Balcerowicz wprost - Ochrona przed krótkowzrocznością

Balcerowicz wprost - Ochrona przed krótkowzrocznością

Dodano:   /  Zmieniono: 
Ataki na niezależność NBP zawsze miały jeden cel: krótkotrwałe zyski polityczne kosztem "spodlenia" pieniądza
W poważnej myśli konstytucyjnej pojawia się pytanie, jaki kształt należy nadać państwu, aby nie było ono źródłem nieszczęść i zagrożeń dla ludzi, lecz stwarzało warunki zapewniające im fizyczne bezpieczeństwo, współpracę i rozwój. Całe doświadczenie ludzkości pokazuje, że rozwiązaniem nie jest państwo rozdęte, ale ograniczone. Aż dziw bierze, że po doświadczeniach XX wieku w niektórych kręgach intelektualnych trzeba tę prawdę ciągle przypominać. Jednym z wyjaśnień tego paradoksu jest chyba to, że w każdym społeczeństwie istnieją zapewne ideologiczni socjaliści (u nas niektórzy z nich określają się jako narodowcy) - osobnicy charakteryzujący się niewiarą w możliwości dobrowolnej współpracy między ludźmi. Frazesom o człowieku towarzyszy u nich skryte uwielbienie rozkazu i urzędu, no i podatkowego przymusu, który pozwala odgrywać rolę dobroczyńcy na cudzy rachunek.

Od Monteskiusza do Kopernika
Według Monteskiusza - i wielu innych myślicieli - władza państwowa powinna być podzielona, aby nie mogła się stać despotyczna. Taki jest ogólny sens słynnej konstytucyjnej zasady. Konkretna propozycja rozdzielenia władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej jest - od czasów francuskiego myśliciela - traktowana jako niezbędna realizacja tej zasady, co nie znaczy, że generalna zasada na tym wyczerpała swoją moc. Ogólne reguły mają logiczny prymat nad swoimi konkretnymi manifestacjami, a zmieniająca się rzeczywistość tworzy nowe pola zastosowań.
Przykładem nowego zastosowania doktryny podziału władz w praktyce i myśli konstytucyjnej współczesnych państw Zachodu jest wyodrębnienie władzy monetarnej, co przybrało postać niezależnych od innych władz państwowych banków centralnych. Dlaczego Monteskiusz tego nie przewidział? Może dlatego, że za jego czasów, podobnie jak w poprzednich wiekach, panował pieniądz kruszcowy, co bardzo ograniczało możliwości psucia go przez władców. Nie mogli oni doprowadzić do gwałtownego wzrostu jego ilości i w efekcie do galopującej inflacji. W pogoni za większymi dochodami rządzący psuli jednak pieniądz na wszelkie sposoby. Społeczne skutki tego procederu były jednoznacznie negatywne. Nasz astronom i monetarysta Mikołaj Kopernik nazywał go "spodleniem pieniądza" i traktował na równi z wojną, nieurodzajem i zarazą. A trzeba pamiętać, że inflacja w IV wieku, uważana za jedną z przyczyn upadku Cesarstwa Rzymskiego, wynosiła tylko 3 proc. rocznie.

Bank niezależny
Od lat 30. ubiegłego wieku pieniądz jest oderwany od kruszcu, a jego ilość można - przez druk banknotów i zapisy na bankowych kontach - zwiększać gwałtownie i praktycznie w nieskończoność. Powstało więc nowe pole dla interwencjonizmu państwa i nowe dramatyczne zagrożenia dla ludzi. Niektóre kraje - Niemcy, Rosja, Węgry, Polska (dwa razy: na początku lat 20. i w 1989 r.) - doświadczyły katastrofy pieniądza, czyli hiperinflacji. Rezultatem był zawsze chaos w gospodarce. Ale nawet tam, gdzie udało się uniknąć katastrofy, inflacja zaczęła sięgać dziesięciu i więcej procent rocznie. Nawiązująca do Keynesa doktryna państwowego zarządzania popytem, czyli pobudzania gospodarki, okazała się wielkim rozczarowaniem: jej efektem był wzrost niestabilności i naruszenie podstaw długofalowego wzrostu. Jednocześnie zaczęły się pojawiać ważne teoretyczne prace, które pokazały, że w systemie politycznym tkwią potężne bodźce pchające (słabszych pod względem charakteru lub intelektu polityków) do psucia pieniądza, czyli do działania zagrażającego podstawowym interesom ludzi. Doraźne korzyści polityczne, na przykład przed wyborami, osiąga się bowiem za cenę długotrwałych szkód. Owo psucie jest jednocześnie bardzo łatwe: ot, po prostu trzeba włączyć więcej maszyn drukarskich i dopisywać coraz większe sumy na bankowych kontach. Ponadto teoria i badania empiryczne dowiodły, że polityka pieniężna - która najlepiej służy życiu ludzi i gospodarowaniu - służy stabilności pieniądza. Ma ona jednak charakter długofalowej inwestycji, co stoi w sprzeczności z doraźnymi celami dominującymi w polityce. Splot wspomnianych doświadczeń i teoretycznych argumentów doprowadził do tego, że we wszystkich państwach Zachodu - choć w różnym czasie - polityka pieniężna została wyłączona z bieżącej polityki i powierzona niezależnemu bankowi centralnemu. Pojawiła się ważna innowacja instytucjonalna, doktryna Monteskiusza zyskała nowe zastosowanie.

Kurs niepokoju
Upadek socjalizmu pozwolił Polsce dołączyć do grona państw, które wprowadziły nowoczesną wersję podziału władz; niezależność banku centralnego została jasno sformułowana w polskiej konstytucji z 1997 r. Nie każdy ma jednak szacunek do konstytucji własnego państwa. Można było się o tym przekonać, obserwując w Polsce w ciągu ostatnich trzech lat fale ataków na niezależność NBP. Nie trzeba było być Miltonem Friedmanem, aby zauważyć, że cel był jeden: krótkotrwałe zyski polityczne kosztem "spodlenia" pieniądza. Sztandarowe żądanie - rozwiązanie rezerwy rewaluacyjnej - sprawdzało się do tego, by NBP z dnia na dzień dopisał miliardy złotych na koncie rządu. Zauważyłem, że u podłoża tych żądań, oprócz oczywistej chęci uniknięcia nieprzyjemnych politycznie ograniczeń wydatków (przez zastosowanie lekarstwa gorszego od choroby), tkwiło również przekonanie, że władza musi być "w jednym ręku", bo w przeciwnym razie nie może odpowiadać przed społeczeństwem. Jak widać, Monteskiusz nie dotarł do pewnych głów. Nie mówię tylko o ludziach, którzy bez żenady obiecują, że poprowadzą nas śladem Łukaszenki. Ten, nawiasem mówiąc, też nie należy do zwolenników Monteskiusza.
W nieograniczonym państwie pieniądz nie jest jedyną dziedziną, gdzie polityka tworzy ogromne zagrożenie dla społeczeństwa. Inną taką dziedziną jest polityka fiskalna. W historii można znaleźć wiele krajów rujnowanych przez wydatki bez pokrycia i narastający dług publiczny - rezultaty krótkowzrocznej polityki. Argentyna jest tylko ostatnim dramatycznym przykładem z tej ponurej serii. Polska zajmuje w niej niechlubnie mocną pozycję: finanse państwa zostały w naszej najnowszej historii rozbite dwukrotnie - raz w latach 70. przez zaciąganie długów zagranicznych, drugi raz, gdy dogorywał u nas socjalizm. Teraz stoimy przed kolejnym zagrożeniem. Nieodpowiedzialna polityka fiskalna zagraża rozwojowi kraju na wiele sposobów, m.in. przez podważanie stabilności krajowego pieniądza. Widzimy, co się dzieje z kursem złotego pod wpływem niepokojów dotyczących perspektyw finansów polskiego państwa.

Testy krótkowzroczności
Nowoczesna myśl konstytucyjna zajmuje się więc również tym, jakie ramy narzucić polityce fiskalnej, aby zminimalizować i w tej dziedzinie krótkowzroczną i oportunistyczną politykę. Przykładem takich konstytucyjnych zabezpieczeń jest unijny pakt stabilizacji i rozwoju, który zabrania krajom członkowskim przyjmowania budżetów o deficycie większym niż 3 proc. PKB. Ci, którzy go podważają, wykazują wielką lekkomyślność. Od kilku lat w Szwecji obowiązuje zasada, że kolejne budżety muszą mieć strukturalną nadwyżkę równą co najmniej 2 proc. PKB. W Polsce mamy konstytucję, która ogranicza dług publiczny do 60 proc. PKB, oraz ustawę o finansach publicznych, która ustaliła progi ostrzegawcze: 50 i 55 proc. PKB. W ubiegłym roku przekroczyliśmy już prawdopodobnie ten pierwszy próg. Czy zwycięży krótkowzroczna polityka?
Więcej możesz przeczytać w 9/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 9/2004 (1109)

  • Wprost od czytelników29 lut 2004List od czytelnika3
  • Na stronie - Kreatywna eutanazja29 lut 2004Uśmiechnij się, jutro będzie gorzej! - to nowe hasło programowe koalicji SLD-UP.3
  • Skaner29 lut 2004Namierzony bin Laden Gordon Thomas Współpracownik "Sunday Express", specjalizuje się w problematyce bezpieczeństwa, tajnych służb i wojskowości Osama bin Laden został otoczony przez siły specjalne USA w górzystym rejonie...8
  • Sawka29 lut 20049
  • Dossier29 lut 2004Bp TADEUSZ PIERONEK rektor Papieskiej Akademii Teologicznej Z finansowymi ulgami Kościoła jest jak z nożem, który może służyć i do krojenia chleba, i morderstwa "Życie Warszawy" IZABELLA SIERAKOWSKA posłanka SLD W SLD faktycznie...9
  • Licznik29 lut 20040,9 kg herbaty i 2,5 kg kawy zużywa rocznie przeciętny Polak 80 l herbaty i 20 l kawy wypija średnio każdy z nas w ciągu roku 2 filiżanki herbaty i 0,5 filiżanki kawy przypada dziennie na każdego z nas 21,6 zł na herbatę i 54 zł na kawę wydaje...10
  • Kadry29 lut 200411
  • Jestem, więc piszę - Kto jest winien?29 lut 2004Różne są definicje polityki. Moja własna brzmi: polityka jest to szukanie i znajdowanie winnych13
  • Nałęcz - Potrzeba remontu29 lut 2004Lewicę czeka żałosna porażka, jeśli jej liderzy nie zrobią rachunku sumienia14
  • Playback29 lut 200415
  • M&M29 lut 2004Marek Majewski15
  • Poczta29 lut 2004Listy od czytelników15
  • Z życia koalicji29 lut 2004Nagonka na Leszka Millera trwa na całego. Po całym stadku pomniejszych (pod względem znaczenia, nie gabarytów) działaczy SLD pożegnanie ze stanowiskiem szefa partii zasugerował premierowi Marek Borowski. Nawet taki inteligentny człowiek, a...16
  • Z życia opozycji29 lut 2004Ostatecznym akordem rozpadu warszawskiej koalicji PO i PiS było odwołanie Wojciecha Kozaka ze stanowiska przewodniczącego rady Warszawy. Uczynili to wspólnie radni PiS i Ligi Polskich Rodzin. Na pożegnanie Kozak zarzucił Lechowi...17
  • Fotoplastykon29 lut 200418
  • Gaz paraliżujący29 lut 2004Broń gazowa może być użyta przez Moskwę w razie jakiegokolwiek kryzysu w stosunkach rosyjsko-polskich20
  • Służby specjalnej niekompetencji29 lut 2004Zbigniew Siemiątkowski wiedział, że rywalem Bumaru jest Ostrowski Arms długo przed rozstrzygnięciem przetargu23
  • Epidemia Kroloppa29 lut 2004Dyrektor chóru jest zarażony HIV co najmniej od dziesięciu lat, a od kilku lat jest chory na AIDS.26
  • Niemiec w koloniach29 lut 2004Wydawca z Passau robi w Polsce coś, na co nigdy by się nie odważył w Niemczech30
  • Województwo kaliningradzkie29 lut 2004Kaliningrad bardziej przypomina Polskę niż niektóre miasta na Warmii i Mazurach32
  • Giełda i wektory29 lut 2004HossaŚwiat Łączenie komórek Amerykański operator Cingular, a nie brytyjski Vodafone, przejmie AT&T Wireless, trzecią największą w USA sieć telefonii komórkowej. Cingular przebił ofertę Brytyjczyków o 3 mld USD, proponując...36
  • Drogo, bo w Polsce29 lut 2004Według określenia brytyjskiego historyka prof. Normana Daviesa, wciąż tkwimy w stanie "ustabilizowanej klęski". Jak bowiem inaczej określić sytuację, skoro w 2004 r. 78 proc. Polaków stwierdza w sondażu CBOS, że bogaci obywatele to ci, których...38
  • Europa trzech prędkości29 lut 2004Wielcy, cisi i gęgacze, czyli dlaczego sześć państw UE wzywa resztę do rozsądku44
  • Pies ubogiego ogrodnika29 lut 2004Kto uniemożliwia biednym korzystanie z dobrodziejstw kapitalizmu48
  • Mistrzowie niszy29 lut 2004Jak zarobić tam, gdzie innym nie przychodzi to do głowy?50
  • Propaganda klęski29 lut 2004Im lepiej w Ameryce, tym gorzej dla światowej lewicy52
  • Do lamusa historii!29 lut 2004Do kształtowania polskiej rzeczywistości pretendują ekonomiczni i polityczni analfabeci53
  • Balcerowicz wprost - Ochrona przed krótkowzrocznością29 lut 2004Ataki na niezależność NBP zawsze miały jeden cel: krótkotrwałe zyski polityczne kosztem "spodlenia" pieniądza54
  • Supersam29 lut 2004Komputerowe tabliczki56
  • Porno w gębie29 lut 2004Ranking polskich fast foodów według Bikonta i Makłowicza.58
  • Dzicy dzicy29 lut 2004Dla Yanomami nie istnieją takie pojęcia, jak wczoraj czy jutro - wszystko dzieje się teraz.63
  • Krzesła do ubierania29 lut 2004Szczotarska idzie śladem Arkadiusa66
  • Ożenek29 lut 2004Bycie samotnym znaczy tyle tylko, że aktualnie nie nosi się zdjęcia ukochanej czy ukochanego w portfelu69
  • Geniusz zagłady29 lut 2004Stanisław Ulam, polski matematyk, doprowadził 50 lat temu do powstania bomby wodorowej70
  • Know-how29 lut 2004Skandal w kryminalistyce? Odciski palców, wykorzystywane w kryminalistyce od ponad stu lat, nie są stuprocentową metodą identyfikacji osób podejrzanych o popełnienie zbrodni - twierdzą James Wayman, dyrektor US National Biometric...73
  • Hiperlekomania29 lut 2004Polacy najczęściej po Amerykanach i Francuzach zażywają środki przeciwbólowe.74
  • Genogladiatorzy29 lut 2004Jak atleci pozazdrościli szczurom78
  • Bez granic29 lut 2004Niewypał Putina Wielkie rosyjskie "manewry wyborcze" skompromitowały generałów. Na oczach prezydenta Władimira Putina, który specjalnie na tę okazję przywdział mundur, rakieta wystrzelona z okrętu rozleciała się tuż po...80
  • Kapelusze zostały rzucone29 lut 2004Bush kontra kto? Republikanin Teddy Roosevelt zapytany w 1912 r., czy będzie kandydował na prezydenta, odparł: "Mój kapelusz jest już na ringu". Od tego czasu powiedzenie "rzucić kapelusz na ring" oznacza oficjalne zgłoszenie kandydatury w...82
  • Klucz do Białego Domu29 lut 2004Po ataku na World Trade Center z 11 września 2001 r. administracja George'a W. Busha gotowa jest na wszelkie formy wojny prewencyjnej, co oznacza możliwość uderzenia na państwa, które są w stanie zdobyć broń masowego rażenia (WMD) i dać ją...84
  • Egzorcyzmy w Berlinie29 lut 2004Trójkąt Niemcy - Francja - Wielka Brytania pozostaje w sferze wirtualnej87
  • "Ty podły Żydzie"29 lut 2004Muzułmanie zainfekowali Francję antysemityzmem88
  • RasPutin29 lut 2004Rosja oficjalnie wprowadziła termin "cywilizacja prawosławna" do języka polityki90
  • Bananowce owocują29 lut 2004Jak USA zaszczepiły demokrację w Ameryce Środkowej91
  • Menu29 lut 2004Kraj Do tanga trzeba pięciu Zespół Tangata Quintet istnieje dopiero dwa lata, ale od początku podbił serca słuchaczy. Piątka wybitnych instrumentalistów młodego pokolenia postawiła na muzykę Astora Piazolli. Zmarły w 1992 r....94
  • Grocholiada29 lut 2004Jestem pierwszorzędnym pisarzem drugorzędnym. I to mi wystarcza - mówi królowa polskiej powieści popularnej96
  • Buntownik z nudy29 lut 2004Pieprzonymi cipami nazwał lider Sex Pistols dwunastomilionową telewizyjną widownię reality show98
  • DVD Kamila Śmiałkowskiego29 lut 2004Recenzje filmów DVD99
  • Nieprzyzwoicie przyzwoite piosenki29 lut 2004Śpiewający poeci ratują honor polskiej muzyki rozrywkowej100
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego29 lut 2004KURT NILSEN 1 *** Śpiewający hydraulicy to rzadka profesja. Szerzej znanym na rynku wokalnym specem od kolanek i przepychania rur był niejaki Drupi. Makarroni zapiewajło, co to straszył nasze matki na festiwalach. Kurt też był specem od mokrej...101
  • Oderwańcy29 lut 2004Polska była jedynym krajem bloku wschodniego, w którym pozwalano kwitnąć abstrakcji102
  • Sława i chała29 lut 2004Recenzje: wystawa,kino, książki,106
  • Koń po szwedzku29 lut 2004W "Historiach kuchennych" Norwegowie niemiłosiernie kpią ze Szwedów, ale ostatecznie chcą się bratać107
  • Ludosamożerca29 lut 2004Szwabski ludożerca dostał osiem lat na literackie przetrawienie kawałka obywatela holenderskiego. Kuchnia niemiecka zawsze była ciężkostrawna, na przykład Günter Grass. Być może przetrawi wcześniej i już za rok wydali z siebie powieść i...108
  • Co-media - Kriegsmarine dawniej Łódź29 lut 2004Dwaj radni z Łódzkiego Porozumienia Obywatelskiego zaproponowali, by jednocześnie z aktualnymi nazwami niektórych łódzkich ulic funkcjonowały nazwy z okresu okupacji niemieckiej. Chcą w ten sposób upamiętnić rocznicę likwidacji getta.108
  • Organ Ludu29 lut 2004TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 9 (74) Rok wyd. 3 WARSZAWA, poniedziałek 23 lutego 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Ku dalszej jedności moralno-politycznej narodu Stella Maris czyli Gwiazdka Pomyślności Niedostatecznie jeszcze...109
  • Skibą w mur - Ustąpić, by dalej trąbić29 lut 2004W dobie gdy poparcie dla lewicy spada szybciej niż stringi tancerek erotycznych, fotel szefa SLD jest tak samo atrakcyjny jak fotel dentystyczny110