Zmniejszanie się nierówności w globalnym podziale bogactwa to efekt niezwykłego wzrostu dochodów Chińczyków i Hindusów
Gary S. Becker
Laureat Nagrody Nobla
z ekonomii, członek Hoover Institution, profesor University of Chicago
Bogaci są coraz bogatsi, biedni są coraz ubożsi – to śpiewka od lat powtarzana przez większość mediów. Wtóruje im ostatni raport Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczący ekonomicznej nierówności na świecie. W raporcie stwierdzono, że 2 proc. dorosłych dysponuje połową światowego majątku, co ma świadczyć o jego nierównej dystrybucji. Zajmijmy się jednak położeniem pozostałych 98 proc. ludności świata, czyli miliardów mieszkańców globu. Jeśli się przyjrzeć problemowi, nierówność nie jest tak wielka, jak sugeruje raport. Jednocześnie owa nierówność z czasem się zmniejsza, a nie zwiększa, jak podają media.
Raport ONZ opracowali bardzo dobrzy ekonomiści. Pokazali oni wielkość i dystrybucję bogactwa (własności) bez zadłużenia, w wartościach netto z 2000 r. Autorzy dysponowali danymi z krajów, które skupiają ponad połowę populacji świata i mają znacznie większy niż 50-procentowy udział w bogactwie. I na tej podstawie wyciągnęli wnioski dotyczące pozostałych krajów. Owszem, te dane pokazały znaczną nierówność w bogactwie. Autorzy raportu, niestety, nawet nie podjęli próby zbadania zmian tego zjawiska w czasie.
Kapitał w zarobkach
Nierówność w bogactwie w znacznym stopniu wynika z sytuacji w poszczególnych krajach. Brakuje wyczerpujących światowych danych dotyczących dystrybucji bogactwa w czasie. Natomiast dane dotyczące dochodów ludności wskazują na znaczne zmniejszanie się nierówności w świecie, i to już od 1980 r. Jest to głównie zasługą niezwykłego wzrostu dochodów ludności w biednych krajach – głównie w Chinach i w Indiach, w których żyje 37 proc. ludności świata. Badania pokazują też, że odsetek światowej populacji, który legitymuje się dochodem w wysokości 1 USD lub 2 USD dziennie, gwałtownie zmalał w ciągu ostatnich 25 lat. Częściowo jest to zasługa wzrostu zarobków właśnie w Chinach i w Indiach. To zarobki, a nie dochód z kapitału materialnego lub finansowego, są głównym determinantem dochodów znacznej większości ludzi w świecie w bogatych i biednych krajach. Mówiąc inaczej, to tzw. kapitał ludzki, a nie środki fizyczne lub finansowe, jest najważniejszym elementem bogactwa. Na kapitał ludzki składają się m.in. ogólne wykształcenie, nauka zawodu i specjalizacja, sposób odżywiania się i wszelkie formy inwestowania w zdrowie. Tak zdefiniowany kapitał ludzki, od którego zależy płaca, jest w świecie mniej więcej trzy razy większy niż wartość bogactwa w formie wszystkich rodzajów środków trwałych. Tak rozumiane bogactwo wynikające z kapitału ludzkiego cechuje się równiejszą dystrybucją i nie jest tak asymetrycznie rozdzielone jak bogactwo zawarte w środkach trwałych lub finansowych. PKB na mieszkańca był zazwyczaj używany do oceny jakości życia w różnych krajach. Praktyka podpowiada, że to tylko jeden ze wskaźników informujących o ekonomicznej sytuacji człowieka. Ale generalnie rzecz biorąc, dobrobyt zależy nie tylko od ilości pieniędzy, lecz i od jakości życia. Płaca roczna i liczba lat życia, w czasie których tę płacę, a później emeryturę się otrzymuje, razem wzięte dają prawdziwe pojęcie o dobrobycie, o jakości życia jednostki i rodziny.
Sama wysokość płac nie wystarcza do określenia, używając ekonomicznego słownictwa, realnego, pełnego dochodu. Nierówność w stanie zdrowia w poszczególnych krajach, mierzona średnią długością życia, zmniejszyła się znacznie od 1960 r. Nierówność w realnych, pełnych dochodach między krajami zmniejszyła się znacznie szybciej niż nierówność w PKB liczonym na mieszkańca – i to już od 1960 r.
Dyplom w portfelu
W poszczególnych krajach sytuacja może wyglądać inaczej niż w przekroju globalnym. Nierówność płacowa w Stanach Zjednoczonych i w innych rozwiniętych krajach faktycznie zwiększyła się od 1980 r. Ale w znacznym stopniu działo się tak na skutek wielkiego wzrostu profitów płynących
z wykształcenia i innych elementów kapitału ludzkiego. Równocześnie różnice w średniej długości życia zmniejszyły się znacznie we wszystkich rozwiniętych krajach.
Nierówność płacowa w Stanach Zjednoczonych i w Europie będzie wzrastać w wyniku polaryzacji wielkości kapitału ludzkiego. A główna przyczyna tego wzrostu to różnica w wykształceniu. W 1980 r. Amerykanin z dyplomem uniwersyteckim zarabiał 30 proc. więcej niż ten, który skończył tylko liceum. Natomiast w ostatnich latach osoba z wyższym wykształceniem zarabia 70 proc. więcej, a ze stopniem naukowym – 100 proc. więcej. Rynek pracy potrzebuje ludzi wykształconych. Globalizacja doprowadziła do tego, że importujemy towary wymagające do ich wytwarzania niżej wykwalifikowanej siły roboczej. Równocześnie rośnie zapotrzebowanie na dobra i usługi wytwarzane przez wysoko wykwalifikowanych ludzi. By ich pozyskać, trzeba po prostu więcej im płacić, by koszty wykształcenia szybko się zwracały. W przeciwnym razie ludzie stracą zainteresowanie edukacją.
Czy nierówność jest dobrem, czy złem? Są tacy, którzy proponują swoistą receptę na zmniejszenie nierówności: zwiększyć podatki dla rodzin z wysokim dochodem i zmniejszyć dla tych z niższym. Nie przyniesie to jednek niczego dobrego. Podniesienie podatków byłoby karą dla wykształconych, którzy dzięki ciężkiej pracy w szkołach,
a potem w firmach mają większe dochody. Niedobór wykształconych ludzi na rynku byłby też karą dla przedsiębiorstw, których sukcesy wynikają z dysponowania dobrym kapitałem ludzkim. Niedobór tych ludzi zmniejszyłby konkurencyjność przedsiębiorstw na globalnym rynku.
Co nas czeka? Nierówność na świecie będzie się zmniejszać, jeśli inne biedne kraje pójdą śladami Chin i Indii i otworzą gospodarki dla konkurencji i handlu globalnego, by tą drogą osiągnąć szybszy rozwój. Stanie się tak, gdy bogate kraje będą znosić utrudnienia w dostępie do swych rynków dóbr produkowanych w krajach rozwijających się. Warto przypomnieć, że światowa nierówność w realnych, pełnych dochodach zmniejszyła się, a nie zwiększyła w ciągu ostatnich 25 lat. Oczywiście, jest wiele do zrobienia, by wyrównać szanse ludzi w wielu zaniedbanych regionach świata. Nie jest jednak rozsądne koncentrowanie się tylko na nierówności w posiadaniu majątku w formie fizycznej czy finansowej. Jest to jeden ze składników nierówności, ale w żadnym wypadku nie określa ogólnej nierówności w dobrobycie.
Laureat Nagrody Nobla
z ekonomii, członek Hoover Institution, profesor University of Chicago
Bogaci są coraz bogatsi, biedni są coraz ubożsi – to śpiewka od lat powtarzana przez większość mediów. Wtóruje im ostatni raport Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczący ekonomicznej nierówności na świecie. W raporcie stwierdzono, że 2 proc. dorosłych dysponuje połową światowego majątku, co ma świadczyć o jego nierównej dystrybucji. Zajmijmy się jednak położeniem pozostałych 98 proc. ludności świata, czyli miliardów mieszkańców globu. Jeśli się przyjrzeć problemowi, nierówność nie jest tak wielka, jak sugeruje raport. Jednocześnie owa nierówność z czasem się zmniejsza, a nie zwiększa, jak podają media.
Raport ONZ opracowali bardzo dobrzy ekonomiści. Pokazali oni wielkość i dystrybucję bogactwa (własności) bez zadłużenia, w wartościach netto z 2000 r. Autorzy dysponowali danymi z krajów, które skupiają ponad połowę populacji świata i mają znacznie większy niż 50-procentowy udział w bogactwie. I na tej podstawie wyciągnęli wnioski dotyczące pozostałych krajów. Owszem, te dane pokazały znaczną nierówność w bogactwie. Autorzy raportu, niestety, nawet nie podjęli próby zbadania zmian tego zjawiska w czasie.
Kapitał w zarobkach
Nierówność w bogactwie w znacznym stopniu wynika z sytuacji w poszczególnych krajach. Brakuje wyczerpujących światowych danych dotyczących dystrybucji bogactwa w czasie. Natomiast dane dotyczące dochodów ludności wskazują na znaczne zmniejszanie się nierówności w świecie, i to już od 1980 r. Jest to głównie zasługą niezwykłego wzrostu dochodów ludności w biednych krajach – głównie w Chinach i w Indiach, w których żyje 37 proc. ludności świata. Badania pokazują też, że odsetek światowej populacji, który legitymuje się dochodem w wysokości 1 USD lub 2 USD dziennie, gwałtownie zmalał w ciągu ostatnich 25 lat. Częściowo jest to zasługa wzrostu zarobków właśnie w Chinach i w Indiach. To zarobki, a nie dochód z kapitału materialnego lub finansowego, są głównym determinantem dochodów znacznej większości ludzi w świecie w bogatych i biednych krajach. Mówiąc inaczej, to tzw. kapitał ludzki, a nie środki fizyczne lub finansowe, jest najważniejszym elementem bogactwa. Na kapitał ludzki składają się m.in. ogólne wykształcenie, nauka zawodu i specjalizacja, sposób odżywiania się i wszelkie formy inwestowania w zdrowie. Tak zdefiniowany kapitał ludzki, od którego zależy płaca, jest w świecie mniej więcej trzy razy większy niż wartość bogactwa w formie wszystkich rodzajów środków trwałych. Tak rozumiane bogactwo wynikające z kapitału ludzkiego cechuje się równiejszą dystrybucją i nie jest tak asymetrycznie rozdzielone jak bogactwo zawarte w środkach trwałych lub finansowych. PKB na mieszkańca był zazwyczaj używany do oceny jakości życia w różnych krajach. Praktyka podpowiada, że to tylko jeden ze wskaźników informujących o ekonomicznej sytuacji człowieka. Ale generalnie rzecz biorąc, dobrobyt zależy nie tylko od ilości pieniędzy, lecz i od jakości życia. Płaca roczna i liczba lat życia, w czasie których tę płacę, a później emeryturę się otrzymuje, razem wzięte dają prawdziwe pojęcie o dobrobycie, o jakości życia jednostki i rodziny.
Sama wysokość płac nie wystarcza do określenia, używając ekonomicznego słownictwa, realnego, pełnego dochodu. Nierówność w stanie zdrowia w poszczególnych krajach, mierzona średnią długością życia, zmniejszyła się znacznie od 1960 r. Nierówność w realnych, pełnych dochodach między krajami zmniejszyła się znacznie szybciej niż nierówność w PKB liczonym na mieszkańca – i to już od 1960 r.
Dyplom w portfelu
W poszczególnych krajach sytuacja może wyglądać inaczej niż w przekroju globalnym. Nierówność płacowa w Stanach Zjednoczonych i w innych rozwiniętych krajach faktycznie zwiększyła się od 1980 r. Ale w znacznym stopniu działo się tak na skutek wielkiego wzrostu profitów płynących
z wykształcenia i innych elementów kapitału ludzkiego. Równocześnie różnice w średniej długości życia zmniejszyły się znacznie we wszystkich rozwiniętych krajach.
Nierówność płacowa w Stanach Zjednoczonych i w Europie będzie wzrastać w wyniku polaryzacji wielkości kapitału ludzkiego. A główna przyczyna tego wzrostu to różnica w wykształceniu. W 1980 r. Amerykanin z dyplomem uniwersyteckim zarabiał 30 proc. więcej niż ten, który skończył tylko liceum. Natomiast w ostatnich latach osoba z wyższym wykształceniem zarabia 70 proc. więcej, a ze stopniem naukowym – 100 proc. więcej. Rynek pracy potrzebuje ludzi wykształconych. Globalizacja doprowadziła do tego, że importujemy towary wymagające do ich wytwarzania niżej wykwalifikowanej siły roboczej. Równocześnie rośnie zapotrzebowanie na dobra i usługi wytwarzane przez wysoko wykwalifikowanych ludzi. By ich pozyskać, trzeba po prostu więcej im płacić, by koszty wykształcenia szybko się zwracały. W przeciwnym razie ludzie stracą zainteresowanie edukacją.
Czy nierówność jest dobrem, czy złem? Są tacy, którzy proponują swoistą receptę na zmniejszenie nierówności: zwiększyć podatki dla rodzin z wysokim dochodem i zmniejszyć dla tych z niższym. Nie przyniesie to jednek niczego dobrego. Podniesienie podatków byłoby karą dla wykształconych, którzy dzięki ciężkiej pracy w szkołach,
a potem w firmach mają większe dochody. Niedobór wykształconych ludzi na rynku byłby też karą dla przedsiębiorstw, których sukcesy wynikają z dysponowania dobrym kapitałem ludzkim. Niedobór tych ludzi zmniejszyłby konkurencyjność przedsiębiorstw na globalnym rynku.
Co nas czeka? Nierówność na świecie będzie się zmniejszać, jeśli inne biedne kraje pójdą śladami Chin i Indii i otworzą gospodarki dla konkurencji i handlu globalnego, by tą drogą osiągnąć szybszy rozwój. Stanie się tak, gdy bogate kraje będą znosić utrudnienia w dostępie do swych rynków dóbr produkowanych w krajach rozwijających się. Warto przypomnieć, że światowa nierówność w realnych, pełnych dochodach zmniejszyła się, a nie zwiększyła w ciągu ostatnich 25 lat. Oczywiście, jest wiele do zrobienia, by wyrównać szanse ludzi w wielu zaniedbanych regionach świata. Nie jest jednak rozsądne koncentrowanie się tylko na nierówności w posiadaniu majątku w formie fizycznej czy finansowej. Jest to jeden ze składników nierówności, ale w żadnym wypadku nie określa ogólnej nierówności w dobrobycie.
Więcej możesz przeczytać w 51/52/2007 wydaniu tygodnika „Wprost”
Zamów w prenumeracie
lub w wersji elektronicznej:
Komentarze
i napewno dane zgodne ze stanem fakrycznym. Ja mam za sobą 69 lat życia i pomimo znacznego kalectwa pracowałem zawodowo do osiągnięcia wieku emerytalnego (65 lat).
Wychowałem trzech synów. Małżonka też jest niepełnosprawna. Dzisiaj kiedy synowie się usamodzielnili jest nam trudno związać koniec z końcem. Żona ma rentę minimalną ja emeryturę o połowę wyższą. Uważam,że ubożenie takich ludzi jak my wynika z winy złej polityki socjalnej. Odpowiedzialnością za taki stan obciąża pokętną politykę ustawodawczą w tym zakresie. Jedni, którzy mają dobrych doradców korzystają co roku z pomoc PFRON, a inni boją się następnych upokorzeń przy uzyskiwaniu odpowiedzi odmownych i poprostu rezygnują.
Przepisy są tak ustawione, że nie da się uzyskać odpisów za lekarstwa, wyjechać na turnus rehabilitacyjny, albo przystosować sanitariatów do wymogów spowodowanych kalectwem. Więc statystycznie to może ładnie wygląda, ale zuczciwością to nie ma nic wspólnego