli dwa wielkie wykopy: na południowym końcu Sukiennic, naprzeciwko wylotu ulicy Brackiej odsłonięto przestrzeń o powierzchni 4 arów, a po przeciwnej stronie Sukiennic - 11 arów. Trzeci wykop powstał, kiedy rozebrano zbiornik na wodę, który Niemcy podczas II wojny światowej wkopali głęboko w ziemię naprzeciw kościoła Mariackiego. Łącznie badacze planują przekopać prawie 9 tys. m3 ziemi, co pozwoli dokładnie zrekonstruować historię tego najważniejszego obszaru miasta.

Osada na cmentarzu
Jedną z największych zagadek jest wygląd krakowskiego rynku w tzw. okresie przedlokacyjnym. Wielka lokacja Krakowa odbyła się w 1257 r., kiedy Bolesław Wstydliwy zawarł umowę z Gedkiem Stilwaytem, Detmarem Wolkiem i Jakubem z Nysy i wydał im przywilej utworzenia miasta. Kraków istniał jednak o wiele wcześniej. Już w 965--966 r. kupiec żydowski Ibrahim ibn-Jakub, który podróżował przez Małopolskę, opisał osadę w miejscu dzisiejszego miasta, a czeski kronikarz Kosmas u schyłku XI wieku pisał o "urbs Kracow", czyli mieście Krakowie. Wielka lokacja nie była pierwszą lokacją. Z pierwszej połowy XIII wieku zachowały się wzmianki o wcześniejszej lokacji i o sołtysach Piotrze i Salomonie, którzy rządzili gminą miejską. O ile jednak dość dobrze znamy kształt miasta wytyczony po wielkiej lokacji, o tyle niewiele wiemy o wyglądzie Krakowa sprzed tego okresu. Badacze szukają więc na Rynku Głównym reliktów przedlokacyjnej zabudowy.
Archeolodzy dokopali się już do warstw z XIV wieku. - Błoto, pomyje i nieczystości wylewane przez okna kamienic, odpadki z kramów oraz piasek, którym od czasu do czasu utwardzano teren, spowodowały, że poziom użytkowy rynku podniósł się w ciągu 300 lat o ponad 1,5 m - mówi kierownik wykopalisk, dr Cezary Buśko z wrocławskiej Pracowni Archeologiczno-Architektonicznej Niegoda. W ciągu całej historii placu odłożyło się ponad 4,5 m warstw archeologicznych. Dolne kondygnacje rynkowych zabudowań znalazły się pod ziemią. Wcześniejsze badania archeologiczne w zachodniej części rynku pokazały istnienie grobów z X-XII wieku. Niewykluczone, że pierwotnie groby były częścią cmentarza przy kościele św. Wojciecha. Podobny układ cmentarza, również z okresu przedlokacyjnego, odkryli archeolodzy we Wrocławiu, gdzie groby były rozproszone na obszarze prawie pół kilometra między kościołem św. Magdaleny i św. Wojciecha. Jeszcze w XII wieku na terenie krakowskiego cmentarza powstała osada. Jak mówi dr Buśko, umarli zawsze ustępują miejsca żywym.

Siedlisko Żebraków
Równolegle do Sukiennic, od wschodu znajdowały się Kramy Bogate, wybudowane być może już w XIII wieku przez Bolesława Wstydliwego. Kramy, w których handlowano towarami luksusowymi, przypominały planem dzisiejsze Sukiennice: dwa równoległe, długie budynki przedzielone były alejką, w której odbywały się transakcje handlowe. Kamienne piwnice kramów zachowały się prawie nietknięte, a wygląd i sposób funkcjonowania budynków można odtworzyć z zachowanych ilustracji i opisów. Na przykład w 1606 r. niejaka Anna Temberkowa kazała piwnicę swego kramu "nowo zasklepić" oraz "wymurowała nowy tret dla wstępowania do okna kramowego, który jest płazami wyłożony: którego jest na wzwyż na łokci półczwary ćwierci, na dłuż łokci cztery na szerz półtora łokcia".
Tuż za kramami znajdowała się tzw. Mała Waga, odsłonięta podczas tegorocznych badań wykopaliskowych. Dotychczas historycy znali jedynie opisy i ogólne położenie budynku, w którym znajdowała się waga do ważenia wartościowych towarów. Najstarsze wzmianki o Małej Wadze znajdujemy w XIV-wiecznych wykazach dochodów miasta z ważenia towarów, ale dopiero w dokumentach z XVIII wieku zachował się opis budynku. Między kościołem św. Wojciecha a południowo-wschodnim narożnikiem Sukiennic znajdowała się, co najmniej od początku XIV wieku, Waga Wielka, czyli Ołowiana. W tym budynku mieściło się urządzenie, na którym ważono towary powyżej jednego cetnara (czyli około 40,5 kg), takie jak miedź, ołów i żelazo. Opis wyposażenia Wielkiej Wagi zachował się w dokumencie z 1747 r.: "W tej wadze belek drewniany i szale żelazem okute z łańcuchem, gwintów spiżowych cetnarowych N. 13, detto żelaznych N.3, cetnarowych 1". W okolicy Wagi Wielkiej ziemia była tak przesycona związkami ważonej tam miedzi, że przybrała zieloną barwę - mówi Michał Starski z Uniwersytetu Warszawskiego.
Kramy Bogate i oba budynki wag rozebrano decyzją władz miejskich w XIX wieku - Małą Wagę w 1801 r., a kramy, które stały się siedliskiem żebraków i miejskiej biedoty, w 1868 r. Najdłużej ostała się Wielka Waga, którą nazywano w XIX wieku "kałamarzem" z powodu kształtu - do dwupiętrowej bryły budynku przylegały z trzech stron parterowe przybudówki. Wielką Wagę zburzono dopiero w 1875 r.

Kable Franciszka Józefa
Teren Rynku Głównego został, w porównaniu z innymi wielkimi miastami Polski, szybko uporządkowany. - Natrafiamy na warstwy ubogie w zabytki, w których tylko gdzieniegdzie zapodziały się fragmenty skorup naczyń, kości zwierząt, a wielką rzadkością są przedmioty metalowe i monety. Na razie znaleźliśmy tylko jeden grosz praski z XIV wieku - mówi Michał Starski. Na szczęście północna część rynku, gdzie archeolodzy założyli wykop naprzeciwko ulicy św. Jana, nie była tak dokładnie wysprzątana i wykopaliska zaowocowały setkami znalezisk. Wśród nich najważniejsze i najliczniejsze są fragmenty naczyń ceramicznych, które pozwalają precyzyjnie określić wiek odsłanianych warstw, ale zdarzają się też wyjątkowe świadectwa życia mieszczan, na przykład pionki do gry planszowej. Część znalezionych zabytków została już wyeksponowana w Muzeum Historycznym w Krakowie. Inne przedmioty, jak XIX-wieczne pompy i kable telefoniczne, przez które być może rozmawiał sam cesarz Franciszek Józef, znalazły się w Muzeum Inżynierii Miejskiej.


Dziękujemy dr. Cezaremu Buśce oraz Michałowi Starskiemu za pomoc przy przygotowaniu tekstu

Prześwietlanie rynku
Na krakowskim rynku wykorzystywane są wszystkie nowoczesne techniki badawcze stosowane w pracach archeologicznych. Po zdjęciu betonowej płyty rynku cały teren przebadano za pomocą georadaru i metody elektrooporowej, które pozwalają w przybliżeniu określić kształt, rozmiar i położenie struktur ukrytych w ziemi. Nowatorskie metody badań cegły i zaprawy murarskiej pozwolą odtworzyć techniki i zidentyfikować warsztaty murarskie. Antropolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmujący się szkieletami znalezionymi na cmentarzysku, ustalą płeć i wiek zmarłych, spróbują też odtworzyć dietę mieszkańców XI-wiecznego Krakowa.
Więcej możesz przeczytać w 45/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 45/2005 (1197)

  • Wprost od czytelników13 lis 2005PIERWSZA ARMIA III WOJNY ŚWIATOWEJ Z zainteresowaniem przeczytałem artykuł "Pierwsza armia III wojny światowej" (nr 44). Polska prasa temat stosunków polsko-ukraińskich w czasie II wojny traktuje dość powierzchownie....3
  • Na stronie - Jarosław Bismarckczyński13 lis 2005Kaczyński powinien pamiętać, że Bismarck przegrał, bo się zadławił coraz większą władzą3
  • Poczta13 lis 2005LENIWY ORLEN Autor notki "Leniwy Orlen" (Giełda, nr 42) zarzuca PKN Orlen, jakoby nie wykorzystywał w pełni mocy przerobu ropy i zamiast rzekomo możliwych 17 mln ton ropy rocznie przerabia jedynie 12,5 mln t/r., pozbawiając tym samym...3
  • Znak od Kisiela - Nagrody Kisiela 200513 lis 2005Ludzie Kisiela 2005: Lech Wałęsa, Ryszard Krauze, Tomasz Lis8
  • Skaner13 lis 2005(SKANER-POLSKA) CIA Terroryści lądowali w Polsce Samoloty CIA z terrorystami na pokładzie rzeczywiście lądowały w Polsce. Co więcej - nadal lądują. Nie oznacza to jednak, że w Polsce są tajne więzienia dla członków al-Kaidy. Dwaj wysokiej...10
  • Dossier13 lis 2005KAZIMIERZ MARCINKIEWICZ premier "Mam nadzieję, że wszyscy święci wstawiają się i za tym rządem, i za poszczególnymi ministrami" Program III PR MAREK JUREK marszałek Sejmu "Odwieczną zasadą cywilizacji zachodniej jest...11
  • Sawka czatuje13 lis 200512
  • Playback13 lis 200516
  • Ryba po polsku - Pozwolenie na walenie13 lis 2005Liderzy PO mają tylko jedną wadę - nie są politykami w arystotelesowskim rozumieniu tego bytu17
  • Z życia koalicji13 lis 2005WSZYSCY RZUCILI SIĘ NA KOALICJĘ PiS i Samoobrony, która na razie istnieje w głowach polityków PO i tekstach dziennikarzy (co skądinąd jest tożsame, bo nasze media wolność słowa rozumieją jako prawo do pisania tego, co mówi...18
  • Z życia opozycji13 lis 2005POSEŁ FILIPEK AWANSOWAŁ. Nie dość, że w telewizji gada prawie tak często jak Dziewulski, to jeszcze zmienił pozycję przy przewodniczącym. Jak pamiętamy, Filipek stał zazwyczaj za plecami najsłynniejszego Mulata. Teraz jest ulokowany po prawicy...19
  • Nałęcz - Sojusz z Tatarami13 lis 2005Premier Kazimierz Marcinkiewicz sojuszników musi się bać jeszcze bardziej niż wrogów20
  • Fotoplastykon13 lis 2005© Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)21
  • Naczelnik IV Rzeczypospolitej13 lis 2005Czy Jarosław Kaczyński chce być drugim Piłsudskim?22
  • Oszustwo władzy13 lis 2005Czy wolno sprawować władzę, formalnie jej nie mając?28
  • Czworokąt Kaczyńskiego13 lis 2005Liderzy PiS traktują całkowicie instrumentalnie idee, programy i swoich potencjalnych partnerów32
  • Negocjacje z pałą w ręku13 lis 2005Rozmowa z Donaldem Tuskiem, przewodniczącym Platformy Obywatelskiej36
  • Konstytucja dla prokuratury13 lis 2005Wyjaśnienie największych zagadek kryminalnych to za mało do usprawnienia prokuratury40
  • Giełda13 lis 2005Hossa Świat Tlen dla Telefoniki Aż 31,45 mld USD chce zapłacić hiszpański telekom Telefonica za O2, brytyjskiego operatora komórkowego. Byłaby to jedna z największych transakcji na świecie w tym roku. Hiszpanie za każdą akcję O2 oferują 200...44
  • 100 tysięcy milionerów13 lis 2005Polacy są jednymi z najszybciej bogacących się ludzi w Europie46
  • Japończycy Europy13 lis 2005Skandynawska gospodarka - trzmiel z odrzutowym dopalaczem52
  • Żelazna księżniczka13 lis 2005Marina Berlusconi przejmuje majątek ojca56
  • Wspiera nas 10 milionów - polemika13 lis 2005WSPIERA NAS 10 MILIONÓW Polemika: Winiecki zieje nienawiścią do organizacji pozarządowych Jan Winiecki podważa sens aktywności obywatelskiej i zarzuca organizacjom pozarządowym, jednemu z filarów demokracji, "nienawiść do naszej...60
  • 2 x 2 = 4 - Cuchnie centralizmem13 lis 2005Program PiS to program makrokorupcji, czyli przekupywania społeczeństwa64
  • Supersam13 lis 200566
  • Brazylia na wybiegu13 lis 2005Na projektantów mody z Ameryki Łacińskiej stawiają obecnie eksperci światowego rynku odzieżowego. Po sukcesach Caroliny Herrery z Wenezueli i Oscara de la Renty z Dominikany przyszedł czas na kreatorów z Sa~o Paulo, m.in. na Carlosa Miele (znanego...66
  • Pod włos13 lis 2005Polacy coraz bardziej dbają o włosy. Z badań SMG/KRC wynika, że co trzeci Polak regularnie stosuje odżywki do włosów, a co czwarty - żele i pianki. Ponadto co druga kobieta farbuje włosy, a 41 proc. używa lakierów. Tempo wzrostu sprzedaży tych...66
  • Światowe czasy13 lis 2005Mainflingen obok Frankfurtu, podlondyńskie Rugby, Fort Collins w stanie Kolorado i Mt. Haganeyama w Japonii - nadajniki znajdujące się w tych czterech miejscach przesyłają synchronizujące sygnały radiowe do specjalnych anten wbudowanych w nową...66
  • W kolorach miedzi i oberżyny13 lis 2005Piosenkarka Kylie Minogue i supermodelka Naomi Campbell wyznaczyły w tym sezonie trendy makijażu. Zimą ma on być utrzymany w kolorach miedzi, zieleni, złotej pomarańczy i oberżyny. Tak jak w wypadku nowej gamy produktów marki Bell odcienie są...66
  • Zmysłowy lexus13 lis 2005Czy luksus może być cnotą? W wypadku lexusa GS trzeciej generacji niechybnie tak. Auto nie tylko koi zmysły (już z zewnątrz robi niesamowite wrażenie, a wyposażeniem wnętrza po prostu zniewala), ale daje też poczucie rozkoszy (startuje po...66
  • Wolne miasto Poznań13 lis 2005"Poznań - to jest Europa. Po przyjeździe z Warszawy czuję się, jakbym wyjechał głęboko na Zachód" - pisał przed wojną wybitny komik Antoni Fertner68
  • Skarb Piemontu13 lis 2005Dodatek trufli zamieni w kulinarne arcydzieło nawet jajecznicę74
  • Lenin miał rację13 lis 2005Młodzi Rosjanie kochają sowiecką przeszłość80
  • Leczenie lekarzy13 lis 2005W dużych miastach nie ma już szpitala, któremu nie wytoczono by procesu84
  • Bliźniacza siła13 lis 2005Co siódma ciąża na początku jest bliźniacza, ale potem jeden z zarodków czy płodów obumiera88
  • Wykop krakowski13 lis 2005Największe wykopaliska w Europie pozwolą wkrótce odtworzyć wygląd Krakowa sprzed XIII wieku90
  • Bez granic13 lis 2005Wizyta sponsorowana Książę Karol, następca brytyjskiego tronu, i jego żona, księżna Kornwalii Camilla, udali się z ośmiodniową wizytą do USA. To ich pierwsza wspólna podróż. I od razu mocno uderzy po kieszeniach brytyjskich...94
  • Tragarz kontra cień13 lis 2005Matthias Platzeck, nowy szef SPD, zna Polskę najlepiej ze wszystkich niemieckich polityków96
  • Powstanie paryskie13 lis 2005Do 70 tys. aktów "przemocy miejskiej" doszło już w tym roku we Francji100
  • Wszyscy hipokryci Saddama Husajna13 lis 2005Zbrodniarze z Azji i Afryki kupują sobie poparcie ONZ102
  • Syryjska ośmiornica13 lis 2005Prezydent Syrii Baszar Asad nie przejmuje się ani śle dztwem, ani Radą Bezpieczeństwa, ani Ameryką104
  • Menu13 lis 2005KRÓTKO PO WOLSKU Repertuar Do wszystkiego można podejść optymistycznie lub pesymistycznie, a to, czy opisane zdarzenia są tragedią, czy komedią, zależy od charakteru twórcy. Zastanowiłem się, jak zawirowania na naszej scenie...108
  • Recenzje13 lis 2005110
  • Skuci lodem13 lis 2005**** Kilka tygodni temu w telewizyjnych stacjach muzycznych pojawił się klip do ostrego jak brzytwa utworu "Benzin". Panowie w potężnej ciężarówce przy akompaniamencie muzyki, jakiej nie powstydziłby się sam książę ciemności, taranowali...110
  • Romans współczesny13 lis 2005*** Najnowsza książka warszawskiego historyka idei Dariusza Gawina "Polska, wieczny romans" nosi podtytuł "O związkach literatury i polityki w XX wieku". Opowiadając m.in. o Prusie, Sienkiewiczu, Reymoncie czy Żeromskim, autor...110
  • Pomarańczowa demokracja13 lis 2005**** Prawie zawsze walczymy o inną Rzeczpospolitą niż ta, którą udaje się wywalczyć. Potem nieszczęśliwi przymierzamy ją do swoich wcześniejszych marzeń, pomstując na rodaków, którzy oczywiście kolejny raz nie dorośli do kolejny raz odzyskanej...110
  • Taniec z trupem księżniczki13 lis 2005*** Bracia Grimm jako para oszustów, żerujących na ciemnocie i zabobonności wieśniaków, to wspaniały pomysł na film. Wpadł na niego Terry Gilliam - autor niezapomnianych animacji do "Latającego cyrku Monty`ego Pythona", ale też twórca...110
  • Piszę, bo czytam13 lis 2005Pięć nowych gwiazd współczesnej literatury światowej112
  • Podwójny przekręt13 lis 2005Sting go wykreował, Madonna ciągnie na dno116
  • Potęga stresu13 lis 2005Hey trafił do serc polskiej publiczności, nie schlebiając masowym gustom118
  • Ueorgan Ludu13 lis 2005Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 45 (160) Rok wyd. 4 WARSZAWA, poniedziałek 7 listopada 2005 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza ŚMIAŁE PLANY DALSZEGO WZROSTU DEFICYTU Ministrowie stają...120
  • Skibą w mur - Morda w kubeł!13 lis 2005Istnieją słowa, które mogą spowodować furię polityków PiS, a co za tym idzie, zagrozić bezpieczeństwu państwa122