Dodatek specjalny - Zegar życia

Dodatek specjalny - Zegar życia

Dodano:   /  Zmieniono: 
W ostatnich 100 latach czas przeznacz ony na sen skróciliśmy o pięć godzin
Ostatnie sto lat to rewolucja, jeśli chodzi o funkcjonowanie człowieka w rytmie dnia i nocy. Człowiek już od lat przedszkolnych żyje według sztucznego, a nie naturalnego rytmu snu i czuwania i z każdym rokiem ten rytm coraz bardziej się zaburza. Kto z nas potrafi w obecnych czasach żyć zgodnie z naturą, kłaść się spać o zachodzie słońca i wstawać o wschodzie? Jeszcze nigdy w historii ludzkości tak wielu ludzi nie pracowało w trybie zmianowym - dotyczy to prawie 30 proc. zatrudnionych! W ostatnich 100 latach skróciliśmy też czas przeznaczony na sen o 4-5 godzin. Obserwowany wzrost zachorowań na bezsenność czy zaburzenia depresyjne może być konsekwencją globalnie zaburzonego rytmu okołodobowego.

Spróbujmy żyć w większej zgodzie z naszym naturalnym rytmem. Światło jest najważniejszym synchronizatorem okołodobowego rytmu zegara biologicznego, więc dostarczmy organizmowi odpowiednią ilość światła, zwłaszcza jesienią i zimą. Rolę synchronizatora mogą też odgrywać m.in. sygnały akustyczne, temperatura i uwarunkowania socjalne, kształtujące naszą aktywność. Ponieważ wszystko w naszym ciele pracuje zgodnie z rytmem okołodobowym, przywrócenie mu harmonii powinno zaowocować poprawą funkcjonowania całego organizmu.

25 godzin na dobę
Prawie wszystkie procesy fizjologiczne u człowieka wykazują rytmikę okołodobową. Poza rytmem snu i czuwania cyklicznie zmieniają się także zdolność kojarzenia i szybkość reagowania na bodźce (sprawność psychofizyczna). Obserwuje się czasowe zmiany poziomu transkrypcji genów, aktywności enzymów i stężenia hormonów. To z kolei wyraża się w postaci cyklicznych zmian metabolizmu, podziału i wzrostu komórek (także nowotworowych). Okresowo zmieniają się parametry fizjologiczne: odpowiedź immunologiczna ustroju, temperatura ciała, zdolność trawienia pokarmu, zdolność rozrodu czy wrażliwość na ból. Cyklicznie zmienia się częstość rytmu serca, oddechów, ciśnienie krwi. Ciekawe jest to, że choć rytm tych procesów jest zsynchronizowany, istnieją między nimi zależności. Zmiana temperatury ciała czy poziomu senności zależy od aktywności naszego zegara biologicznego. Ale już wydzielanie melatoniny jest zależne głównie od natężenia światła. Z kolei wydzielanie hormonu wzrostu i regeneracja neuronów czy utrwalanie pamięci zależą od jakości snu.
Zegar biologiczny człowieka jest mało dokładny. Badania prowadzone w warunkach izolacji od czasu (pacjentów zamyka się w szczelnym, oddzielonym od otoczenia pomieszczeniu) pokazują, że nasz naturalny rytm jest zwykle nieco dłuższy niż 24 godziny (biologiczna doba człowieka ma około 25 godzin). Dlaczego mimo to jesteśmy w stanie funkcjonować zgodnie z dobą geofizyczną? Otóż nasz zegar wymaga codziennego nastawiania, synchronizacji, a jak się wydaje, najlepszym synchronizatorem jest światło. Stąd u części ludzi niewidomych można obserwować rytm okołodobowy dłuższy niż 24 godziny. Pośrednikiem w tym procesie wydaje się melatonina. Jej wysoki poziom jest biochemiczną informacją o ciemności, a niski sygnalizuje nadejścia dnia.

Sowa w genach
Zegar biologiczny ma indywidualny charakter - ludzie dzielą się na tzw. sowy i skowronki (bardziej naukowo nazywane typem wieczornym i porannym). Niestety, natura płata figle i może zniekształcić te rytmy (czyli "wyprodukować" supersowę czy superskowronka), ale w takiej sytuacji możemy już mówić o chorobie, zaburzonym, czyli opóźnionym lub przyspieszonym, rytmie snu i czuwania. Taki zmieniony rytm sam w sobie nie stanowi szczególnego zagrożenia dla organizmu, ale zaburza społeczne funkcjonowanie człowieka. Co ciekawe, ludzie o takim nietypowym rytmie wybierają, często nieświadomie, zawody wiążące się z pracą w nocy czy z bardzo wczesnym wstawaniem. Gorzej, gdy z powodów zawodowych czy społecznych sowa jest zmuszona żyć jak skowronek lub skowronek musi pracować po nocach. W takich sytuacjach nieuchronnie pojawiają się problemy ze snem, uczucie przewlekłego zmęczenia i inne konsekwencje fizyczne i psychiczne.
Funkcjonowanie naszego zegara w znacznym stopniu ma podłoże genetyczne. Choć natura dała nam sporą elastyczność w jego regulowaniu, wydaje się, że lepszym rozwiązaniem jest podporządkowanie się w jakimś stopniu jego wskazówkom niż stałe naginanie go do naszych oczekiwań czy konieczności życiowych. Jak wynika z ostatnio przeprowadzonych badań nad genami regulującymi zegar biologiczny, nawet u muszek można wyróżnić osobniki o wieczornym lub porannym wzorcu aktywności. Pamiętajmy, że geny zegara muszki i człowieka niewiele się różnią. Mało tego, u tychże muszek znaleziono także gen odpowiedzialny za długość snu. Potwierdza to tezę, że zapotrzebowanie na sen ma charakter indywidualny i wynosi od 5 do 10 godzin.
Więcej możesz przeczytać w 44/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 44/2005 (1196)

  • Dodatek specjalny - Test Orwella6 lis 2005Jeśli nie dbasz o zdrowie, mniej zarabiasz!1
  • Dodatek specjalny - Pigulariusz jesienny6 lis 2005Pięć sposobów na infekcję1
  • Dodatek specjalny - 200 powodów kichnięcia6 lis 2005Zarazki przeziębienia mogą się ukrywać w płucach nawet przez wiele miesięcy1
  • Dodatek specjalny - Grypa biurowa6 lis 2005Na klawiaturze komputera znajduje się pięćset razy więcej zarazków niż na desce sedesowej!1
  • Dodatek specjalny - Kłucie na zimę6 lis 2005Szczepionki na grypę i zapalenie płuc chronią przed zawałami i udarem mózgu1
  • Dodatek specjalny - Alergia na aurę6 lis 2005Przy złej pogodzie dwa razy częściej wzywamy pogotowie!1
  • Dodatek specjalny - Herbata na gorączkę6 lis 2005Gorąca kąpiel zamiast tabletek1
  • Dodatek specjalny - Inwazja superbakterii6 lis 2005W wielu krajach rozwiniętych - także w Polsce - antybiotyki są zażywane niemal tak często jak witaminy, głównie w okresie jesienno-zimowym. Od grudnia do lutego ich sprzedaż zwiększa się trzy, cztery razy. Lekarze niepotrzebnie przepisują je co...1
  • Dodatek specjalny - Mróz na receptę6 lis 2005Bóle reumatyczne nie mają żadnego związku z pogodą1
  • Dodatek specjalny - Rozcieńczanie złudzeń6 lis 2005Czysta woda ma właściwości lecznicze!1
  • Dodatek specjalny - Ewolucja talerza6 lis 2005Nawet srogą zimę można przetrwać, nie jedząc mięsa1
  • Dodatek specjalny - Zegar życia6 lis 2005W ostatnich 100 latach czas przeznacz ony na sen skróciliśmy o pięć godzin1
  • Dodatek specjalny - Eliksir urody6 lis 2005Zimno nie zawsze szkodzi urodzie1
  • Wprost od czytelników6 lis 2005Czas na trening Najlepszy piłkarz wśród polityków właśnie zademonstrował wszystkim, jak pięknie przegrywać. Udowodnił, że na politycznego piłkarza jest jeszcze zbyt szlachetny. Może jest jeszcze zbyt naiwny i jako prezydent, w...3
  • Na stronie6 lis 2005Leczenie paradoksu Kaczyńskich za pomocą janosikowego eksperymentu Kaczyńskich to drakońska kuracja3
  • Skaner6 lis 2005ŚWIAT - POLSKA Gabinet Marcinkiewicza Mniejszościowy rząd PiS jest wyraźnie stworzony pod Platformę Obywatelską. Chodzi o to, żeby partia Donalda Tuska poparła gabinet w sejmowym głosowaniu nad wotum zaufania, a po kilku miesiącach ewentualnie...8
  • Sawka czatuje6 lis 200510
  • Poczta6 lis 2005Gaz się ulatnia Polskie Górnictwo Naftowe i Gazowe w roku 2003 ogłosiło dwa przetargi na zakup gazu - 4 i 23 czerwca, a nie - jak napisano w artykule "Gaz się ulatnia" (nr 21) - dopiero w lipcu i sierpniu. Z kolei Marek Kossowski...14
  • Playback6 lis 200514
  • Okiem barbarzyńcy - Prawa ubeka - prawa obywatela6 lis 2005Chcesz wiedzieć, kto był kim w PRL? Trzeba było zostać funkcjonariuszem SB albo chociaż agentem15
  • Z życia koalicji6 lis 2005POPiSali się. Jeśli cokolwiek można porównać do wyczynów kwartetu Kaczyński, Dorn, Tusk, Rokita, to tylko masowe samobójstwa wielorybów. Ale, szanowni panowie, was, w przeciwieństwie do waleni, nikt nie będzie żałował....16
  • Z życia opozycji6 lis 2005Józefa Oleksego znowu uznano za kłamcę lustracyjnego. Chłopina jako agent wojskowy miał być zrzucony na Danię. Pewnie wziąłby pod lupę przemysł pornograficzny. Tenże Oleksy wyznał, że w wyborach prezydenckich głosował na Lecha Kaczyńskiego,...17
  • Nałęcz6 lis 2005Przerywanie obrad Sejmu w dowolnej chwili to prosta droga do sparaliżowania prac parlamentu18
  • Fotoplastykon6 lis 2005© Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)19
  • Tylko siąść i płakać!6 lis 2005Rozmowa z Lechem Wałęsą20
  • Czuję wielki żal6 lis 2005Rozmowa z Bogdanem Borusewiczem, marszałkiem Senatu22
  • Droga do zatracenia6 lis 2005Warunkiem kompromisu PiS z PO może być ofiarowanie platformie stanowiska premiera24
  • Ekonomia zawiści6 lis 2005PiS chce zbudować koalicję zwolenników "życia z ręką w kieszeni sąsiada"28
  • Moralność niemiecka6 lis 2005Gdy obcy kapitał kupuje jedną niemiecką gazetę - to źle, gdy Niemcy opanowują całe rynki za granicą - to dobrze34
  • Hieny pogrzebowe6 lis 2005Najbardziej skorumpowany w Europie jest polski rynek usług pogrzebowych36
  • Giełda6 lis 2005Hossa Świat Mittal ukraiński Za 24,2 mld hrywien, czyli ponad 4,8 mld USD, koncern Mittal Steel kupił Kryworiżstal. Ponowny przetarg na zakup ukraińskiego kombinatu górniczo-hutniczego był transmitowany na żywo przez dwa kanały telewizyjne,...42
  • Jak powstało cesarstwo biznesu6 lis 2005Czerwone superkapitalistyczne diabły wygrały z Czerwoną Książeczką44
  • 75 lat do kapitalizmu6 lis 2005Rozmowa z Miltonem Friedmanem, laureatem Nagrody Nobla z ekonomii60
  • Alan drugi?6 lis 2005Bernanke chce być Greenspanem Busha64
  • Supersam6 lis 200566
  • Egeus niepospolitus6 lis 2005Nazwa wydaje się nieco ekscentryczna, choć wdzięczna. Zresztą samo auto też zaskakuje. Renault przenosi się nim do najwyższej klasy. Prototyp przedstawiono podczas targów we Frankfurcie, ale według zapowiedzi, seryjna wersja nie powinna się...66
  • Pieczenie parą6 lis 2005Już co trzeci Polak uznaje gotowanie na parze za najzdrowszy sposób przyrządzania posiłków - wynika z tegorocznych badań TNS OBOP. Ta forma gotowania ma też szansę być najbardziej popularną, bo zaledwie 1 proc. badanych stwierdził, że nie zamierza...66
  • Wenus z morza6 lis 2005Morskie woreczki firmy Phytomer - podgrzewane "sakiewki" z kwiatami lawendy i kryształami soli morskiej, którymi wykonuje się masaż nóg, ramion, pleców i brzucha - to kolejne po preparatach z alg czy kremach ze sproszkowanymi perłami...66
  • Rozrywkowy komputer6 lis 2005Dwaj najpotężniejsi wizjonerzy branży IT i odwieczni konkurencji Steve Jobs i Bill Gates niemal równocześnie wypuścili na rynek bliźniacze produkty. Obaj postanowili przenieść komputery z biurek w miejsce, gdzie w salonie stoi zazwyczaj telewizor....66
  • Uzależnieni od tabloidów6 lis 2005Jedynym osiągnięciem większości polskich bohaterów bulwarówek jest to, że się w nich obnażają68
  • Konserwatywny sznyt6 lis 2005Klasyczny strój niepodzielnie rządzi rynkiem męskiej mody72
  • Przeboje szos6 lis 2005Rynkowymi hitami są samochody, które najlepiej wożą nasze... marzenia76
  • Pierwsza armia III wojny światowej6 lis 2005Patrzymy na tę formację wyłącznie z perspektywy zbrodni popełnionych na polskiej ludności78
  • Know-how6 lis 2005Monopol na altruizm Pomaganie innym to cecha wyłącznie ludzi - twierdzą antropolodzy z University of California w Los Angeles. Szympansy nie są skłonne do działania na rzecz swoich towarzyszy, nawet jeśli pomagając im, nie ponoszą żadnych strat....81
  • Zawał osobowości6 lis 2005To, jak reagujemy na stresy, może zdecydować o tym, jak długo będziemy żyć82
  • Czarna wietnamka6 lis 2005Ptasia grypa zaatakuje z Afryki!86
  • Archeologia detektywistyczna6 lis 2005Ponad 200 lat po śmierci gen. Kazimierza Pułaskiego wiemy wreszcie, gdzie spoczywają jego szczątki88
  • Bez granic6 lis 2005Atak na Izrael "Każdy, kto uznaje Izrael, spłonie w ogniu gniewu muzułmańskiego narodu, a każdy islamski przywódca, który uznaje syjonistyczny reżim, uznaje tym samym podległość i porażkę islamskiego świata. Izrael musi zostać...94
  • Młot na Busha6 lis 2005Partia Republikańska przeżywa kryzys drugiej kadencji96
  • Wzywam do reformacji islamskiej6 lis 2005Rozmowa z pisarzem Salmanem Rushdiem99
  • Prasowa egzekucja6 lis 2005Europejczykom przekazano mrożące krew w żyłach wieści o Lechu Kaczyńskim, skrajnie prawicowym antysemicie102
  • Długi cień Yasukuni6 lis 2005W Azji II wojna światowa jeszcze się nie skończyła104
  • Bardzo dziki wschód6 lis 2005Demokracja, której nie ma, w kraju, którego nie ma106
  • Menu6 lis 2005WYDARZENIE TYGODNIA Nie tylko zagłada Pod lufami czołgów drużyna izraelskich chłopców walczy z palestyńskimi rówieśnikami o prawo do zabawy na prowizorycznym boisku. Ta alegoryczna historia, w której dzieci nieświadomie...108
  • Recenzje6 lis 2005110
  • Artyzm bez nudy6 lis 2005**** To film bardzo kameralny, powolny, wyciszony. Przeciwieństwo produkcji pełnych spektakularnych scen i dużej dawki rozrywki. Ale to jednocześnie film, który wcale nie musi zostać na marginesie filmów niszowych, niedochodowych i słabo...110
  • Fruwające noże, ukryte uczucia6 lis 2005 ****Każdy, kto widział wcześniejszy film Yimou Zhanga, wie, czego się można spodziewać. O ile jednak w "Hero" liczyły się przede wszystkim linki, na których fruwali aktorzy, to w "Domu Latających Sztyletów" dominuje...110
  • Warunek z Moskwy6 lis 2005***** Zwał, gnój, paw - te trzy słowa przez ostatnie lata stały się symbolami współczesnej polskiej prozy. Nic dziwnego, że sięgając po książkę Eustachego Rylskiego "Warunek", można było mieć pewne obawy. Że pisarz pójdzie śladami...110
  • Powrót Gibraltaru6 lis 2005**** "Zamach - tropem zabójców generała Sikorskiego" Tadeusza A. Kisielewskiego to kolejna książka o gibraltarskiej katastrofie. Kisielewski, będąc zwolennikiem tezy wyrażonej w tytule, nie wskazuje jednoznacznie, kto stał za zamachem....110
  • Kosmos teatralny6 lis 2005Giorgio Armani zaprojektował kostiumy do warszawskiego spektaklu Roberta Wilsona, ale cały sezon teatralny nie będzie miał takiego sznytu112
  • Piękna zgnilizna6 lis 2005Świetne obrazy Moneta, van Gogha, Picassa, Warhola czy Pollocka wydobyto z podziemia... w Iranie114
  • Apokalipsa według Pink Floyd6 lis 2005Pink Floyd jest najbardziej inspirującym kolejne rockowe pokolenia brytyjskim zespołem po The Beatles116
  • Samotność w Tokio6 lis 2005Bohaterowie Murakamiego to mieszanka delikatności i okrucieństwa, co odpowiada wymieszaniu konformizmu i dyscypliny w japońskim społeczeństwie118
  • Ueorgan Ludu6 lis 2005Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 44 (159) Rok wyd. 4 WARSZAWA, poniedziałek 31 października 2005 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Wymierny wzrost zaufania do rządów PiS...120
  • Skibą w mur6 lis 2005Polski kaczy wirus jest silniejszy i szybszy od azjatyckiego syfu122